Bài Thương Khó Theo Thánh Gioan (Tiếp theo)
II. Con Chiên của Thiên Chúa, Đấng
xóa tội trần gian.
Cụm từ Đấng xóa
tội trần gian ta cũng phải đi
tìm xem Tin Mừng Gioan lấy ở đâu ra. Trong Luật Mô-sê chỉ nói
đến xóa tội cho dân, như trong lễ xá tội (Lê-vi 16);
nhưng lại dùng hai con dê, chứ không phải con chiên, một con dê dùng để “chở tội”
vào hoang địa trả cho quỉ, một con dê giết lấy máu để rẩy.
Các ngôn sứ mới nói đến ơn cứu độ cho muôn dân, đặc biệt bốn bài ca
về người tôi tớ trong sách I-sai-a (42,1-7; 49,1-6;50,4-9 và 52,13-53,12). Phụng Vụ Tuần Thánh
lần lượt đọc cả bốn bài: thứ hai, bài I; thứ ba, bài 2; thứ tư, bài 3 và thứ
Sáu, bài 4. Bài Ca thứ tư, gọi là bài ca “Người tôi tớ đau khổ” được cả bốn sách Tin Mừng sử dụng
để nói về cuộc Thương Khó. Trong bài ca này, người Tôi Tớ được ví như
con chiên: “Như chiên bị đem đi làm thịt, như cừu câm
nín khi bị xén lông, người chẳng hề mở miệng” (53,7), và nhờ cái chết của Người, “Người
sẽ làm cho muôn người nên công chính và sẽ gánh lấy tội lỗi của họ. Vì thế Ta sẽ
ban cho Người muôn người làm gia sản... bởi vì Người đã hiến thân chịu chết,
đã bị liệt vào hàng tội nhân, nhưng thực ra, Người đã mang lấy tội muôn người
và can thiệp cho những kẻ tội lỗi” (53,11-12).
Thiên Chúa đã lo liệu cho có con chiên để thế mạng cho Ixaac, sau đó
Thiên Chúa hứa cho dòng dõi Apraham nên đông đúc và nhờ dòng dõi ông muôn dân
được phúc lành. Chúa Giê-su, Con Thiên Chúa làm người là con chiên của Thiên
Chúa để thực hiện lời hứa ấy, không có ai hay cái gì thế mạng cho Người, và
Người mang lấy tội lỗi của chúng ta để xóa bỏ bằng cái chết trên thập giá. Thư I Gioan sẽ phát biểu rõ: “Tình
yêu cốt ở điều này, không phải chúng ta đã yêu mến Thiên Chúa, nhưng chính
Người đã yêu mến chúng ta và sai Con của Người đến làm của lễ đền tội cho chúng
ta” (4,10).
Sách Tin Mừng Gioan đã nêu chiều kích
phổ quát của ơn cứu độ ngay từ lời mở đầu: “Ngôi Lời
là ánh sáng thật, ánh sáng đến thế gian và chiếu soi mọi người... Những ai đón
nhận, tức là những ai tin vào Danh Người, thì Người cho họ quyền trở nên con
Thiên Chúa” (1,9.12).
Trong câu chuyện với Ni-cô-đê-mô, Chúa Giê-su cũng nói đến: “Thiên Chúa đã sai Con của Người đến thế gian, không phải để
lên án thế gian nhưng để thế gian nhờ Con của Người mà được cứu độ” (3,17); dân Sa-ma-ri sẽ tuyên xưng “Người là Đấng Cứu Độ trần gian” (4,42).
Nhiều lần người Do Thái muốn bắt hay ném đá Chúa Giêsu, nhưng không ai dám ra
tay vì “giờ của Người chưa đến” (7,30). Nhưng khi những người Hy Lạp (tiêu
biểu cho dân ngoại) đến gặp, thì Chúa hô lên: “Đã đến giờ
Con Người được tôn vinh... Phần tôi, một khi được giương cao lên khỏi mặt đất,
tôi sẽ kéo mọi người lên với tôi” (8,23.32). Lời công bố trong nghi thức suy tôn Thánh Giá Thứ
Sáu Tuần Thánh diễn tả mầu nhiệm này: “Đây là Cây Thánh Giá, nơi treo Đấng Cứ Độ
trần gian”.
Chính thượng tế đương nhiệm tuyên bố trước toàn hội đồng: “Các ông không hiểu gì cả, các ông cũng chẳng nghĩ đến điều
lợi cho các ông là : thà một người chết thay cho dân
còn hơn... Điều đó ông không tự mình nói ra, nhưng vì ông là thượng tế năm ấy,
nên đã nói tiên tri là Đức Giê-su sắp phải chết thay cho dân, và không
chỉ thay cho dân mà thôi, nhưng còn để qui tụ con cái Thiên Chúa đang tản mác
khắp nơi về một mối” (11, 50-52).
III. Con chiên Vượt Qua.
Lễ Vượt Qua là lễ mừng ngày Chúa cứu dân của Chúa khỏi ách nô lệ Ai-Cập,
trong đó nghi thức chính là ăn thịt con chiên Vượt
Qua. Tin Mừng Gioan kể
đến lễ Vượt Qua ba lần: sau Tiệc Cưới Cana, Chúa Giê-su lên Giê-ru-sa-lem dự lễ
Vượt Qua cùng với các môn đệ (2, 13-22). Dịp này Chúa
thanh tẩy Đền Thờ và nói đến cái chết và sự phục sinh của Chúa qua hình ảnh Đền
Thờ: Phá
đi, xây lại. Lần thứ hai, Chúa Giê-su lên núi ở bên kia Biển Hồ, làm cho
bánh hóa nhiều nuôi dân chúng như người mục tử (Tv 23),
rồi đi trên mặt nước về Caphanaum và giảng về Iời Chúa và bí tích Thánh Thể là
manna mới, nguồn sự sống thật (Ga 6). Lần thứ ba,
chính Chúa bị sát tế như chiên Vượt Qua. Nhiều yếu tố trong trình thuật cho
thấy Gioan trình bày Chúa Giê-su như con chiên
Vượt Qua.
“Sáu ngày trước lễ
Vượt Qua, Đức Giê-su đến Bê-ta-ni-a... Người
ta dọn bữa ăn tối thết đãi Chúa Giê-su... Cô Maria lấy chai dầu thơm cam tùng
nguyên chất và quí giá xức chân Đức Giê-su rồi lấy tóc mà lau” (x. 12,1-11). Sách
Xuất Hành chỉ thị: “Ngày mồng
mười tháng
này, ai nấy phải bắt một con chiên cho gia dình mình... Phải nhốt nó cho
đến ngày
14 tháng này, rồi toàn thể đại hội cộng đồng It-ra-en đem sát tế vào lúc
xế chiều... còn thịt sẽ ăn ngay đêm ấy” (Xh
12,3-6). Cách
tính ngày của It-ra-en là từ mặt trời lặn tới mặt trời lặn, chứ không phải từ lúc
mặt trời mọc như ta. Vậy khi ăn thịt chiên là
ngày 15. Như vậy ngày mồng mười là sáu ngày trước lễ Vượt Qua, khi người ta bắt
con chiên nhốt riêng để chờ sát tế lúc xế chiều ngày 14, thì Chúa Giê-su đến
Bê-ta-ni-a, “cách Giê-ru-sa-lem không đầy ba cây số”
(11,18), được đãi tiệc và được
xức dầu, và Chúa đón nhận như là chuẩn bị mai táng Chúa.
Trong cuộc Thương Khó, “Hôm ấy là
ngày áp lễ
Vượt Qua, vào khỏang 12 giờ trưa. Ông Phila-tô nói với người Do Thái: “Đây là
vua các ngươi!” Họ liền hô lớn: “Đem nó đi! Đem
nó đi! Đóng đinh nó vài thập giá!” Ông Phi-la-tô nói
với họ: “Chẳng lẽ ta lại đóng đinh vua các ngươi sao?” Các thượng tế
đáp: Chúng tôi không có vua nào cả, ngoài Xê-da.
Bấy giờ ông Phi-la-tô
trao Đức Giê-su cho họ đóng đinh vào
thập giá” (19,14-16).
Thời ban đầu, như trong sách Xuất Hành thì người ta giết chiên Vượt
Qua tại nhà, nhưng thời Chúa Giê-su thì chiên Vượt Qua phải được sát tế trong Đền
Thờ, do tay hàng tư tế, bắt đầu từ 12 giờ trưa. Trình thuật của Gioan nói rõ ngày giờ
và người chịu trách nhiệm đóng đinh Chúa Giê-su vào thập giá là một
cách ám chỉ quá rõ ràng Chúa Giê-su, Con Chiên của Thiên Chúa cũng là Con Chiên
Vượt Qua Mới.
Điều này lại được xác nhận sau khi Chúa Giê-su chết, người ta không đánh dập
ống chân, đúng như qui định về con chiên Vượt Qua (19,36). Người lính đâm thủng cạnh sườn, máu và nước chảy ra
cũng là đúng qui định, phải làm cho máu ra hết, nếu không thì không ăn được, vì
không được ăn thịt còn huyết. Khi Chúa kêu khát, thì người ta lấy cành hương thảo
đưa miếng bọt biển thấm đầy giấm lên cho uống: ngành hương thảo dùng để bôi máu
chiên Vượt Qua lên khung cửa và để rảy máu lập Giao ước lên dân (x. Hr 9,18-21).
IV. Chàng
Rể và Giao Ước Mới.
Ở Tiệc Cưới Cana, Đức Mẹ nói với Chúa Giê-su: “Họ
không có rượu”. Người ta thường dịch xuôi là “họ hết rựơu rồi”, nhưng như thế
thì ý nghĩa sẽ khác, Chúa Giê-su làm cho nước lã hóa rượu ngon chỉ để “cứu bồ”
cho nhà đám. Nhiệm vụ của chàng rể là cung cấp rượu. Họ
không có rượu, Chúa Giêsu cung cấp rượu ngon mà quản tiệc đánh giá là: lẽ ra phải
tiếp rượu ngon trước, khi nào khách không còn phân biệt nổi nước với rượu thì
mới đưa thứ rượu xoàng ra. Chàng rể của đám cưới
Lần làm chứng cuối cùng, trả lời cho các môn đệ đang đánh ghen giùm,
thánh Gioan Tiền Hô nói: “Ai cưới cô dâu, người ấy là
chú rể. Còn người bạn của chú rể [phù rể] đứng đó nghe chàng, thì vui mừng hớn
hở vì được nghe tiếng nói của chàng rể. Đó là niềm vui của thầy, niềm
vui ấy bây giờ đã trọn vẹn. Người phải nổi bật [lớn] lên, còn thầy phải lu mờ [nhỏ] đi” (Ga 3, 29-30).
Khi giới thiệu Chúa Giê-su là chàng rể, vị Tiền Hô cũng chỉ nêu lên điều các ngôn
sứ đã loan báo về Giao Ước mới qua hình ảnh hôn ước giữa Thiên Chúa với dân bất
tín bất trung (Hs 2; Is 62), và
toàn bộ sách Diễm
Ca diễn tả. Hành trình của
Chúa Giê-su từ Cana lên Giê-ru-sa-lem rồi trở về Cana giống như một tuần trăng
mật, Chàng Rể của Giao Ước Mới đi thăm Đất và Dân của mình, được tiếp nhận ở
Giê-ru-sa-lem, Giu-đê, Samari và Ga-li-lê. Về lại nơi đã làm đám cưới thi Người
làm dấu
lạ thứ hai tại
V. Chúa Giê-su
là Vua và Mục Tử.
Trong Cựu Ước,
Thiên Chúa là Vua và mục tử của It-ra-en. Khi dân đòi ông Sa-mu-ên
lập cho họ một vị vua để họ được an toàn giống các dân chung quanh thì ông
không chịu. Nhưng Thiên Chúa bảo ông : « Ngươi
cứ nghe theo tiếng của dân trong mọi điều chúng nói với ngươi, vì không phải chúng
gạt bỏ ngươi mà là chúng gạt bỏ Ta, chúng không chịu để Ta làm vua của chúng » (I Sm 8,7). Nhưng
Thiên Chúa cũng tương kế tựu kế, hứa lập cho Đavit
một triều đại bền vững muôn đời: “Nhà của ngươi và
vương quyền của ngươi sẽ tồn tại mãi mãi trước mặt Ta; ngai vàng của ngươi sẽ
vững bền mãi mãi” (I Sm 7,16). Tuy nhiên sau thời lưu đầy thì nhà Đavit chẳng còn ai làm vua.
Vậy thì lời hứa của Thiên Chúa đâu rồi? Trong sách Isaia 63, 19 có lời cầu xin: “Từ
lâu rồi chúng con là những kẻ không còn được Ngài cai trị, không còn được cầu
khẩn Danh ngài. Phải chi Ngài xé trời ngự xuống”...).
Kèm theo các lời hứa Giao Ước Mới cũng có lời hứa một Đavit mới: “Đavit, tôi tớ Ta sẽ làm vua cai trị chúng; sẽ chỉ có một
mục tử cho chúng hết thảy”(Ed 37,24).
Khi nuôi đám đông trên núi (chương 6),
Chúa Giêsu hành xử như mục tử, và đám đông ngả mình trên cỏ, gợi lạithánh vịnh 23: Chúa là mục tử. Trong dịp lễ Lều, kỷ niệm
thời đi trong sa-mạc Chúa Giê-su tuyên bố Chúa là mục tử kiểu mẫu [ds: đẹp – Đavit cũng là mục tử đẹp,
x. I Sm
16,12], hiến mạng sống mình vì đoàn chiên.
Nathanaen tuyên xưng : “Thầy
là Vua It-ra-en” (Ga 1,49). Sau khi được xức dầu ở Bê-ta-ni-a, Chúa Giê-su
vào Giê-ru-sa-lem thì dân chúng reo hò tung hô Chúa là vua, đúng như các
ngôn sứ đã loan báo. “Lúc đầu các môn đệ không hiểu
những điều ấy, nhưng sau khi Đức Giê-su được tôn vinh các ông mới nhớ lại
là Kinh Thánh đã chép những điều đó về Người và dân chúng đã làm cho Người đúng
y như vậy” (Ga 12,12-16).
Toàn thể phiên tòa của Phi-la-tô là một cuộc phong vương, trong đó Phi-la-tô
đóng vai người giới thiệu chương trình (MC) hơn là quan tòa; ông chỉ đi ra nói
với dân, đi vô nói với Chúa Giêsu, mời Chúa Giê-su đi ra, dẫn Chúa Giê-su đi
vô, mời Chúa Giê-su ngồi lên tòa, rồi đứng tuyên bố: “Đây
là vua các ngươi”. Bọn lính thì phụ họa bằng những lời và cử chỉ chế diễu,
nhưng lại nói lên sự thật, xác nhận lời của Chúa đã nói với Phila-tô: Chúa
Giê-su là Vua, nhưng không phải theo kiểu thế gian,
Vương Quốc của Chúa không phải là một vương quốc trần gian. Rút cục chỉ
Phila-tô dùng quyền, bất chấp các thượng tế, để viết văn bản bằng ba thứ
tiếng, treo trên đầu thánh giá, giới thiệu Chúa Giê-su cho mọi người qua lại
hôm ấy và người nghe hôm nay: “Giê-su Na-da-rét, Vua người Do Thái”. Phila-tô gián tiếp
cho thấy như Chúa đã nói, thánh giá mới là ngai của Vua Giê-su, và Chúa sẽ kéo
mọi người lên với Chúa.
VI. Chúa Giêsu là Đền
Thờ.
Ngay lễ Vượt Qua thứ nhất tại Giê-ru-sa-lem, Chúa Giê-su đã tuyên
bố Ngài là Đền Thớ mới. Nhưng chỉ đến
“khi Chúa Giê-su đã từ cõi chết trỗi dậy, các môn đệ
nhớ lại Người đã nói điều đó. Họ tin vào Kinh Thánh và lời Đức
Giêsu đã nói” (Ga 2,22).
Trong sách Xuất hành, chỉ đến khi đã vượt qua biển đỏ, “thấy
Chúa đã ra tay hùng mạnh đánh quân Ai Cập, toàn dân kính sợ Đức Chúa, tin vào Đức
Chúa, tin vào ông Mô-sê, tôi trung của Người” (Xh
14,31). Chính sự Phục Sinh của Chúa Giê-su là chìa khóa để
hiểu cuộc đời, hành động, lời nói và nhất là cái chết của Chúa.
Trong dịp lễ cung hiến Đền Thờ, Chúa Giê-su tuyên bố: “Chúa Cha ở trong tôi và tôi ở trong Chúa Cha” (Ga 10, 38). Khi Chúa đã chết
trên thánh giá, một người lính lấy giáo đâm thủng cạnh sườn Chúa, máu và nước
chảy ra. Chi tiết này được người làm chứng nhấn mạnh: “Người xem thấy việc này đã làm chứng, và lời chứng của người
ấy xác thực, và người ấy biết mình nói sự thật để
cho cả anh em nữa cũng tin ” [hay
Đấng Ấy (= Chúa Giê-su Phục Sinh) biết người ấy nói sự thật] (Ga 19,35). Chi tiết này làm chúng ta nhớ đến lời sách
E-de-kiên: “Có nước vọt ra từ dưới ngưỡng cửa Đền Thờ và
chảy về phía đông, vì mặt tiền Đền Thờ quay về phía Đông. Nước từ phía dưới bên phải Đền Thờ chảy xuống phí nam bàn thờ” (Ed 47,1). Đọc tiếp sẽ thấy: nước này thành dòng sông
đem sự sống tới khắp nơi, cả Biển Chết cũng đầy cá, hai bên bờ sông
mọc lên mọi giống cây ăn trái, trái dùng làm lương thực, lá dùng làm thuốc. Bản văn này lại đưa chúng ta về “Vườn địa đàng” trong sách Sáng Thế, chương
2. Chúa Giê-su cũng đã nói về nước và mời người ta uống (Ga 4,14; 7,37-38).
Chúa Giê-su là Đền Thờ, nơi Thiên Chúa ngự để ban sự sống.
3. Cuộc Thương Khó: Một khối nhiều
mặt.
Đến đây chúng ta có thể chiêm ngắm cuộc Thương Khó trong Tin Mừng Gioan
như một khối nhiều mặt, toàn khối là Tình Yêu của Thiên Chúa, trong đó Cha và
Con bày tỏ Tình Yêu cho nhau và hướng về chúng ta. Cha yêu con nên trao phó mọi
sự trong tay Con: Tất cả những gì Con có đều là của Cha và tất cả những gì Cha
có đều là của Con” (Ga 17,10).
Con yêu Cha nên luôn thi hành ý Cha, cả cái chết: “Chuyện
đó xảy ra là để cho thế gian biết rằng Thầy yêu mến Chúa Cha và làm đúng như Chúa
Cha đã truyền cho Thầy” (14,31). Trong mối tình Cha Con thắm thiết này,
chúng ta là kẻ được hưởng lợi: Thiên Chúa yêu tôi nên trao nộp Con Một vì tôi;
Chúa Con yêu tôi nên làm theo lệnh Chúa Cha là thí mạng
sống vì tôi. Nhưng Cha tôn vinh con bằng cách tỏ cho thấy Cha yêu Con đến mức
nào, và Con tôn vinh Cha bằng cách tỏ cho thấy Con yêu Cha tới mức nào: rút cục
là để tỏ cho thấy Cha và Con yêu chúng ta, mỗi người chúng ta, đến mức nào. Ân sủng và Sự Thật, Tình Yêu và lòng Thành Tín: mọi lời hứa
của Thiên Chúa trong Cựu Ước thành sự thật nơi Chúa Giê-su. Mọi yếu tố hòa hợp
tuyệt vời trên thánh giá như đoạn kết của một bản đại hòa tấu, hay sự hoàn
chỉnh của một bức họa: Con Chiên của Thiên Chúa, Đấng xóa tội trần gian, Con
Chiên Vượt Qua, Vua và Mục Tử, Đền Thờ có Nước chảy ra để ban sự sống, cuộc tạo
dựng mới, Chàng Rể và Giao Ước Mới. Sau đây tôi trình bày thêm
về Giao Ước Mới và cuộc tạo dựng mới.
I. Giao Ước Mới
Trong các sách ngôn sứ có nhiều lời liên quan tới Giao ước mới. Ở đây tôi chỉ đề cập : Giê-rê-mi-a 31,31-34
: “Này sẽ đến những ngày Ta sẽ lập với nhà It-ra-en và nhà Giu-đa một Giao Ước
Mới, không giống như giao ước Ta đã lập với cha ông chúng, ngày Ta cầm tay dẫn
họ ra khỏi đất Ai-cập... Đây là Giao Ước Ta sẽ lập với nhà It-ra-en sau những
ngày đó: Ta sẽ ghi vào lòng dạ chúng, sẽ khắc vào tâm khảm chúng Lề Luật của
Ta. Ta sẽ là Thiên Chúa của chúng, còn chúng sẽ là dân của Ta... Hết thảy chúng,
từ người nhỏ đến người lớn, sẽ biết Ta. Ta sẽ tha thứ tội ác cho chúng và không
còn nhớ đến lỗi lầm của chúng nữa”
E-dê-kiên 36, 24-29: “... Ta sẽ đem các ngươi
ra khỏi các dân tộc... Ta sẽ rảy nước thanh sạch trên các ngươi... Ta sẽ ban
tặng các ngươi một quả tim mới, sẽ đặt thần khí mới
vào lòng các ngươi... Chính thần trí của Ta, Ta sẽ đặt vào lòng các ngươi.Ta sẽ
làm cho các ngươi đi theo thánh chỉ, tuân giữ các phán
quyết của Ta... Các ngươi sẽ cư ngụ trong đất Ta đã ban cho tổ tiên các ngươi”
Lời hứa Giao Ước Mới bao gồm
1- Cốt lõi của Giao ước: các ngươi
là Dân của Ta, Ta là Thiên Chúa của các ngươi
2- Luật của
Giao ước để dạy cho biết phải sống thế nào cho đáng là dân của Thiên Chúa
3- Ơn huệ, phúc lành Chúa ban cho dân
của Chúa
4- Ơn tha tội vì dân đã phá bỏ Giao
Ước của Xinai.
Cả Giê-rê-mi-a và E-dê-kiên đều nói đến việc dân đã phá vỡ Giao
ước Xinai vì không giữ Luật, và đã chịu hậu quả là bị đuổi ra khỏi đất của Chúa. Chỉ vì tình yêu thành tín mà Chúa ra tay cứu
họ và lập Giao Ước Mới với họ. Luật viết trên bia đá
họ không giữ, thì Chúa sẽ khắc Luật vào trong tim trong lòng. Lòng họ chai đá
thì Chúa sẽ thay tim cho họ, lấy quả tim bằng đá ra và thay vào một quả tim bằng
thịt, họ không biết đáp lại tình yêu của Chúa thì Chúa sẽ làm cho họ biết, họ
không có sức sống trong Giao Ước thì Chúa sẽ đổ Thần Khí vào lòng để dẫn họ đi
trong đường lối của Chúa.
Sách Đệ Nhị Luật ghi lời ông Mô-sê trối trăng trước khi ông lên
núi Nê-bo và vĩnh viễn ở lại đó, vì ông không được vào Đất hứa. Ông công bố lại Luật giao Ước cho dân trước khi họ
vào Đất Hứa. Ông dạy cho họ suy gẫm về tình yêu của Thiên
Chúa để họ đáp lại bằng việc giữ Luật Giao Ước. Sách kết thúc
bằng lời Mô-sê chúc phúc cho dân.
Ga 13-17 có cấu trúc gợi
lại sách Đệ Nhị Luật, trong đó Chúa Giê-su cũng nói với môn đệ về tình yêu của
Thiên Chúa mà chính Ngài là hiện thân; Chúa ban “điều răn
mới” rồi Chúa cầu nguyện, chúc tụng Chúa Cha và cầu xin cho các môn đệ thuộc
mọi thế hệ. Chúa Giê-su không đưa dân của Giao Ước Mới vào một miền đất, nhưng
vào trong lòng Chúa Cha (x. 14,1-3): Chúa đã từ Chúa Cha mà đến và bây giờ Chúa
lên cùng Cha, đem theo “những người Cha đã ban cho con,
để Con ở đâu, họ cũng ở đấy với Con”. Có điều răn mới tức là có Giao ước Mới.
Gioan không kể việc Chúa lập bí tích Thánh Thể, nhưng kể chính việc lập Giao
Ước Mới. Sau khi công bố Điều Răn
Mới, Chúa Giê-su đi với các môn đệ tới thửa vườn ở núi Ô-liu, mà Chúa vẫn dùng
làm “khách sạn ngàn sao”. Giu-đa biết nơi này nên chọn
làm địa điểm nộp Chúa. “Chúa Giê-su biết mọi
việc sắp xảy đến cho mình nên tiến ra và hỏi...” (18,1-5). Chúa hoàn toàn tự do như Chúa đã nói: “Mạng sống tôi không ai lấy đi được, nhưng chính tôi tự ý hy
sinh mạng sống mình. Tôi có quyền hy sinh và có quyền lấy lại
mạng sống ấy. Đó là mệnh lệnh của Cha tôi mà tôi đã nhận được” (10,18).
Nghi thức lập giao ước Xi-nai (Xh 24,1-8) được áp dụng : Mô-sê đọc luật cho dân, dân chấp nhận,
Mô-sê lấy cành hương thảo rảy máu lên dân và tuyên bố: “Đây
là máu Giao Ước Đức Chúa đã lập với anh em, dựa trên những lời này”.
Sau bữa Tiệc Ly, Chúa Giêsu đã ban điều răn mới và các môn đệ đã nhận:
“Đấy, bây giờ Thầy nói rõ... Giờ đây chúng con nhận ra
là Thầy biết hết mọi sự... Vì thế chúng con tin Thầy từ thiên Chúa mà đên” (16,29-30).
“Trên thập giá, “để ứng nghiệm lời Kinh
Thánh, Đức Giê-su nói :
“Tôi khát”. Ở đó có một bình đầy giấm [thứ rượu chua
lính Rôma dùng làm đồ uống, chứ không phải giấm dùng trong bếp]. Người ta lấy miếng
bọt biển có thấm đầy giấm; buộc vào một ngành hương thảo rồi
đưa lên miệng Người.”
Sau khi Chúa Giê-su đã “trao hơi thở”... “Một người lính lấy giáo đâm vào cạnh sườn Người.
Tức thì máu cùng nước chảy ra”. Nghệ thuật gợi hình của Gioan: một
người dùng cánh hương thảo đưa miếng bọt biển lên, một người lấy giáo đâm cạnh
sườn Chúa, máu và nước chảy ra. Giao Ước Mới được lập bằng
Máu của Con Thiên Chúa làm người.
Sau khi phục sinh, Chúa Giê-su tuyên bố Giao Ước đã thành: “Cha của thầy cũng là Cha của anh em, Thiên Chúa của Thầy cũng
là Thiên Chúa của anh em”; và lời ông Tô-ma: “Lạy Chúa
tôi, lạy Chúa Trời Tôi”, là lời tuyên xưng Giao ước.
II. Cuộc tạo dựng mới.
1/ A-đam được đặt trong vườn và ngày thứ
bảy Thiên Chúa nghỉ ngơi
Ngay lời mở đầu, Tin Mừng Gioan đã
gợi lại sách Sáng Thế: “Lúc khởi đầu đã có Ngôi Lời...
Nhờ Ngôi Lời vạn vật được tạo thành”. Cuộc tôn vinh trên thập giá được Tin Mừng Gioan trình bày như một cuộc tạo dựng mới.
“Sinh khí của Ngài, Ngài gởi tới, là chúng được dựng nên,
và Ngài đổi mới mặt đất này” (Tv 104,30). Trên
thập giá, sau khi nhấp giấm người ta đưa lên miệng, Chúa Giê-su tuyên bố: “Thế là đã hoàn tất!” Rồi Người gục đầu xuống và trao thần khí [hơi thở ]”. Trong sách Sáng
Thế, sau khi đã hoàn thành việc tạo dựng mọi loài, “Thiên
Chúa lấy bụi từ đất, nặn ra con người, thổi sinh khí vào lỗ mũi, và con người trở
nên một sinh vật. Rồi Thiên Chúa trồng một vườn cây ở E-đen, về
phía đông, và đặt vào đó con người do chính mình nặn ra” (St 2,6-8).
Khi mai táng Chúa Giê-su: “Nơi Đức Giê-su bị
đóng đinh có một thửa vườn, và trong vườn, có một ngôi mộ còn mới, chưa chôn cất
ai. Vì hôm ấy là ngày áp lễ của người Do Thái, mà ngôi mộ lại gần, nên các ông đặt [mai táng]
Chúa Giê-su vào đó” (Ga 19,42).
Chúa Giê-su là Thiên Chúa làm người, nên vừa là Thiên Chúa tạo
dựng vừa là con người được tạo dựng. Ađam (con người) được đặt vào trong vườn, Chúa Giê-su là A-đam mới cũng được đặt vào trong vườn.
“Khi làm xong mọi công việc của Người, ngày thứ bảy Thiên
Chúa nghỉ ngơi” (St 2,2). “Sáu ngày trước lễ
Vượt qua”, Chúa
Giê-su đến Bê-ta-ni-a và được xức dầu. Hôm nay đã hết sáu ngày,
Chúa Giê-su đã làm xong mọi việc đúng như Chúa Cha đã truyền: “Thế là đã hoàn tất”, và
Chúa nghỉ ngơi.
2/ Người đàn bà, mẹ các kẻ sống.
“Đứng gần thập giá Đức Giêsu, có thân
mẫu Người, chị của thân mẫu, bà Maria vợ ông Cơ-lô-pat cùng với bà Maria Mac-đa-la. Khi thấy thân mẫu và môn đệ mình thương mến đứng bên cạnh, Đức
Giê-su nói với thân mẫu rằng: “Thưa bà, [ds: hỡi người đàn bà], đây là con của
bà”. Rồi người nói với môn đệ: “Đây là mẹ của anh”. Kể từ giờ đó
người môn đệ rước bà về nhà mình” (Ga 19,25-27).
[Khi đọc đoạn này người
ta hay bị chia trí vì nhiều thắc mắc quen thuộc, xin ráng tập trung đọc tiếp,
và xin nhớ rằng Lời Chúa viết thành lời loài người thì cũng là tác phẩm văn
chương, nghệ thuật, nên phải thưởng thức nghệ thuật mới vào trong nội dung
được. Tôi sẽ trả lời những thắc mắc kia ở cuối].
Trong sách tin Mừng thứ tư, thân mẫu Chúa Giê-su xuất hiện hai lần,
tại tiệc cưới
Trong sách Sáng Thế, sau khi tạo nên con người, Thiên Chúa đi tìm
cho con người một người bạn [trợ tá] xứng hợp. Sau khi làm ra đủ thứ loài vật, chẳng có loài nào xứng hợp, Thiên
Chúa “chụp thuốc mê” cho con người ngủ say, rồi rút lấy một cái xương sườn của
con người, “làm thành một người đàn bà và đem đến cho
con người. Con người nói : “Phen này, đây là
xương bởi xương tôi, thịt bởi thịt tôi! Nàng sẽ được gọi là đàn bà,
vì đã được rút từ đàn ông ra” (St 2,18-23).Sau
câu chuyện ăn trái cấm, khi Thiên Chúa đã nói đến việc người đàn bà phải sinh con
trong đau đớn: “con người đặt tên cho vợ là E-và,
vì bà là mẹ các kẻ sống” (St 3,20).
Lời của Chúa Giê-su là lời tạo dựng: “Nhờ Ngôi
Lời vạn vật được tạo thành” (Ga 1,3). Đức Giê-su nói với thân
mẫu rằng: “Thưa bà, [ds:hỡi người đàn bà], đây là con
của bà”. Rồi người nói với môn đệ: “Đây là mẹ của anh”.
Và thế là người đàn bà có một người con sinh ra, không phải do khí huyết...
nhưng do bởi Thiên Chúa: “Kể từ giờ đó người môn đệ
rước bà về nhà mình”. Khi E-và sinh đứa con đầu tiên, bà
nói: “tôi đã được một người, nhờ Đức Chúa”. (St 4,1) Hôm nay, bên thập
giá, thân mẫu Chúa Giêsu, là người đàn bà mới đã trở thành E-và mới, vì bà đã được một người con
mới nhờ Thiên Chúa.
Trong Cựu Ước, lời chứng của người phụ nữ không có giá trị, nhưng
trong trường hợp sinh con thì lại chỉ có phụ nữ có mặt, nên chỉ có phụ nữ có thể
làm chứng. Gioan đã bố trí cho
“Dì” của Chúa Giê-su có
mặt cùng với bà Maria Mac-đa-la, để làm chứng rằng thân mẫu Chúa Giêsu đã
trở thành bà E-và
mới, vì Bà là Mẹ của các kẻ sống được sinh ra từ cạnh sườn bị đâm thủng của
Chúa Giê-su [ Ađam mới].
Một trong những “sự chia trí bất trị” là thay vì nghe sách tin Mừng
kể, chúng ta lại đi tìm xem người môn đệ Chúa Giê-su yêu dấu đó tên là gì và tại
sao lại được Chúa Giê-su yêu dấu... Xin hãy để yên nhân vật như Tin Mừng vẽ lại
cho ta, nếu không thì ta chẳng lãnh hội được điều Tin Mừng truyền đạt. Nếu người
đó có tên (trong bản văn) thì chỉ người đó làm con của Đức Mẹ, chúng ta ra rìa.
Nếu người đó có một lý do để được Chúa Giê-su yêu dấu thì chúng ta cũng ra rìa,
vì chúng ta chẳng có lý do gì để được như thế.
Người môn đệ Chúa Giê-su yêu dấu đại diện cho chúng
ta, vì mỗi người chúng ta đều được Chúa Giê-su yêu đến “thí mạng sống vì tôi”,
như thánh Phao-lô đã kêu lên: “Hiện nay tôi sống kiếp
phàm nhân trong niềm tin vào Con Thiên Chúa, Đấng đã yêu mến tôi và hiến mạng
vì tôi” (Gal 2,20). Chúa
chỉ có một cái mạng sống, người nào cũng được “Chúa yêu mến tôi và hiến mạng vì tôi”
rồi, chẳng cần ganh tị với ai, chẳng có vị thánh nào đáng tôi phải ganh tị, vì
vị thánh ấy hay tôi đều được Chúa yêu đến cùng rồi. Vấn đề còn lại là tôi đáp lại tình yêu ấy thế nào, tới đâu thôi. Người
nào được sinh làm con Thiên Chúa nhờ tin vào Chúa Giê-su
thì cũng được thân mẫu Chúa Giêsu làm mẹ của mình rồi. Vấn đề còn lại là
tôi có đứng bên cạnh Đức Mẹ khi Đức Mẹ đứng gần thập giá Chúa Giê-su không!
Giêrusalem, Tuần
Thánh 2014
L.M. Giuse Nguyễn Công Đoan,
S.J.
Giám đốc Giáo Hoàng Học Viện Thánh Kinh Gierusalem
email: ncongdoansj@gmail.com