NHỮNG NGÔN
SỨ
CỦA VƯƠNG QUỐC GIUĐA
Trong bài này chúng ta sẽ làm quen với những ngôn sứ đầu tiên rao giảng
trong vương quốc Giuđa.
I. NATAN
Ngôn sứ này không để lại văn thư, nhưng đóng một vai trò quan trọng
bên cạnh Đavít.
2Sm 7,1-7 : bạn hãy đọc bản văn này và đặt nó vào bối cảnh tôn giáo
và chính trị của vương quốc Đavít.
Hãy tìm những ý đối nghịch : định cư / ở dưới mái lều (TOB) ; cư
ngụ / trú ngoài trại (BJ); nhà (xây) / nhà-triều-đại ; danh của ngươi / danh
của Ta. Bạn có nhận ra hai cách quan niệm về Thiên Chúa như đã nói phía trước
không ? Bạn có thể nói rõ hơn không ?
Vai trò của vua ở Israel như thế nào ? Hãy xem những tước hiệu được
gán cho Đavít : tôi tớ, mục tử, vua...
Nếu bạn có giờ, xin đọc thêm 1Sb 17,1-15. Quyển sử biên niên được
viết sau thời lưu đày, hơn 5 thế kỷ sau bản văn của Samuel. Hãy so sánh 2Sm
7,14 và 1Sb 17,13 (khi ấy người ta không còn nghĩ rằng "con vua Đavít"
mà có thể phạm tội) ; 2Sm 7,16 và 1Sb 17,14 (những sở hữu tính từ đã đổi). Điều
này cho thấy rằng trong 3 thế kỷ, dung mạo của "con vua Đavít"
đã được coi trọng). Hãy đọc Tv 2 : gán cho vua quyền trên toàn thế giới ! Điều
này khiến ta có thể hiểu tước hiệu "con vua Đavít" được gán
cho Đức Giêsu theo nghĩa nào.
Những lần can thiệp khác của Natan là ở 2Sm,12 (Đavít phạm tội) và
1V,1).
II. ISAIA
Isaia rao giảng ở Giêrusalem giữa các năm 740 và 700. Ông là một
thi hào, một chính khách khôn khéo, nhưng trên hết là một ngôn sứ. Ông có một
ảnh hưởng to lớn trên thời kỳ của ông. Hai thế kỷ sau nhiều người vẫn tự xưng
là môn đệ của ông, tác phẩm của họ được ghép thêm vào tác phẩm của ông. Vì vậy
phải phân biệt "sách Isaia" (66 chương) và những tác giả viết sách ấy
: Is 1,39 là do Isaia viết ; Is 40-55 do một môn đệ trong thời lưu đày và Is
56-66 do một môn đệ khác sau thời lưu đày.
Hoàn cảnh chính trị thời Isaia rất phức tạp. Hai vương quốc
Giêrusalem và Samaria đều thịnh vượng (ít ra đối với những người giàu áp bức kẻ
nghèo !), nhưng đang bị Assyria đe doạ. Khoảng năm 734 các
vua của Đamas và Samaria muốn ép Giêrusalem vào liên minh chống Assyria : cuộc
chiến tranh Syro-Éphraim này sẽ là dịp cho Isaia đưa ra những tuyên sấm chính.
Đọc những bài dẫn nhập vào Isaia trong TOB và BJ, bạn có thể thấy
rõ hơn bối cảnh xã hội, kinh tế và chính trị của thời đó.
Còn trong bước đầu, ta chỉ đọc 12 chương đầu hoặc chỉ đọc Is 6-12
và 29,17-24.
Bài tường thuật ơn gọi của Isaia (Is 6) giải thích sứ
điệp của ông. Lúc ở trong Đền thờ, ông cảm nghiệm được sự hiện diện của Thiên
Chúa. Ông ý thức rằng mình chỉ là người phàm và là tội nhân. Ông thấy mình như
chết. Nhưng Thiên Chúa giúp ông đứng vững và thanh luyện ông. Isaia nhận ra tội
lớn nhất chính là kiêu căng (tưởng tự mình có thể đứng vững, coi
mình là Thiên Chúa), và ơn cứu độ chính là đức tin (phó thác vào
Thiên Chúa một cách trọn vẹn và khiêm tốn).
Isaia cố gắng làm cho dân chúng có cảm nghiệm đó : Thiên Chúa cũng
như một tảng đá lớn trên đường, kẻ kiêu căng thì vấp phải
nó (8,14) và chết (5) ; kẻ tin thì dựa trên nó
(10,20-21) hoặc trên Đấng Messia-Đá-tảng (28,16). Nhưng than ôi, lời rao giảng
này sẽ chỉ đưa tới sự cứng lòng của đa số, nhưng dù sao cũng tạo
được một thiểu số dư tồn những kẻ trung thành (6,9-11).
Isaia là người Giuđa. Theo ông, vua là "con của Đavít /
con của Thiên Chúa", là người bảo đảm đức tin cho dân và đại diện
dân trước Thiên Chúa. Vì thế ông đau lòng trước sự thiếu tin của vua Akhaz. Ông
này quá sợ liên minh Đamas-Samaria nên đã tế hiến con mình cho các thần giả (2V
16,3), làm nguy hại đến Lời Thiên Chúa hứa với Đavít. Isaia đến báo cho ông ta
rằng, dù thế nào đi nữa, Thiên Chúa vẫn giữ lời hứa, rằng một đứa trẻ khác đã
thụ thai, rằng thiếu phụ trẻ (vợ của Akhaz) đã mang thai. Và Isaia đặt hết hi
vọng vào đứa trẻ ấy, cậu bé Êzékias, Emmanuel, Thiên Chúa ở cùng chúng ta
(Is 7). Khi Êzekias lên ngôi vua trở thành "con Thiên Chúa"
thì Isaia hát mừng kỷ nguyên hoà bình mà ông thoáng thấy
(Is 9) và còn hát mừng trước việc con Đavít đích thực sẽ đến để thiết lập một
nền hoà bình phổ quát (Is 11). Những sấm ngôn này quan
trọng nhưng đôi khi khó hiểu : bạn hãy đọc những chú thích trong TOB và BJ.
"CHẲNG
AI CÓ THỂ THẤY THIÊN CHÚA
MÀ KHÔNG CHẾT"
Đây là một câu thường gặp trong Thánh kinh, nhất là trong sách
Isaia, không phải vì Thiên Chúa hung dữ mà vì Ngài hoàn toàn khác chúng ta !
Dòng điện là tốt, nhưng nếu ta đặt tay trên dòng điện cao
thế thì sẽ bị giật chết, bởi vì ta không hợp với điện thế ấy. Cũng vậy chúng ta
không hợp với Thiên Chúa, Đấng LÀ sự sống trong khi chúng ta chỉ CÓ
sự sống mà thôi. Vì vậy khi hiện ra Thiên Chúa phải che vinh quang Ngài lại
(hãy xem Xuất hành 33,12t : Thiên Chúa cho phép Môsê được nhìn "phía
lưng" của Ngài).
Vả lại, chúng ta còn là tội nhân nên không thể đứng vững trước
Thiên Chúa thánh. Nghĩa là vừa hoàn toàn khác, vừa trọn
hảo.
Thiên Chúa cần phải thanh luyện chúng ta và nâng đỡ chúng ta. Chỉ
sau nầy trong Đức Giêsu Con của Ngài, chúng ta mới "dám" gọi Ngài là
Cha.
III. MIKHA
Isaia là một người quý phái, còn Mikha là một nông dân. Ông là nạn
nhân của đường lối chính trị của những "người lớn" đã dẫn đến chiến
tranh và sự bóc lột của những kẻ giàu. Một hôm ông lên Giêrusalem để lớn tiếng
cho người ta biết sự bất bình của Thiên Chúa.
Nếu chỉ nhớ một câu của Mikha thôi thì đó phải là Mk 6,8. Câu này
tổng hợp được sứ điệp của 3 ngôn sứ thời đó : Amos rao giảng sự công bình, Hôsê
giảng tình thương của Thiên Chúa (2 vị này ở vương quốc phía Bắc) và Isaia (ở
Giêrusalem) rao giảng về đức tin khiêm tốn :
"Hỡi người, đã cho ngươi biết điều gì là thiện, điều
mà Đức Chúa đòi ngươi. Không gì khác hơn là thực thi công bình, trìu mếu
yêu thương, và bước đi khiêm nhường với Thiên Chúa của
ngươi".
Bạn có thể đọc những lời ông kêu gào chống bất công xã hội (2,1-5 ;
3,1-12; 7,1-7), lời ông loan báo về một Đấng Messia không phải là con của
Đavít-vua-Giêrusalem, mà là con-Đavít-mục tử-ở-Bêlem (5,1-5, được trích lại ở
Mt 2,6) hoặc sứ điệp hi vọng của ông (7,1-10 được trích ở Lc 1,73).
NGÔN SỨ
Ngôn sứ không phải là người đoán tương lai (tiên tri), mà đúng hơn,
đó là người nói nhân danh Thiên Chúa, người được đưa vào kế hoạch của Thiên
Chúa (Am 3,7) và từ đó ông nhìn mọi sự với cặp mắt của Thiên Chúa.
Ngôn sứ có nhất thiết nhận được những mạc khải phi thường không ?
Không loại trừ điều này. Nhưng hình như đúng hơn là họ khám phá Lời Thiên Chúa
ở 2 lúc hoặc 2 nơi : lúc được gọi và trong cuộc sống. Ơn gọi là
yếu tố quyết định : đó chính là lúc họ cảm nghiệm Thiên Chúa (lúc ở trong Đền
thờ như Isaia, lúc đang cầu nguyện như Giêrêmia, lúc gặp tình yêu trắc trở như
Hôsê...) rồi được soi sáng bằng ánh sáng ấy, từ nay trong cuộc sống
(trong những biến cố chính trị lớn, và trong sinh hoạt thường ngày) họ sẽ khám
phá ra Lời Thiên Chúa, họ sẽ được "đọc" những dấu chỉ thời đại.
Từ đó, mọi sự đều nói cho họ về Thiên Chúa, chẳng hạn một cánh đào
trổ hoa hay một chiếc nồi sắp đổ (Gr 1,11t) hoặc một cuộc sống lứa đôi (Hs 1-3;
Ed 24,15t) hoặc một cuộc xâm lăng của quân thù... Các ngôn sứ dạy chúng ta cũng
phải biết đọc trong cuộc sống mình Lời Thiên Chúa vẫn còn tiếp
tục kêu gọi chúng ta.
Các ngôn sứ diễn tả sứ điệp bằng nhiều cách : bằng lời
nói, như sấm ngôn (những lời tuyên bố nhân danh Thiên Chúa), khuyến dụ, tường
thuật, cầu nguyện...; bằng hành động : những hành vi ngôn sứ cũng
là một cách diễn tả Lời Thiên Chúa và thậm chí tác động lên lịch sử nữa (xem
những chú thích của TOB và BJ về các hành vi ngôn sứ).