Thánh Lễ Cử Hành Chúa Tử Nạn Hay Chúa Phục Sinh?
(catechesis.net)
Lm. Giuse Phan Tấn Thành, OP.
Việc cử hành Thánh lễ hàng ngày là hiện tại hóa Hy Tế Đức Giêsu dâng trên
thập giá. Phải chăng, Bí tích Thánh Thể chỉ tưởng niệm cái chết của Chúa Giêsu
trên thập giá mà thôi, chứ không có liên quan gì đến sự Phục sinh hết?
Xưa nay các nhà thần học
quen nêu bật mối liên hệ giữa Bí tích Thánh Thể và cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu.
Mối liên hệ này đã được thiết lập từ chính các bản văn Kinh Thánh. Thánh lễ được
cử hành để nhắc nhớ việc Chúa Giêsu đã bẻ bánh và chia sẻ chén rượu trong đêm
Người sắp bị trao nộp: tấm bánh bẻ ra nói lên Thân mình của Người được trao ban
cho chúng ta; chén rượu được chia sẻ nói đến Máu của Người được đổ ra làm hy lễ
giao ước mới. Thánh Phaolô cũng nhắc nhở các tín hữu về điều đó khi nói: "Mỗi lần anh em ăn bánh và uống chén này là
anh em loan truyền Chúa đã chịu chết cho tới ngày Chúa đến" (1Cr 11,26). Tuy
nhiên, trong những thập niên gần đây, nhờ những cuộc nghiền ngẫm các đoạn văn
Tân ước, các nhà chú giải Kinh Thánh và các nhà thần học đã lưu ý Bí tích Thánh
Thể không chỉ cử hành cái chết của Chúa Giêsu mà thôi, nhưng còn cử hành cuộc
Phục sinh của Chúa nữa. Điều khẳng định này vừa dựa trên nền tảng Kinh Thánh vừa
dựa trên các luận cứ thần học nữa.
Có đoạn văn Kinh Thánh nào nói đến mối
liên hệ giữa Bí tích Thánh Thể và cuộc Phục Sinh?
Trong Tân ước không những chúng ta gặp thấy những đoạn văn nói đến
mối liên hệ giữa Bí tích Thánh Thể với cuộc Phục Sinh, nhưng còn đọc thấy những
trình thuật kể chuyện nữa. Thực vậy, mỗi lần nghĩ tới Bí tích Thánh Thể, chúng
ta thường liên tưởng đến bữa Tiệc Ly, khi Chúa Giêsu bẻ bánh và trao chén rượu
cho các môn đệ. Tuy nhiên, chúng ta thường hay quên những trình thuật khác nói
đến việc cử hành Thánh Thể với Chúa Giêsu Phục Sinh. Đoạn văn tiêu biểu hơn cả
là trình thuật Chúa Giêsu Phục Sinh hiện ra với hai môn đệ trên đường đi
Emmaus. Theo thánh Luca kể lại, vào chính ngày Phục Sinh, Chúa Giêsu đã hiện ra
với hai môn đệ, đã đồng hành với họ, giải thích Sách Thánh cho họ để hun nóng
tâm hồn của họ, và sau cùng Người đã bẻ bánh trao cho họ. Vào chính lúc ấy, họ
đã nhận ra Người. Chúng ta nên lưu ý đến từ ngữ "bẻ bánh" được dùng ở đây. Đây là một thuật ngữ
chuyên môn mà thánh Luca sử dụng trong Tin Mừng và trong Sách Tông Đồ Công Vụ để
ám chỉ Bí tích Thánh Thể. Trong trình thuật thiết lập bí tích ở Chương 22 câu
29, thánh Luca mô tả các cử chỉ của Chúa Giêsu tại nhà Tiệc Ly như sau: "Người cầm lấy bánh, dâng lời tạ ơn, bẻ ra và
trao cho các môn đệ". Một cách đặc biệt hơn nữa, trong sách
Tông Đồ Công Vụ, việc "bẻ
bánh" được dùng
để ám chỉ một nghi thức phụng vụ của cộng đoàn Kitô hữu ở Chương 2 câu 42 và
46, Chương 20 câu 7 và 11. Thánh Phaolô cũng dùng từ ngữ đó để ám chỉ Bí tích
Thánh Thể trong thư thứ nhất gửi cộng đoàn Corinto, Chương 11, câu 23-24 và
Chương 10 câu 16.
Chúa Giêsu bẻ bánh với các môn đệ Emmaus
để làm gì?
Trình thuật về việc Chúa
Giêsu hiện ra với hai môn đệ Emmaus không phải là một mẩu tin thời sự, ghi nhận
những biến cố đã xảy ra trong ngày Phục Sinh, cho bằng một trình thuật phụng vụ.
Trước đây, trong đêm trước khi chịu Tử Nạn, tại nhà Tiệc Ly, Chúa Giêsu đã bẻ
bánh cho các môn đệ và truyền cho lặp lại để tưởng nhớ đến Người, tưởng nhớ đến việc Người trao hiến mạng sống cho họ. Còn khi hiện
ra với các môn đệ vào ngày Phục Sinh, Người giải thích ý nghĩa của cuộc Tử Nạn như
là con đường đi vào vinh quang, và kế đó Người bẻ bánh cho họ: chính Ngườichủ sự
cuộc cử hành Thánh Thể với các môn đệ. Hay nói khác đi, mỗi lần các môn đệ cử
hành nghi thức bẻ bánh, thì chính Chúa Phục Sinh hiện diện ở giữa họ. Vì thế,
Bí tích Thánh Thể không chỉ tưởng niệm cuộc Tử Nạn, nhưng còn là cử hành sự hiện
diện của Chúa Giêsu Phục Sinh nữa.
Ngoài trình thuật về việc bẻ bánh với hai môn đệ về Emmaus, các
nhà chú giải còn ghi nhận một trình thuật khác nêu bật mối liên hệ giữa Bí tích
Thánh Thể với chiều kích Phục Sinh, đó là Chương 21 trong Tin Mừng theo thánh
Gioan, kể lại việc Chúa Giêsu hiện ra với các môn đệ ở Biển Hồ Tiberia. Chương
này kể lại việc các môn đệ nhận ra Chúa GIêsu hiện ra sau một cuộc đánh cá kỳ lạ.
Khi đã kéo thuyền lên bờ, các ông thấy có sẵn than hồng với cá đặt ở trên, và
có cả bánh nữa. Câu 13 viết rằng: "Đức
Giêsu cầm lấy bánh trao cho các ông; rồi cá, Người cũng làm như vậy".
Đoạn văn này cần được móc nối với phép lạ hóa bánh ở Chương 6, cũng xảy ra ở Biển
Hồ Tiberia, khi mà từ năm chiếc bánh và hai con cá, Người đã nuôi hơn 5 ngàn người, và tiếp
đó Người đã giảng về bánh bởi
trời đem lại sự sống cho thế gian. Bánh đó chính là Đức Kitô. Nhưng từ nay, Đức
Kitô không chỉ là một con người lịch sử sinh sống ở Nazareth nữa, nhưng là Đức
Kitô Phục Sinh. Người không
ngừng bẻ bánh để nuôi dưỡng chúng ta trong Bí tích Thánh Thể. Chính Người mới là vị chủ sự các buổi cử hành
Thánh Thể: chính Người bẻ
bánh với các môn đệ về Emmaus; chính Người dọn sẵn bánh và trao cho chúng ta.
Như vậy, khi cử hành Thánh Thể, chúng
ta tưởng nhớ Chúa Kitô Tử Nạn hay Phục Sinh?
Chúng ta thường tách rời hai biến cố Tử Nạn và Phục Sinh, bởi vì
xảy ra vào hai thời khắc cách xa nhau: cuộc Tử Nạn xảy ra vào ngày thứ 6 Tuần
Thánh, còn việc Phục Sinh thì xảy ra vào Chúa Nhật tiếp đó. Tuy nhiên, Tân ước
và phụng vụ thì coi cả hai như là một biến cố duy nhất. Thực vậy, thánh Gioan gọi
việc Đức Giêsu chịu chết và treo lên thập giá như là "siêu thăng" (được cất cao lên),
hoặc "tôn vinh".
Còn thánh Luca kể lại rằng, khi hiện ra với hai môn đệ trên đường về Emmaus và
với tất cả các Tông Đồ họp nhau ở Giêrusalem, thì Chúa Kitô Phục Sinh giải
thích cho họ biết rằng, cuộc tử nạn chỉ là con đường để vào vinh quang. Vì thế,
phụng vụ gọi những ngày cuối cùng của Tuần Thánh là Tam Nhật Vượt Qua, một mầu
nhiệm khởi sự từ thánh lễ tối thứ 5 Tuần Thánh, và kết thúc với Kinh Chiều lễ
Phục Sinh. Cuộc Tử Nạn, Thập Giá và Phục Sinh họp thành một tổng thể. Ngoài ra,
chúng ta cũng nên lưu ý rằng, trong Tân ước có những đoạn văn nói rằng, Thập
giá chỉ là một chặng đường dẫn đến vinh quang Phục Sinh, thì cũng có những đoạn
văn nói rằng, Chúa Kitô Phục Sinh còn mang những dấu tích của Thập giá.
Những đoạn văn nào vậy?
Điều này khá rõ nơi các tác phẩm của thánh Gioan. Ở Chương 20 của
Tin Mừng thứ bốn, chúng ta thấy rằng, khi hiện ra với ông Tôma, Chúa Kitô Phục
sinh đã tỏ cho ông thấy những dấu đinh ở tay, và vết thương ở cạnh sườn. Ở sách
Khải Huyền, Đức Kitô được mô tả như Con Chiên sát tế: Chiên ấy đã bị giết và
còn mang dấu vết. Tuy nhiên ngày nay, Con Chiên đã sống lại và hiển trị, được
lãnh nhận phú quý, sức mạnh, uy quyền, danh dự với vinh quang. Hơn thế nữa,
Thiên Chúa còn mở tiệc cưới cho Con Chiên vơí tất cả các tôi trung của Người. Trong Thánh Lễ, trước khi rước
lễ, vị chủ tế còn lặp lại lời mời trích từ Sách Khải Huyền (Kh 19,9): "Đây Chiên Thiên Chúa, đây Đấng xoá tội trần
gian, phúc cho ai được mời đến dự tiệc Chiên Thiên Chúa".
Việc liên kết Bí tích Thánh Thể với
Chúa Kitô Phục Sinh có ảnh hưởng gì đến cuộc sống đạo của chúng ta không?
Có chứ. Trước hết, chúng
ta tin rằng, Chúa Kitô hiện diện trong Bí tích Thánh Thể. Nói rằng, Chúa Kitô
hiện diện có nghĩa là Chúa Kitô ngày hôm nay, chứ không phải là Chúa Kitô của
hai ngàn năm trước đây. Ngày hôm nay, Chúa Kitô hiện diện như là Đấng Phục
Sinh; Người chết trên thập
giá một lần, Người đã sống lại
và không còn bao giờ phải chết nữa. Chính nhờ sự Phục Sinh mà thân xác của Người được vinh hiển, được linh động bởi Thần
Khí, do đó có thể hiện diện khắp nơi khắp chốn, không còn bị giới hạn bởi không
gian và thời gian. Một hậu quả khác của việc liên kết Thánh Thể với mầu nhiệm
Phục Sinh, là khi chúng ta hiệp thông với Thân Mình Chúa Kitô Giêsu, thì chúng
ta được kết hiệp với Chúa Kitô Giêsu trong vị thế của Đấng đã Phục Sinh từ cõi
chết và không còn chết nữa. Nói cách khác, chúng ta được kết hiệp với Thân Thể
của Chúa Kitô Phục Sinh. Điều này không chỉ mang lại cho chúng ta niềm hy vọng
mai sau sẽ được sống lại giống như Người,
mà còn đưa chúng ta vào sự thông hiệp với Thân Thể mầu nhiệm của Chúa Kitô Phục
Sinh nữa. Thực vậy, khi nói đến "thân
thể của Chúa Kitô", thánh Phaolô và các Giáo phụ không chỉ hiểu
về thân thể vật lý của Đức Kitô, mà còn mở rộng đến Hội Thánh nữa. Các Kitô hữu
là chi thể của Thân Thể Đức Kitô. Người là
đầu của Thân Thể mầu nhiệm, bao gồm các tín hữu lữ hành trên trần gian, cũng
như những người đã hưởng vinh quang thiên quốc. Mỗi lần cử hành Thánh Thể,
chúng ta kết hiệp với Thân Thể mầu nhiệm đó: chúng ta liên kết với nhau vì được
chia sẻ vào Thân Thể Phục Sinh của Đức Kitô; đồng thời, chúng ta cũng liên kết
với những anh chị em, tuy khuất bóng, nhưng vẫn gần gũi với chúng ta bởi vì họ
được kết nạp vào Thân Thể của Đức Kitô. Đó là đạo lý về sự thông hiệp các thánh
trong kinh Tin Kính, và được diễn ra cách đặc biệt khi cử hành Thánh Lễ.