THIÊN CHÚA CỦA GIAO
ƯỚC
THIÊN CHÚA CỦA TÌNH THƯƠNG
Lm. Giuse Võ Ðức Minh
Thiên Chúa là Cha
Vỉ Người là Thiên Chúa của Giao Ước.
Nhờ Giao Ước Sinai mà đoàn dân dưới quyền lãnh đạo
của Môsê khám phá ra Thiên Chúa là Cha trong tư cách là Ðấng Tạo Dựng và Cứu
Ðộ.
Nhờ Giao Ước Mới do Ðức Giêsu thiết lập, đoàn dân
mang danh hiệu kitô-hữu biết rõ căn tính của mình: nghĩa tử của Thiên Chúa,
người con được quyền gọi Thiên Chúa bằng danh xưng thật trìu mến: "Abba,
lạy Cha!"
Xin giới thiệu hai đề mục nghiên cứu về Giao Ước
Mới trong Tân Ước, đặc biệt liên quan đến mầu nhiệm Thiên Chúa là Cha trong đời
sống người tín hữu.
I. NGƯỜI MÔN ÐỆ CỦA THIÊN CHÚA
(TIN MỪNG THEO THÁNH GIOAN)
Ðặc điểm trong Tin Mừng theo Thánh Gioan là chúng
ta không gặp thấy từ ngữ "Giao Ước" cũng như không thấy Gioan trích
dẫn các sấm ngôn Cựu Ước về Giao Ước Mới (Gr 31, 31-34 hoặc Ed 36, 23-28). Thế
nhưng phân tích kỹ Tin Mừng thứ tư, chúng ta ghi nhận vai trò quan trong của
hai chủ đề căn bản trong Giao Ước Mới:
2* mối tương quan hỗ tương gắn bó (công thức Giao Ước).
"Hết thảy chúng ta sẽ là môn
sinh của Thiên Chúa"
1) Văn Mạch
Những kẻ không tin
|
Lời của Chúa Giêsu
|
Những kẻ tin
|
Chủ đề căn bản và bao trùm toàn bộ là đức tin.
-a. 6,43 "Các ngươi đừng kêu ca với nhau (cứng
lòng tin)
+b. 6,44 "Không ai có thể đến với Ta nếu Cha,
Ðấng đã sai Ta không lôi kéo nó" (điều kiện để có đức tin)
*c. 6,45 "Hết
thảy chúng sẽ là môn sinh của Thiên Chúa"
+(b). 6,45b: "Phàm ai nghe và học nơi Cha thì sẽ đến với Ta (điều
kiện để có đức tin)
-(a). 6, 47: "Ai tin thì có sự sống đời đời" (đức tin)
Văn mạch gần: từ chỗ
cứng lòng tin đi đến Ðức Tin nhờ thụ giáo với Thiên Chúa.
2) Bản Văn trích ngôn sứ Is 54,13
Is 54 đề cập đến Giêrusalem thời Ðấng Thiên Sai,
Ðấng Mêsia, trong đó chủ đề Giao Ước chan hòa, hoặc bởi chính từ ngữ Giao Ước,
hoặc bởi những yếu tố có trong Giao Ước (ví dụ: Is 54, 5.7.8.10): "Ta sẽ
kết với các ngươi một Giao Ước vững bền" (Is 55, 3).
"Con cái của ngươi hết thảy đều được Giavê dạy
dỗ. Phúc bình an của con cái ngươi bao la" (Is 54, 13).
3) Giải thích Ga 6, 45
Người môn sinh của Thiên Chúa được Người dạy bảo
giáo huấn bằng hai cách:
a. "Nếu Cha. không lôi
kéo nó" (6,44) b. "Phàm ai nghe và học nơi Cha"
(6,45b) "Nghe người nào" diễn tả sự gần kề, tiếp cận (1,40). "Nghe":
động từ, từ ngữ liên hệ tới Lời Rao Giảng Kerygma, liên hệ tới việc
"nghe Ðức Giêsu", "nghe Lời Ðức Giêsu" (x. Ga 8,43.47;
10,3.16.27; 18,37) "Nghe Cha", nghe Lời Cha trong Ðức Giêsu và nhờ
Ðức Giêsu (Ga 14,9: Ai thấy Ta là đã thấy Cha). |
Kết luận
1* "Hết thảy chúng sẽ là môn sinh của Thiên
Chúa" (6,45). Ðiều đó sẽ trở nên hiện thực nhờ Lời Giảng Dạy của Ðức
Giêsu, Ðấng Cha sai đến, và nhờ đó đón nhận Ðức Tin.
2* ".sẽ đến với Ta" (6,45b).
Ðến với Ðức Giêsu là những người tín hữu, những môn đệ của Ðức Giêsu.
Trong khi các Tin Mừng nhất lãm đều tường thuật lại
bữa Tiệc Ly, trong đó Chúa Giêsu thiết lập Giao Ước Mới, thì Thánh Gioan không
tường thuật lại Bữa Tiệc Giao Ước này, nhưng thay vào đó, ngài tường thuật lại
việc Chúa Giêsu rửa chân cho các môn đệ và những lời tâm sự sâu xa của Người
cũng như lời nguyện tế hiến, từ chương 13 đến chương 17. Dầu không nói về Giao
Ước Mới, nhưng trong năm chương này, chúng ta thấy nổi lên nhiều đặc điểm quan
trọng có nội dung chủ đề Giao Ước Mới.
1) Ơn gọi, sự tuyển chọn 2) Giới răn mới (Thập Giới) "Ai có lịnh truyền của Ta và giữ lấy, người
ấy mới là kẻ yêu mến Ta, mà ai yêu mến Ta, thì được Cha Ta yêu mến, và Ta sẽ
yêu mến nó và sẽ tỏ mình ra cho nó" (14,21; x. Ga 14,23.24.31;
15,10.24.30) 4) Ban Bình an (// Ed 37,26: Giao ước bình an) "Ta để lại bình an cho các ngươi; Ta ban
bình an của Ta cho các ngươi" (14,27) "Các điều ấy, Ta đã nói với các ngươi, ngõ
hầu trong Ta các ngươi được bình an" (16,33) 5) Biết Thên Chúa Ðây là một trong những chủ đề căn bản của Giao
Ước Mới (Gr 31, 34). Trong Tin Mừng thứ tư, đối tượng của sự biết luôn luôn
là Ðức Giêsu cùng với Cha, trong sự duy nhất với Cha: "Ta biết các chiên
của Ta và các chiên Ta biết Ta" (10,14) "Như Cha biết Ta và Ta biết Cha"
(10,15) "Chiên của Ta thì nghe tiếng Ta; Ta biết
chúng và chúng theo Ta" (10,27) "Ta và Cha là một" (10,30) "Nếu các ngươi biết Ta, tất các ngươi cũng
biết Cha Ta. Ngay từ bây giờ các ngươi biết Người và đã thấy Người"
(14,7) "Mọi điều Ta đã nghe nơi Cha Ta, Ta đã tỏ
cho các ngươi biết" (15,15) "Sự sống đời đời tức là: chúng nhận biết
Cha, Thiên Chúa độc nhất và chân thật, và Ðấng Cha đã sai, Giêsu Kitô"
(17,3; x. Ga 17, 7-8.23). 6) Thiên Chúa ở trong Dân Người Ðối với Cựu Ước, đây là đối tượng của Lời Hứa,
đồng thời chính là niềm hy vọng lớn lao của họ. Chủ đề này cũng gắn liền với
Giao Ước (x. Ed 37, 26-28; 48,35; Dcr 2, 14-15 Kh 21,3). Thánh Gioan trong
sách Tin Mừng đã diễn tả chủ đề này một cách thật nhuần nhuyễn qua kiểu nói:
"ở trong", "lưu lại trong": "Trong nhà Cha Ta có nhiều chỗ ở"
(14,2) "Ta ở trong Cha Ta, và các ngươi ở trong Ta
và Ta ở trong các ngươi" (14,20) "Chúng ta sẽ đến với nó, và sẽ đặt chỗ ở nơi
mình nó" (14,23) "Nếu các ngươi lưu lại trong Ta và Lời của
Ta lưu lại trong các ngươi, thì muốn gì, các ngươi hãy xin, và các ngươi sẽ
thấy thành sự" (15,7) "Hãy lưu lại trong lòng mến của Ta"
(15,9) (=Lời và lòng Mến của Ðức Giêsu) "Hãy ở lại trong Ta và Ta trong các ngươi. Cũng như nhánh nho không thể sinh quả tự mình, mà
không lưu lại thân nho, thì các ngươi cũng vậy, nếu không lưu lại trong
Ta" (15,4) "Cây nho, chính là Ta; các ngươi là nhánh.
Ai lưu lại trong Ta và Ta trong kẻ ấy, thì nó sẽ sinh nhiều quả." (15,5)
(=lưu lại trong Ðức Giêsu, gắn bó kết hiệp với Ðức Giêsu) "Nếu các ngươi giữ các lệnh truyền của Ta,
các ngươi sẽ lưu lại trong lòng yêu mến của Ta, cũng như Ta đã giữ các lịnh
truyền của Cha Ta, và lưu lại trong lòng yêu mến của Người" (15,10) "Xin gìn giữ chúng con nhờ Danh Cha, mà Cha
đã ban cho Con, ngõ hầu chúng nên một như Chúng Ta" (17,11) "Ðể hết thảy chúng nên một, cũng như, lạy
Cha, Cha ở trong Con và Con ở trong Cha, ngõ hầu chúng ở trong Chúng Ta và
thế gian tin là Cha đã sai Con" (17,21) "Con ở trong chúng và Cha ở trong Con, để
chúng được hoàn toàn nên một, ngõ hầu thế gian biết là Cha đã sai Con và yêu
mến chúng, như Cha đã yêu mến Con" (17,23) "Và Con đã chứng tỏ cho chúng biết Danh Cha,
và sẽ còn tỏ cho biết nữa, ngõ hầu lòng mến Cha đã yêu Con có trong chúng và
Con trong chúng" (17,26) |
II. GIAO ƯỚC MỚI, LUẬT SỐNG CỦA NGƯỜI KITÔ HỮU
(Các thư thánh Gioan)
Ngay trong phần nhập đề bức thư thứ nhất, thánh
Gioan đã đưa chúng ta vào trọng tâm và là chủ đích của Giao Ước Mới: đời sống
hiệp thông, hiệp thông với nhau trên cơ sở hiệp thông với Thiên Chúa:
"Ðiều từ thuở ban đầu đã có, điều chúng tôi đã từng nghe, điều chúng tôi đã từng thấy tận mắt, điều chúng tôi đã cung chiêm và tay chúng tôi đã rờ đến về Lời sự sống. Và sự sống đã tỏ hiện, chúng tôi đã từng
thấy và chúng tôi làm
chứng cùng loan báo h em sự sống đời đời. Ðiều chúng tôi đã từng thấy và đã từng
nghe, thì chúng tôi loan báo cho cả anh em nữa, ngõ hầu anh em được thông hiệp với chúng tôi!
Nhưng sự thông hiệp của ta là
thông hiệp với Cha và với Con
của Người, Ðức
Giêsu-Kitô.
Các điều này chúng tôi viết ra,
ngõ hầu sự vui mừng của chúng tôi được trọn vẹn" (1Ga 1, 1-4)
Rồi toàn bộ bức thư chỉ nhằm trình bày và khai
triển chủ đề trọng tâm đó:
1* Hiệp thông là sự sáng (1, 5-2,28)
- đi trong sự sáng thì không phạm tội;
- đi trong sự sáng thì tuân giữ vẹn tuyền các giới răn, đặc biệt giới luật
thương yêu;
- đi trong sự sáng thì luôn kiên vững trong đời sống đức tin.
2* Hiệp thông là làm con
Thiên Chúa (2,9-4,6)
- con Thiên Chúa chỉ làm sự công chính;
- con Thiên Chúa chỉ biết thương yêu anh em mình theo khuôn mẫu của Chúa Kitô;
- con Thiên Chúa biểu thị đời sống đức tin bằng hành động của đức ái.
3* Hiệp thông nhờ đức
ái và đức tin (4,7-5,12):
- đức ái phát xuất từ Thiên Chúa và cắm rễ sâu trong đức tin;
- đức tin là nguồn của lòng mến và của đời sống hiệp thông với Thiên Chúa.
Như vậy, chỉ dựa vào bố cục bức thư, chúng ta có
thể quả quyết rằng: thánh Gioan rõ ràng chủ tâm giới thiệu với Hội Thánh, với
chúng ta về Giao Ước Mới để ta hiểu và xem đó như luật sống của người
kitô-hữu.
Ði vào phân tích, chúng ta gặp được ba yếu tố căn
bản của Giao Ước Mới mà thánh Gioan nhắc lại liên lỉ như nền tảng căn bản, luật
sống của người kitô-hữu: -đời sống đức tin; -làm cho ta sống hiệp thông với Cha
và Con; -hướng dẫn toàn thể đời sống người kitô-hữu.
Sống đức tin: "Lời đã được nội tâm hóa"
nghĩa là Lời của Thiên Chúa đã hiện diện và tác động trong tâm hồn của người
kitô-hữu; đời sống của người kitô-hữu được thấm nhuần nhuyễn, sâu sắc trong đức
tin.
Do đó, Lời của Thiên Chúa chính là nguồn sự sống
mới. Thánh Gioan đã diễn tả bằng nhiều cách sự phong phú của Lời Chúa trong đời
sống người kitô-hữu.
1. Lời Thiên Chúa
"Nếu ta nói: Ta đã không
phạm tội, thì ta kể Người là kẻ nói láo và Lời Người không có trong ta"
(1,10) "và Lời Thiên Chúa lưu lại trong anh em, và anh em đã thắng Kẻ
Dữ" (2,14)
"Còn anh em, ước gì điều anh em đã nghe từ thuở ban đầu, cứ lưu lại trong anh em" (2,24) 2. Sự thật
Sự thật là Lời Thiên Chúa mà Ðức Giêsu Kitô đã công
bố. Lời đó thấm nhập vào tâm hồn người tín hữu và biến đổi đời sống của họ.
Trong Tin Mừng thứ tư, kiểu nói "làm sự thật" diễn tả một cuộc hành
trình đi tới đức tin; còn trong các thư của Gioan, kiểu nói đó diễn tả một sự hoán cải không ngừng của người tín hữu, mỗi
khi thành tâm thú nhận các lỗi lầm:
"Nếu ta nói: ta không có
tội, thì ta tự lừa dối mình, và sự thật không có trong ta" (1Ga 1,8)
"Kẻ nói: Tôi đã biết Người,
mà không giữ lịnh truyền của Người thì nó là đứa nói láo, và trong nó không có sự thật" (1Ga 2,4)
".sự thật lưu lại trong ta" (2 Ga 2) 3) Dầu- xức (chrisma) Dầu-xức chính là Lời của
Thiên Chúa mà người tín hữu đã lãnh nhận và nội tâm hóa nhờ đức tin và dưới tác
động của Chúa Thánh Thần; Dầu đó tồn tại trong tân hồn người tín hữu, dạy họ
thấu hiểu về ơn cứu rỗi. "Và anh em được có Dầu-xức, do tự Ðấng Thánh" (1Ga 2,20) "Về phần anh em, Dầu-xức anh em đã lĩnh nơi Ngài hiện
lưu lại trong anh em, nên anh em không cần nhờ ai day bảo. Phải hơn, như
Dầu-xức của Ngài dạy anh em về hết mọi sự và là sự thật, không phải là sự dối
trá." (1Ga 2, 27). 4) Mầm giống của Người (sperma-semen) Một số tác giả đã giải thích từ ngữ "mầm giống của Thiên Chúa"
chính là Thánh Thần, Ðấng thông ban sự sống trong công cuộc tạo dựng mới; một
số khác trong đó có thánh Augustinô, Luther đã giải thích"mầm giống của
Thiên Chúa" là Lời của Thiên Chúa. Bởi thế, từ ngữ này đồng nghĩa với
"Dầu-xức" (1Ga 2, 20.27).
Mầm giống của Thiên Chúa lưu lại nơi người tín hữu
là cách nói để diễn tả Lời của Thiên Chúa (1Ga 2, 14). "điều đã nghe từ
thuở ban đầu" (1 Ga 2, 24), sự thật trong đời sống người kitô-hữu (2 Ga
2).
"Phàm ai sinh bởi Thiên Chúa thì không làm sự
tội, vì mầm giống của Người lưu lại trong kẻ ấy." (1 Ga 3,9)
5) Chứng từ
"Ai tin vào Con Thiên Chúa thì có chứng ấy
trong mình. và chứng ấy là thế này: Thiên Chúa đã ban cho ta sự sống đời đời,
và sự sống ấy là ở trong Con của Người" (1Ga 5,10-11).
6) Am tường (dianoia)
Am tường diễn tả khả năng biết Thiên Chúa nghĩa là
có tương quan cá nhân mật thiết với Thiên Chúa, sống hiệp thông với Người.
"Am tường" đồng nghĩa với "quả tim mới", "quả tim bằng
thịt" như kiểu nói của các ngôn sứ.
"Ta biết rằng: Con Thiên Chúa đã đến, và đã
ban cho ta được am tường, ngõ hầu ta biết Ðấng chân that. Và ta ở trong Ðấng
chân thật, trong Con của Người, Ðức Giêsu-Kitô. Ngài là Thiên Chúa chân thật,
là sự sống đời đời" (1Ga 6, 20; x. Ga 5, 38; 8,37; 15,7).
Nhờ Lời Thiên Chúa, chúng ta có
đức tin và đời sống đức tin sâu xa đem ta vào sự hiệp thông với Thiên Chúa. Từ
đó, sự sống sung mãn của Thiên Chúa được trao ban cho chúng ta mọi chiều kích
của nó.
1) Sự thông hiệp (koinonia) Sống hiệp thông là luôn luôn đi trong sự sáng.
Bóng tối không còn một dấu vết nào trong tâm hồn người sống thông hiệp với
Thiên Chúa. ".ngõ hầu anh em được thông hiệp với chúng
tôi! Nhưng sự thông hiệp của ta là thông hiệp với Cha và với Con của Người,
Ðức Giêsu-Kitô" (1 Ga 1, 3). 2)
Biết Thiên Chúa a. Biết Thiên Chúa: giữ giói răn của Người
"Và nơi điều này ta biết được là ta biết Người: là nếu ta giữ lịnh
truyền của Người. Kẻ nói: Tôi đã biết Người, mà không giữ lịnh truyền của
Người, thì nó là đứa nói láo." (1 Ga 2, 3-4). b. Biết Cha và biết Ðấng có từ thuở ban đầu thì
phải dứt lòng yêu chuộng thế gian ".là anh em đã biết Ðấng có từ thuở ban
đầu., tôi viết cho anh em, các con còn bé, là anh em đã được biết Cha. Tôi
viết cho anh em, các bậc phụ huynh, là anh em biết Ðấng có từ thuở ban đầu.
Anh em đừng yêu mến thế gian, và các điều có trong thế gian." (1 Ga 2,
13-15) c. Tội lỗi (không tin) cản trở sự biết Thiên Chúa
"Phàm ai phạm tội, thì đã chẳng thấy Người,
cũng chẳng biết Người" (1Ga 3,6). d. Lòng Mến (Agapê) là phương thế để đạt tới sự
biết Thiên Chúa. "., ta hãy yêu mến nhau, vì lòng mến phát tự
Thiên Chúa và phàm ai yêu mến thì đã sinh bởi Thiên Chúa và biết Thiên Chúa.
Ai không yêu mến thì đã không biết Thiên Chúa, vì Thiên Chúa là Lòng
Mến" (1 Ga 4, 7-8). e. Tấm lòng mới (=am tường) để biết Ðấng Chân
Thật (1 Ga 5, 20). 3) Ở lại trong Thiên Chúa. Lưu lại trong Thiên
Chúa a. Ở lại trong Thiên Chúa (trong Cha và trong
Con) ".Nếu trong anh em, lưu lại được điều anh em đã nghe từ thuở ban
đầu, thì anh em cũng được lưu lại trong Con và trong Cha ( 1 Ga 2,24). "Và ai giữ lịnh truyền của Người, thì lưu
lại trong Người và Người trong kẻ ấy. Và nơi điều này ta biết là Người lưu
lại trong ta: do tự Thần Khí Người đã ban cho ta" (1 Ga 3, 26). "Kẻ nào tuyên xưng : Giêsu là Con Thiên Chúa
thì Thiên Chúa lưu lại trong kẻ ấy, và kẻ ấy trong Thiên Chúa" (1 Ga
4,15). "Ta đã biết và đã tin vào lòng mến mà Thiên
Chúa có đối với ta. Thiên Chúa là Lòng Mến và ai lưu lại trong lòng mến, thì
lưu lại trong Thiên Chúa và Thiên Chúa lưu lại trong kẻ ấy" (1 Ga 4,16)
(x. 1Ga 2,6.28; 3,6; 4,13). b. Thiên Chúa ở lại trong chúng ta "Nếu ta yêu mến nhau, thì Thiên Chúa lưu lại
trong ta, và nơi ta, lòng mến của Người đã được thành toàn (1 Ga 4, 12). 4) Có Thiên Chúa. Có sự sống "Ai có Con thì có sự sống; ai không có Con
Thiên Chúa thì không có sự sống. Các điều này, tôi đã viết cho anh em để anh
em biết là anh em có sự sống đời đời, anh em là những kẻ tin vào Danh Con
Thiên Chúa" (1Ga 5, 12-12; x. 1Ga 2,23; 3,15). 5) Con cái Thiên Chúa a. Ðược sinh ra bởi Thiên Chúa (1Ga 2,29; 3,9;
4,7; 5,1.4.18) |
1) Ðã được tinh luyện và khả
năng không phạm tội Sự tinh luyện (tha tội) là kết quả của Lễ Tế hy
sinh đền tội mà Ðức Giêsu đã thực hiện: "Máu của Ðức Giêsu, Con
của Người, tẩy sạch ta khỏi mọi tội lỗi" (1 Ga 1,7). "Nếu ta xưng
thú tội lỗi ta, thì Người trung tín và công chính đủ để tha thứ tội lõi cho
ta và tẩy sạch ta khỏi mọi điều bất chính" (1 Ga 1,9). "Và Ngài là
hy sinh đền tạ các tội lỗi ta, không những tội lỗi của ta mà thôi, mà của tất
cả thế gian nữa" (1Ga 2,2). "Nơi điều này mà thực là lòng mến: là
không phải vì ta đã yêu mến Thiên Chúa, nhưng là chính Người đã yêu mến ta và
sai Con của Người đến làm hy sinh đền tạ tội lỗi ta" (1Ga 4,10). Hồng ân cao quí đó, người kitô-hữu lãnh nhận nhờ
nội tâm hóa Lời của Thiên Chúa, nhờ đời sống đức tin. a. Chiến thắng tội lỗi, Kẻ Dữ, thế gian (1Ga 2,
10.14; 4,4;5,4-xt. Ga 8,32;15,3) 2) Tuân giữ giới luật của Thiên Chúa, cách riêng
giới luật của đức ái. a. Sự thật trong chúng ta. |
Toàn bộ đời sống của người
kitô-hữu được thánh Gioan trình bày dựa theo sơ đồ của Giao Ước Mới. Như vậy,
Giao Ước Mới chính là luật sống của người kitô hữu.