Tóm
Tắt Tài Liệu Chung Kết Thượng HĐGM Về Amazon
Chiều
ngày 26/10, Thượng HĐGM về Amazon đã bỏ phiếu thông qua Tài liệu chung kết của
Thượng Hội đồng. Tài liệu đã được công bố với ý muốn của Đức Thánh Cha.
Văn Yên, SJ –
Vatican News 29
tháng mười 2019
Hoán
cải là sợi chỉ xuyên suốt dẫn dắt Tài liệu chung kết của Thượng Hội đồng về
Amazon, với những ý nghĩa khác nhau: toàn diện, mục vụ, văn hoá, sinh thái và
công nghị.
Chương
I - Hoán cải toàn diện
Chương
đầu tiên mời gọi một sự “hoán cải toàn diện”, với một cuộc sống đơn sơ theo lối
của thánh Phanxicô Assisi, hài hoà với “ngôi nhà chung”.
Bản văn
cũng nói lên nỗi đau và sự tàn phá ngày nay làm thương tổn Amazon. Nạn phá rừng
lên đến 17% toàn vùng; sự ô nhiễm do các ngành công nghiệp khai thác gây ra;
biến đổi khí hậu; buôn bán ma túy; buôn người; hành hung những nhà lãnh đạo và
những người bảo vệ lãnh thổ; các nhóm vũ trang bất hợp pháp.
Vấn đề
di cư đòi hỏi một sự chăm sóc mục vụ trong một khu vực rộng lớn. Hơn nữa, cần
thiết lập việc mục vụ thường trực cho những người di cư là nạn nhân của nạn
buôn người.
Chương
II - Hoán cải mục vụ
Việc
truyền giáo của Giáo hội không phải là điều tuỳ chọn nhưng là bản chất, bởi vì
Giáo hội là truyền giáo và hành động truyền giáo là mô hình toàn thể công việc
của Giáo hội. Sau đó, điều quan trọng là chuyển từ mục vụ “viếng thăm” sang mục
vụ “hiện diện thường trực” và vì lý do này, Tài liệu Thượng hội đồng đề nghị
rằng các Dòng tu trên thế giới thiết lập ít nhất một cộng đoàn truyền giáo ở
bất kỳ quốc gia nào của vùng Amazon.
Sự hy
sinh của các nhà truyền giáo tử đạo
Thượng
Hội đồng không quên nhiều nhà truyền giáo đã hy sinh mạng sống của mình để loan
báo Tin Mừng ở Amazon. Đồng thời, Tài liệu cũng nhắc nhớ rằng việc loan báo
Chúa Kitô trong khu vực thường được thực hiện trong mối liên hệ với các quyền
lực áp bức dân chúng. Vì lý do này, ngày nay, Giáo hội có “cơ hội lịch sử” để
tránh xa các thế lực thực dân mới, lắng nghe các dân tộc Amazon và thi hành sứ
mạng tiên tri của mình một cách “minh bạch”.
Sự cấp
bách của mục vụ bản địa và mục vụ giới trẻ
Tài
liệu cũng nhắc lại sự cấp bách của việc chăm sóc mục vụ bản địa có vị trí đặc
biệt trong Giáo hội với “một lựa chọn ưu tiên cho người bản địa”, cũng cần đẩy
mạnh việc tìm kiếm ơn gọi bản xứ, bởi vì Amazon cũng phải được truyền giáo bởi
người Amazon.
Kế đến,
cần có không gian cho người trẻ Amazon. Đặc biệt, Tài liệu gợi ý “một mục vụ
giới trẻ táo bạo và đổi mới”. Do đó, việc cổ vũ những hình thức truyền giáo mới
cũng thông qua các phương tiện truyền thông xã hội và giúp đỡ những người trẻ
bản địa tiếp cận.
Chăm
sóc mục vụ đô thị và gia đình
Thượng
Hội đồng sau đó tập trung vào chủ đề chăm sóc mục vụ đô thị, đặc biệt tập trung
vào các gia đình: ở vùng ngoại ô của thành phố, họ phải chịu cảnh nghèo đói,
thất nghiệp, thiếu nhà ở, cũng như nhiều vấn đề sức khỏe. Cần thiết lập “sứ vụ
đón tiếp” để hỗ trợ những người di cư, tị nạn và những người vô gia cư sống tại
các đô thị.
Chương
III - Hoán cải văn hóa
Hội
nhập văn hoá và liên văn hoá là những công cụ quan trọng để đạt được một sự
hoán cải văn hóa, từ đó Kitô giáo gặp gỡ người khác và học hỏi từ họ. Giáo hội
dấn thân trở thành một đồng minh của các dân tộc bản địa.
Bảo vệ
trái đất là bảo vệ sự sống
“Bảo vệ
trái đất không có mục đích nào khác ngoài việc bảo vệ sự sống” và dựa trên
nguyên tắc Tin Mừng về bảo vệ phẩm giá con người. Do đó, chúng ta phải tôn
trọng quyền tự quyết, xác định lãnh thổ và tham vấn trước, tự do và được thông
báo trước cho người bản địa.
Thần
học bản địa và lòng đạo đức bình dân
Từ quan
điểm hội nhập văn hoá và làm cho Tin Mừng hiện diện trong các nền văn hóa bản
địa, cần dành không gian cho thần học bản địa và lòng đạo đức bình dân, những
diễn tả cần phải được đánh giá cao, đồng hành, cổ võ và đôi khi cần “thanh
tẩy”, vì chúng là giây phút đặc biệt giúp dẫn đến một cuộc gặp gỡ với Chúa
Kitô.
Do đó,
cần loại bỏ lối “truyền giáo theo kiểu thuộc địa” và “áp đặt”, nhưng tạo nên
Giáo hội có khuôn mặt của người Amazon, hoàn toàn tôn trọng và bình đẳng với
lịch sử, văn hóa và lối sống của người dân địa phương.
Tạo ra
một mạng lưới truyền thông giáo hội liên Amazon
Ngoài
ra Thượng Hội đồng còn mời gọi về một văn hoá truyền thông, thúc đẩy đối thoại,
gặp gỡ và chăm sóc “ngôi nhà chung”. Cụ thể, văn bản chung kết đề nghị tạo ra
một mạng lưới truyền thông giáo hội liên Amazon; một mạng lưới trường học giáo
dục song ngữ và thậm chí các hình thức giáo dục từ xa.
Chương
IV - Hoán cải sinh thái
Đối mặt
với “một cuộc khủng hoảng xã hội và môi trường chưa từng có”, Thượng Hội đồng
kêu gọi một Giáo hội Amazon có khả năng thúc đẩy một hệ sinh thái toàn diện và
hoán cải sinh thái, theo đó “mọi thứ đều được liên kết mật thiết”. Sinh thái
học toàn diện không phải là một con đường phụ mà Giáo hội có thể chọn cho tương
lai, nhưng là con đường duy nhất có thể.
Bảo vệ
quyền con người là nhu cầu đức tin
Để bảo
vệ và thúc đẩy quyền con người, cũng như nghĩa vụ chính trị và nhiệm vụ xã hội,
thì cần có đức tin. Các quốc gia được yêu cầu ngừng coi khu vực này là một kho
vô tận. Cần khuyến nghị rằng các tiêu chí thương mại không được vượt lên trên
các tiêu chí về môi trường và quyền con người.
Giáo
hội phối hợp với các cộng đồng Amazon
Nhân
vật chính của việc chăm sóc, bảo vệ và gìn giữ các dân tộc là chính các cộng
đồng người Amazon. Giáo hội là đồng minh của họ, đồng hành cùng họ, mà không áp
đặt một hình thức hành động đặc thù nào.
Bảo vệ
sự sống
Tài
liệu này tái khẳng định sự dấn thân của Giáo hội trong việc bảo vệ sự sống “từ
khi thụ thai đến lúc chết tự nhiên” và trong việc thúc đẩy đối thoại, liên văn
hóa và đại kết.
Tội lỗi
sinh thái và quyền có nước uống
Định
nghĩa về “tội lỗi sinh thái” được đề xuất là “một hành động hoặc một thiếu sót
chống lại Thiên Chúa, chống lại người thân cận, môi trường”. Để sửa chữa khoản
nợ sinh thái mà các quốc gia có với Amazon, chúng tôi đề nghị lập ra một quỹ
toàn cầu cho cộng đồng Amazon. Thượng hội đồng kêu gọi “cấp thiết xây dựng các
chính sách năng lượng giúp giảm đáng kể lượng khí thải carbon dioxide (CO2) và
các loại khí khác liên quan đến biến đổi khí hậu”, thúc đẩy năng lượng sạch và
chú ý đến việc tiếp cận nước uống.
Khuyến
khích tái sử dụng và tái chế, giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch và nhựa, thay
đổi thói quen ăn uống như tiêu thụ quá nhiều thịt và cá, trồng cây. Trong lối
nhìn này, Thượng Hội đồng đề xuất có một cơ quan quan sát xã hội và mục vụ
Amazon.
Chương
V - Những con đường mới về sự hoán cải toàn diện
Công
nghị tính, sứ vụ, vai trò tích cực của giáo dân và đời sống thánh hiến
Sự tham
gia của giáo dân phải được tăng cường và mở rộng bắt đầu từ việc giao các sứ vụ
cho nam và nữ một cách ngang bằng. Thượng Hội đồng cũng muốn nhìn thấy đời sống
thánh hiến với khuôn mặt của người Amazon, bắt đầu từ việc củng cố các ơn gọi
bản xứ. Do đó, cần tập trung đào tạo về liên văn hoá, hội nhập và đối thoại
giữa các linh đạo và các vũ trụ quan Amazon.
Thời
gian của phụ nữ
Một
phần lớn trong Tài liệu dành đặc biệt nói về sự hiện diện và thời gian của phụ
nữ. Như sự khôn ngoan của các dân tộc tổ tiên cho thấy, đất mẹ có khuôn mặt nữ
tính và trong thế giới bản địa, phụ nữ là “sự hiện diện sống động và có trách
nhiệm trong việc thăng tiến con người”.
Thượng
hội đồng yêu cầu tiếng nói của phụ nữ phải được lắng nghe, rằng họ được tham
vấn và tham gia một cách quyết liệt hơn. Cần chân nhận“sứ vụ” được Chúa Giêsu
trao phó cho phụ nữ, đồng thời hy vọng sẽ có một “sửa đổi Tự Sắc Ministeria
quædam của thánh Giáo hoàng Phaolô VI, để các phụ nữ cũng được đào tạo
và chuẩn bị đầy đủ hầu có thể nhận các chức đọc sách và giúp lễ, trong số những
điều khác mà họ có thể đảm nhận.”
Thượng
hội đồng cũng nêu ra yêu cầu “chức phó tế vĩnh viễn dành cho nữ”.
Phó tế
vĩnh viễn
Trước
tình trạng cấp bách, Thượng Hội hồng xác định cần đào tạo và hỗ trợ các phó tế
vĩnh viễn. Do đó, cần phải xây dựng một mô hình đào tạo, học hỏi và thực hành
mục vụ, trong đó vợ và các con của ứng viên cũng tham gia.
Tham dự
Bí tích Thánh Thể và chức linh mục
Trung
tâm cho cộng đồng Kitô giáo là tham dự Bí tích Thánh Thể. Tuy nhiên, nhiều cộng
đồng giáo hội ở Amazon gặp khó khăn rất lớn trong việc tiếp cận.
Vẫn
đánh giá cao tình trạng độc thân như một món quà từ Thiên Chúa, tài liệu chung
kết đề xuất “thiết lập các tiêu chí và quy định của thẩm quyền giáo hội, để
phong chức linh mục cho những người nam có đủ phẩm cách và được công nhận từ
cộng đồng, những người đã sống chức phó tế vĩnh viễn tốt lành và được đào tạo
tương xứng với chức linh mục, trong khi vẫn có thể có một gia đình xây dựng hợp
pháp và ổn định, để duy trì đời sống của cộng đồng Kitô giáo qua việc rao giảng
Lời Chúa và cử hành các bí tích ở những vùng xa xôi nhất của Amazon”.
Nghi lễ
Amazon
Đáp lại
thỉnh nguyện của cộng đồng Amazon một cách chân thực công giáo, cần thiết lập
một uỷ ban có thẩm quyền để nghiên cứu kỹ lưỡng về một nghi lễ Amazon “thể hiện
di sản phụng vụ, thần học, kỷ luật và linh đạo của Amazon”. Nghi lễ sẽ được
thêm vào 23 nghi lễ đã có trong Giáo hội Công giáo, làm phong phú thêm công
cuộc Tin Mừng hoá. Cuối cùng, để thúc đẩy quá trình hội nhập văn hoá của đức
tin, Thượng hội đồng bày tỏ sự cấp bách của việc thành lập các ủy ban để dịch
và soạn thảo các bản văn Kinh thánh và phụng vụ ra các ngôn ngữ của những nơi
khác nhau. Âm nhạc và ca hát cũng được khuyến khích trong phụng vụ.