SỨ ĐIỆP CỦA ĐỨC THÁNH CHA GIOAN-PHAOLÔ II
NHÂN NGÀY QUỐC TẾ TRUYỀN THÔNG LẦN THỨ 38
23/5/2004
“Truyền thông và gia đình : nguy hiểm và phong phú”
Anh chị em thân
mến,
1. Sự phát triển phi thường của các phương tiện
truyền thông và tính dễ sử dụng ngày càng lớn của nó đã mang lại những cơ hội
hiếm có để làm cho cuộc sống thêm phong phú, không những của cá nhân mà còn của
các gia đình. Đồng thời, gia đình phải đối diện với nhiều thách đố mới nảy sinh
từ những thông tin khác nhau và thường trái ngược nhau do truyền thông đem lại.
Chủ đề được chọn cho ngày Quốc tế Truyền thông năm 2004 là “Truyền thông và gia đình :
nguy hiểm và phong phú” – một chủ đề hợp thời, vì nó mời gọi một suy
nghĩ quân bình về việc sử dụng truyền thông trong gia đình và về cách thức mà
gia đình và những quan tâm liên quan đến gia đình được truyền thông bàn đến.
Chủ đề này của năm nay cũng nhắc nhở mọi người, cả người truyền tin lẫn người
nhận tin, rằng mọi thông tin đều có chiều kích đạo đức. Như Chúa Giêsu đã nói
có đầy ở trong lòng thì miệng mới nói ra (x. Mt 12,34-35). Con người tăng
trưởng hay suy giảm đạo đức qua những lời họ nói ra hay những sứ điệp mà họ
chọn để nghe. Vì thế, những nhà truyền thông chuyên nghiệp, bậc cha mẹ và những
nhà giáo dục được mời gọi cách đặc biệt phải khôn ngoan và sáng suốt trong việc
sử dụng truyền thông, vì những quyết định của họ ảnh hưởng rất lớn trên con cái
và những người trẻ mà họ chịu trách nhiệm và xét cho cùng, chính những người
trẻ là tương lai của xã hội.
2. Nhờ vào sự bành trướng vượt bậc của thị trường
truyền thông trong những thập niên gần đây, nhiều gia đình ở khắp nơi trên thế
giới, ngay cả những gia đình có thu nhập khiêm tốn, đã tiếp cận trong nhà của
mình những nguồn truyền thông rộng lớn và đa dạng. Kết quả là họ được hưởng
những cơ hội gần như là bất tận về thông tin, giáo dục, sự phong phú về mặt văn
hóa và ngay cả những tăng trưởng về tâm linh, những cơ hội vượt quá khả năng
của hầu hết các gia đình trong thời gian trước đây. Tuy nhiên những phương tiện
truyền thông đó cũng có khả năng gây thiệt hại trầm trọng cho các gia đình khi
trình bày một cái nhìn không đầy đủ hay cả sai lạc nữa về gia đình, tôn giáo và
luân lý. Khả năng này hoặc củng cố hoặc chà đạp những giá trị truyền thống như
tôn giáo, văn hóa và gia đình, đã được Công Đồng Vatican thấy rõ, khi dạy rằng
“để sử dụng đúng đắn những phương tiện truyền thông, mọi người khi sử dụng cần
phải hiểu biết những nguyên tắc luân lý và phải áp dụng trung thành” (Inter
Mirifica, 4). Truyền thông dưới bất cứ hình thức nào phải luôn được gợi
hứng bởi những tiêu chuẩn đạo đức là tôn trọng sự thật và phẩm giá con người.
3. Những suy nghĩ trên đặc biệt có giá trị khi đề
cập đến gia đình trong truyền thông. Một mặt, hôn nhân và gia đình thường được
mô tả theo một cách thức nhạy cảm, thực tế nhưng cũng có thể chấp nhận được,
khi tán dương những đức tính như tình yêu, chung thủy, tha thứ và hiến thân
quảng đại cho người khác. Cũng là đúng đắn khi truyền thông nhìn nhận những
thất bại và thất vọng mà các đôi vợ chồng và gia đình không khỏi cảm nhận –
căng thẳng, xung đột, thất bại, những chọn lựa sai lầm và những hành động gây
tổn thương – nhưng cũng đồng thời nỗ lực tách biệt cái đúng ra khỏi cái sai,
phân biệt tình yêu đúng đắn và những giả mạo, và chỉ ra tầm quan trọng không
thể thay thế được của gia đình như nền tảng của xã hội. Mặt khác, gia đình và
đời sống gia đình lại thường được trình bày không thỏa đáng trong truyền thông.
Sự bất trung, tình dục ngoài hôn nhân và sự thiếu vắng một cái nhìn đạo đức và
thiêng liêng về giao ước hôn nhân được mô tả cách không thích hợp, đôi khi lại
đồng thời bênh vực nạn ly dị, tránh thụ thai, phá thai và tình dục đồng tính.
Những trình bày này, khi cổ võ những lý lẽ thù nghịch với hôn nhân và gia đình,
gây tổn hại đến thiện ích chung của xã hội.
4. Một suy tư dưới sự hướng dẫn của lương tâm về
chiều kích đạo đức của truyền thông phải dẫn đến những sáng kiến cụ thể, để
loại trừ những nguy hiểm tổn hại dến hạnh phúc của gia đình mà các phương tiện
truyền thông xã hội đem đến, và bảo đảm rằng những phương tiện truyền thông đầy
sức mạnh này luôn là những nguồn phong phú đích thực. Về điểm này, các nhân
viên truyền thông xã hội, cũng như chính quyền và các bậc cha mẹ có một trách
nhiệm đặc biệt. Đức Thánh Cha Phaolô VI đã nhấn mạnh rằng những người lo truyền
thông xã hội phải “biết và tôn trọng những nhu cầu của gia đình. Và điều đó đòi
hỏi nơi họ đôi khi một sự dũng cảm lớn lao và luôn luôn một ý thức trách nhiệm
cao độ” (Sứ điệp nhân ngày Quốc tế Truyền thông 1969). Không dễ gì chống lại
những áp lực thương mại hay những đòi buộc phải phù hợp với những ý thức hệ
trần tục, nhưng đó chính là những gì mà những nhân viên hữu trách phải làm.
Tiền cược đặt vào đó khá cao, bởi vì mỗi tấn công vào giá trị nền tảng của gia
đình là một tấn công vào thiện ích đích thực của nhân loại.Chính những nhà cầm
quyền có bổn phận quan trọng là cổ võ hôn nhân và gia đình vì lợi ích của chính
xã hội. Tuy nhiên, hiện nay nhiều người thừa nhận và hành động dựa trên nền
tảng của những lý lẽ của tự do chủ nghĩa không lành mạnh của một vài nhóm người
chủ trương những thực hành gây nên những khủng hoảng gia đình nghiêm trọng và
làm tổn hại đến chính quan niệm về gia đình. Vì không thể dựa vào kiểm duyệt
được, quả là cấp bách việc các nhà cầm quyền đề ra những chính sách và tiến
trình điều chỉnh để bảo đảm rằng các phương tiện truyền thông xã hội không hành
động chống lại thiện ích của gia đình. Những người đại diện các gia dình phải
được quyền tham gia vào việc hoạch định các chính sách này.Những người đưa ra
chính sách trong lãnh vực truyền thông và trong lãnh vực công cộng cũng phải
hành động để có một sự phân bố công bằng các tài nguyên truyền thông ở bình
diện quốc gia và quốc tế, trong khi vẫn tôn trọng sự toàn vẹn của các nền văn
hóa truyền thống. Truyền thông không được tỏ ra là có những chương trình thù
nghịch với các giá trị gia đình đúng đắn của các nền văn hóa truyền thống hay
có mục tiêu là thay thế những giá trị ấy, như một phần của tiến trình toàn cầu
hoá, bằng những giá trị trần tục của một xã hội tiêu dùng.
5. Những bậc cha mẹ, vốn là những người giáo dục
đầu tiên và quan trọng nhất đối với con cái, cũng là những người đầu tiên dạy
chúng về truyền thông. Họ được mời gọi huấn luyện con cái của họ “biết sử dụng
các phương tiện này cách chừng mực, với óc phê phán, thận trọng và khôn ngoan”
trong gia đình (Familiaris Consortio, 76). Khi các cha mẹ thực
hiện điều đó cách kiên quyết và tốt đẹp thì cuộc sống gia đình trở nên rất
phong phú. Ngay cả những trẻ em còn thơ bé cũng có thể được dạy cho biết những
bài học quan trọng về phương tiện truyền thông, chẳng hạn chúng được uốn nắn
bởi những người muốn dùng mọi phương tiện để truyền đạt sứ điệp ; những sứ điệp
này thường để làm một điều gì đó – mua một sản phẩm, dấn thân vào một lối cư xử
còn tranh cãi – điều đó không phải là mối quan tâm của trẻ con hay phù hợp với
sự thật đạo đức ; các trẻ em không nên đón nhân mà không phê phán hay bắt chước
những gì chúng xem thấy trong truyền thông. Cha mẹ cũng cần quy định việc sử
dụng phương tiện truyền thông trong gia đình. Điều này bao gồm cả việc lập kế
hoạch và thời biểu sử dụng phương tiện truyền thông, bằng cách nghiêm khắc giới
hạn thời gian trẻ dành cho truyền thông, tạo việc giải trí cho gia đình, nghiêm
cấm một số phương tiện truyền thông, và theo định kỳ, loại bỏ tất cả để dành
chỗ cho các sinh hoạt gia đình. Trên hết, cha mẹ phải nêu gương sáng cho con
cái khi sử dụng cách quân bình và có chọn lựa những phương tiên truyền thông.
Thường thì họ cũng có thể xem là hữu ích việc liên kết với các gia đình khác để
học hỏi, thảo luận những vấn đề và những cơ hội trong việc sử dụng các phương
tiện truyền thông. Các gia đình cũng phải thẳng thắn nói với những nhà sản
xuất, những người quảng cáo, và với chính quyền về những gì họ bằng lòng và
những gì họ không bằng lòng.
6. Các phương tiện truyền thông có một tiềm năng
tích cực và vĩ đại trong việc cổ võ những giá trị nhân bản và gia đình lành
mạnh, và vì thế đóng góp vào việc canh tân xã hội. Vì quyền lực lớn lao của nó
trong việc hình thành tư tưởng và ảnh hưởng trên lối sống, những nhà truyền
thông chuyên nghiệp phải nhìn nhận rằng họ có một trách nhiệm luân lý là không
chỉ trao ban cho các gia đình những cổ võ, nâng đỡ và trợ lực cho mục tiêu đó,
nhưng cũng cần thể hiện sự khôn ngoan, phán đoán lành mạnh và lương thiện khi
trình bày những vấn đề liên quan đến tính dục, hôn nhân và đời sống gia đình.
Hằng ngày truyền thông được tiếp đón như một vị khách quen thuộc trong nhiều
ngôi nhà và gia đình. Trong ngày Quốc tế Truyền thông tôi khuyến khích các nhà
truyền thông chuyên nghiệp và các gia đình nhìn nhận đặc ân có một không hai
này và trách nhiệm mà nó bao hàm. Ước gì mọi người dấn thân trong lãnh vực
truyền thông thừa nhận rằng họ đích thật là “những nhà quản lý và quản trị của
một tiềm năng tinh thần vô hạn vốn thuộc về di sản của nhân loại và là phương
tiện để làm giàu cho cả cộng đồng nhân loại” (Diễn văn gởi đến các nhà truyền
thông chuyên nghiệp, Los Angeles 15/9/1987). Và ước gì các gia đình luôn có thể
tìm thấy trong truyền thông nguồn trợ giúp, khuyến khích và gợi hứng khi các
gia đình cố gắng sống như một cộng đồng đời sống và yêu thương, để huấn luyện
người trẻ trong những giá trị đạo đức lành mạnh và cổ võ một nền văn hóa của
tình liên đới, tự do và hòa bình.
Vatican, ngày 24
tháng 01 năm 2004, ngày lễ Thánh Phanxicô đệ Salê
Ioannes paulus II pp
VietCatholic News (20/02/2004)