Ga 1,1-13. LỜI (LOGOS) là sự sống, là ánh sáng
cho loài người
[The
article in English]
Jn
1:1-13. WORD (LOGOS) is the life and the light of men
Tác giả: Giuse LÊ MINH THÔNG, O.P.
http://leminhthongtinmunggioan.blogspot.com/
josleminhthong@gmail.com
Ngày
23 tháng 12 năm 2012
Nội dung
Dẫn nhập
1. Bản văn và cấu trúc Ga 1,1-13
2. Lời là sự sống và là ánh sáng của loài người
3. Lời là ánh sáng đến thế gian
4. Đón nhận và không đón nhận Lời
Kết luận
Dẫn
nhập
Danh từ Hy Lạp “logos” có nghĩa “lời nói”. Triết học Hy Lạp dùng từ “logos” chỉ
thực thể vĩnh hằng, nguyên lý thần linh hay linh hồn của vũ trụ. Lời tựa Tin
Mừng Gio-an dùng từ “Logos” (Lời) để nói đến một ngôi vị, vì Lời được đồng hoá
với Đức Giê-su trong nội dung Tin Mừng. Khi viết về Logos (Lời) trong lời tựa
Tin Mừng Gio-an, người thuật chuyện vừa giới thiệu nội dung sách Tin Mừng, vừa
trình bày mặc khải về nguồn gốc và sứ vụ của Đức Giê-su, vừa cho biết lời
tuyên xưng niềm tin của cộng đoàn Gio-an vào Đức Giê-su. Chuyển ngữ “Logos”
bằng từ “Lời” cho phép giữ được những hàm ẩn độc đáo của thần học Tin Mừng
Gio-an: Đức Giê-su là “Lời” (Logos) ở với Thiên Chúa và là Thiên Chúa (1,1);
Đức Giê-su là “Lời” (Logos) làm người (1,14). Đức Giê-su là lời của Thiên Chúa
cho loài người, đồng thời Người là Đấng nói lời Thiên Chúa, Đấng mặc khải ý
định cứu độ của Thiên Chúa cho nhân loại (1,18; 3,16).
Bài viết: “‘Thấy’ và ‘Nghe’ Lời Nhập Thể (Ga 1,1-18)”
đã trình bày cấu trúc lời tựa Tin Mừng Gio-an (1,1-14) và một số đề tài quan
trọng trong phần thứ hai của lời tựa (1,14-18): “Lời đã trở nên người phàm”
(1,14a); “Thấy vinh quang của Lời” (1,14b); “Chưa ai thấy Thiên Chúa bao giờ”
(1,18a) và “Con Một kể về Thiên Chúa” (1,18b). Bài viết này sẽ tìm hiểu phần
thứ nhất của lời tựa (1,1-13) qua phân tích các đề tài: sự sống, ánh sáng và
đón nhận hay không đón nhận Lời trong tương quan với sứ vụ của Đức Giê-su.
1.
Bản văn và cấu trúc Ga 1,1-13
a) Bản văn Ga
1,1-13 (Xem Bản văn Gio-an Hy Lạp – Việt)
Bản văn Ga 1,1-13
dưới đây chia thành các tiểu đoạn A, B, C, A’, B’, C’. Cách phân đoạn này sẽ
được lý giải trong phần cấu trúc Ga 1,1-13.
A:
1,1 Lời có lúc
khởi đầu, và Lời ở với Thiên Chúa, và Lời là Thiên Chúa. 2 Người ở với Thiên
Chúa lúc khởi đầu.
B:
3 Nhờ Người, mọi
sự được tạo thành, và không có Người thì chẳng có gì được tạo thành. Điều đã
được tạo thành 4 ở nơiNgười là sự
sống, và sự sống là ánh sáng của loài người;
C:
5 và ánh sáng
chiếu soi trong bóng tối, và bóng tối đã không lấn át được ánh sáng.
A’:
6 Có một người
được sai đến từ Thiên Chúa, tên ông là Gio-an. 7 Ông ấy đến làm chứng. Ông làm
chứng về ánh sáng, để mọi người tin nhờ ông ấy. 8 Ông ấy không
phải là ánh sáng, nhưng làm chứng về ánh sáng.
B’:
9 Người là ánh
sáng thật, ánh sáng chiếu soi mọi người, đến trong thế gian.
C’:
10 Người
ở trong thế gian, thế gian được tạo thành nhờ Người và thế gian đã không nhận biết
Người. 11 Người đã đến nhà mình,
và những kẻ thuộc về Người đã không đón nhận Người. 12 Nhưng những ai đã đón
nhận Người, Người cho họ quyền trở nên con Thiên Chúa. Họ là những người tin vào danh của Người. 13
Họ được sinh ra không bởi khí huyết, cũng không bởi ước muốn
của người phàm, cũng không bởi ước muốn của đàn ông, nhưng bởi Thiên Chúa.
b) Cấu trúc Ga 1,1-13
Lời tựa sách Tin
Mừng Gio-an (1,1-14) được chia làm hai phần chính: 1,1-13 và 1,14-18. Danh từ
“Logos” xuất hiện 4 lần trong lời tựa vào đầu mỗi phần: 3 lần ở 1,1 (câu đầu
tiên phần 1,1-13) và 1 lần ở 1,14 (câu đầu tiên phần 1,14-18). Phần thứ nhất
(1,1-13) có cấu trúc song song: A, B, C, A’, B’, C’ như sau:
Đoạn văn 1,1-13
được cấu trúc song song: A, B, C, A’, B’, C’. Yếu tố A // A’ cho biết căn tính
của Lời. Yếu tố A (1,1-2) là phần tuyên xưng niềm tin của người thuật chuyện.
yếu tố A’ (1,6-8) là lời chứng của Gio-an Tẩy Giả về Lời là ánh sáng và mục
đích của lời chứng là để mọi người tin. Các yếu tố B // B’ trình bày sứ vụ của
Lời. Nhờ Lời, mọi sự được tạo
thành (B. 1,3-4) và Lời là ánh sáng thật, đã đến thế gian (B’. 1,9). Các yếu tố
song song C và C’ nói về tương quan giữa ánh sáng và bóng tối (C. 1,5); tương
quan giữa “không nhận biết Lời” và “nhận biết Lời” (C’. 1,10-13). Tất cả những
đề tài song song này sẽ được trình bày chi tiết trong nội dung sách Tin Mừng.
Những phân tích dưới đây về liên hệ giữa “Lời trong lời tựa” và “Đức Giê-su
trong nội dung Tin Mừng” sẽ giúp hiểu “Lời là ai” và “Đức Giê-su là ai”. Xem
thêm về cấu trúc theo hướng này trong Francis J. MOLONEY, The Gospel of John,(Sacra
Pagina Series 4), Collegeville (MN), The Liturgical Press, 1998, p. 34-35.
2.
Lời là sự sống và là ánh sáng của loài người
Trong hai câu đầu
của lời tựa Tin Mừng Gio-an (1,1-2), người thuật chuyện giới thiệu nguồn gốc
của Lời qua ba yếu tố: (1) Sự hiện hữu của Lời: “Lời có lúc khởi đầu” (c.1a).
(2) Nơi ở của Lời: “Lời ở với Thiên Chúa” (cc. 1b.2). (3) Bản chất của Lời:
“Lời là Thiên Chúa” (c.1c). Tiếp đến c.3a.b trình bày công trình tạo dựng của
Lời qua lối hành văn khẳng định và phủ định: “Nhờ Người, mọi sự được tạo thành
(khẳng định), và không có Người thì chẳng có gì được tạo thành (phủ định).”
Cách diễn tả một ý tưởng bằng câu văn khẳng định và phủ định có mục đích nhấn
mạnh và đề cao vai trò của Lời trong công trình tạo dựng. Nguồn gốc thần linh
và vai trò của Lời ở Ga 1,1-3 gợi đến trình thuật tạo dựng đầu sách Sáng Thế
(St 1–2).
Ga 1,3c-4 nói về
tương quan giữa Lời và loài người: “3c Điều đã được tạo thành 4 ở nơi Người là sự sống, và sự sống là ánh sáng của
loài người.” Bản văn Hy Lạp Byzantine (The New Testament in the Original
Greek, Byzantine Text Form,
2005) ngắt câu khác với bản văn Hy Lạp Nestle-Aland (Novum
Testamentum Graece,Nestle-Aland 27th Edition, 1993 Deutsch
Bibelgesellschaft, Stuttgart). Bản văn Byzantine chấm câu sau c.3c, nên c.3c
không nối với c.4. Theo bản văn Byzantine, c.3: “Nhờ
Người, mọi sự được tạo thành, và không có Người thì chẳng có gì được tạo thành
mà hiện hữu.”
Vì vậy, c.4 đủ nghĩa và không nối với câu trước: “Ởnơi Người (en autô) là sự sống, và sự sống là ánh sáng của
loài người”
(1,4). Bản văn Byzantine đồng hoá rõ ràng hơn
“Lời” với “sự sống” và với “ánh sáng”. Sự đồng hoá này phù hợp với nội
dung sách Tin Mừng, trong đó Đức Giê-su được đồng hoá với sự sống (zôê) và ánh
sáng (phôs).
Trước hết Đức Giê-su là Đấng “có sự sống
(zôê)”. Người nói với những người Do Thái: “Như Cha có sự sống (zôên) nơi mình
thế nào thì cũng ban cho Con có sự sống (zôên)
nơi mình như vậy” (5,26). Kế đến, Đức Giê-su là Đấng làm cho bất cứ ai tin vào
Người thì “có sự sống đời đời”. Đức Giê-su tuyên bố ngay từ đầu sứ vụ: “Thiên Chúa
đã quá yêu mến thế gian, đến nỗi đã ban Con Một, để bất cứ ai tin vào Người thì
không hư mất, nhưng có sự sống đời đời” (3,16). Cuối cùng, chính Đức Giê-su là
sự sống như Người đã mặc khải cho Mác-ta ở 11,25-26: “25 Chính Thầy là sự sống
lại và là sự sống. Ai tin vào Thầy, dù đã chết cũng sẽ được sống, 26 và tất cả
những ai sống và tin vào Thầy, muôn đời sẽ không
chết.” “Sự sống” là đề tài quan trọng trong Tin Mừng Gio-an, bởi vì mục đích
của việc Đức Giê-su đến là để ban sự sống cho thế gian (x. 6,51). Sự sống là
chính Đức Giê-su và được đồng hoá với ánh sáng.
Thật vậy, người thuật chuyện khẳng định trong
lời tựa: “Lời là ánh sáng cho loài người” (1,4). Nội dung Tin Mừng cho biết
nhiều lần Đức Giê-su mặc khải Người là ánh sáng. Ở 8,12, Đức Giê-su đồng hoá
mình với ánh sáng và nối kết ánh sáng với sự sống. Người tuyên bố: “Chính Tôi
là ánh sáng của thế gian. Người theo Tôi, chắc chắn sẽ không bước đi trong bóng
tối, nhưng sẽ có ánh sáng của sự sống” (8,12). Trước khi chữa lành người mù từ
thuở mới sinh ở Ga 9, Đức Giê-su nói với các môn đệ: “Bao lâu Thầy còn ở trong
thế gian, Thầy là ánh sáng của thế gian” (9,5). Lời tuyên bố này cho thấy sứ vụ
của Đức Giê-su mang chiều kích phổ quát: Người là ánh sáng cho toàn thể nhân
loại. Điều này đã được khẳng định trong lời tựa sách Tin Mừng: “Ở nơi Người [Logos] là sự sống, và sự sống là ánh sáng của
loài người”
(1,4).
Cuối sứ vụ công khai (ch. 12), Đức Giê-su mời
gọi đám đông: “35 Còn một ít thời gian nữa, ánh sáng ở giữa các người. Hãy bước
đi khi các người có ánh sáng, để bóng tối không bắt được các người.Ai đi trong bóng tối thì không biết
mình đi đâu. 36a Khi các người có ánh sáng, hãy tin vào ánh sáng, để trở nên
con cái ánh sáng” (12,35-36a). Trong đoạn văn này, xuất hiện nhiều kiểu nói
dùng biểu tượng ánh sáng. Theo thần học Tin Mừng Gio-an, “ánh sáng” ở 12,25-26a
là chính Đức Giê-su, vì thế, “có ánh sáng” là có Đức Giê-su, “tin vào ánh sáng”
là tin vào Đức Giê-su. Ý tưởng “trở nên con cái ánh sáng” gợi lại đề tài “trở
nên con Thiên Chúa” trong lời tựa Tin Mừng (1,12). Tóm lại, những đề tài nói
đến trong lời tựa đã được triển khai trong nội dung sách Tin Mừng. Nói cách
khác, lời tựa giới thiệu nội dung Tin Mừng.
3.
Lời là ánh sáng đến thế gian
Nếu như lời tựa
khẳng định “Lời là ánh sáng đến thế gian” và “chiếu soi mọi người” (1,9), thì
nội dung Tin Mừng trình bày Đức Giê-su là Đấng đến thế gian và thi hành sứ vụ
trong thế gian. Người ta thường nghĩ mầu nhiệm nhập thể được trình bày từ 1,14:
“Lời đã trở thành người phàm và cư ngụ giữa chúng tôi, và chúng tôi đã thấy
vinh quang của Người” (1,14a). Thực ra Lời nhập thể đã xuất hiện từ c. 4 qua
khẳng định: “Lời là sự sống, và
sự sống là ánh sáng của loài người” (1,4). Lời đem đến sự sống và ánh sáng cho
loài người.
Lời tựa cũng tóm
kết xung đột giữa Đức Giê-su và những kẻ chống đối trong Tin Mừng Gio-an ở c.5:
“Ánh sáng chiếu soi trong bóng tối, và bóng tối đã không lấn át được ánh sáng.” Lời này báo trước
ánh sáng sẽ chiến thắng bóng tối, bởi vì thế lực bóng tối đã không lấn át được ánh sáng là Đức Giê-su. Lời chứng của Gio-an
Tẩy Giả ở 1,6-8 là dấu hiệu cho thấy Lời là ánh sáng đã đến trong lịch sử nhân
loại. Gio-an Tẩy Giả sẽ nói rõ hơn sự xuất hiện của Đức Giê-su trong phần sau
của lời tựa. Người thuật chuyện kể ở 1,15: “Gio-an làm chứng về Người [Lời đã
trở thành người phàm], ông ấy hô lên rằng: ‘Đây là Đấng mà tôi đã nói: Người
đến sau tôi, nhưng vượt trước tôi, vì Người có trước tôi.’” Khi Gio-an Tẩy Giả
giới thiệu Đức Giê-su ở 1,29-30, ông đã nhắc lại lời này (1,15). Người thuật
chuyện kể ở 1,29-30: “29 Hôm sau, ông ấy [Gio-an Tẩy Giả] thấy Đức Giê-su tiến
về phía mình, ông ấy nói: ‘Đây là Chiên của Thiên Chúa, Đấng xoá bỏ tội thế
gian. Chính Người là Đấng
mà tôi đã nói: Người đến sau tôi, nhưng trổi vượt trước tôi, vì Người có trước
tôi.’” Như thế, khẳng định ở 1,9: “Người là ánh sáng thật, ánh sáng chiếu soi mọi người, đến trong thế gian” được áp dụng cho vai trò và sứ
vụ của Đức Giê-su sẽ được thuật lại trong Tin Mừng.
4.
Đón nhận và không đón nhận Lời
Trước lúc khẳng
định “Lời đã trở thành người phàm” (1,14a), phần đầu lời tựa (1,1-13) dùng đại
từ, giống đực, ngôi thứ ba, số ít: “houtos” (Người) để thay thế cho danh từ
“Logos” (Lời) là danh từ giống đực. Tuy trong đoạn văn 1,1-13, Lời chưa “trở
thành người phàm” (1,14), nhưng Mầu Nhiệm Nhập Thể đã được nói đến. Điều này
càng rõ hơn khi người thuật chuyện nói về đề tài “đón nhận Lời” hay “không đón
nhận Lời” trong cấu trúc song song: C (1,5) và C’ (1,10-13). Hai yếu tố này nói
về tương phản giữa “ánh sáng” và “bóng tối” (1,5); giữa “đón nhận” hay “khước
từ” (1,10-13). Người thuật chuyện kể ở 1,11: “Người đã đến nhà mình, và
những kẻ thuộc về Người đã không đón nhận Người”. Câu này gợi đến xung đột
trong toàn bộ nội dung Tin Mừng. Đức Giê-su là người Do Thái, Người thi hành sứ
vụ và rao giảng cho dân Do Thái là dân Thiên Chúa tuyển chọn. Đức Giê-su là Con
Thiên Chúa và được Thiên Chúa sai đến với dân của Người nhưng phần lớn những kẻ
lãnh đạo thời đó đã không đón nhận Đức Giê-su, không tin vào Người. Cụ thể
những kẻ chống đối Đức Giê-su trong Tin Mừng Gio-an là các nhóm nhân vật:
“những người Pha-ri-sêu”, “những người Do Thái” và “các thượng tế”. Như thế,
lời tựa đã tóm kết sự khước từ này ở 1,5 // 1,10-11.
Sự tương phản đối
lập giữa “Không đón nhận” (1,11) và “đón nhận Lời và tin vào Danh Người”
(1,12-13) làm nổi bật vụ kiện giữa “ánh sáng” và “bóng tối” trong Tin Mừng
Gio-an. Tuy lời tựa báo trước sự không tin vào Đức Giê-su, nhưng phần thứ nhất
lời tựa (1,1-13) kết thúc trong ánh sáng và trong hy vọng. Thật vậy, người
thuật chuyện dành hai câu (cc. 12-13) để định nghĩa cách long trọng thế nào là
“đón nhận Lời”, thế nào là “tin vào Đức Giê-su”: Họ được trở nên “con Thiên
Chúa” (1,12), họ được “làm con Thiên Chúa” cùng với Đức Giê-su là “Con
Một Thiên Chúa” (1,18), nghĩa là người tin vào Đức Giê-su được trở thành “anh
em” của Người. Sau khi Ma-ri-a
Mác-đa-la nhận ra Thầy đã sống lại, Đức Giê-su Phục Sinh nói với chị: “Đừng giữ
Thầy lại, vì Thầy chưa lên cùng Cha. Nhưng hãy đi đến với anh em của Thầy và
nói với họ: ‘Thầy lên cùng Cha của Thầy cũng là Cha của anh em, Thiên
Chúa của Thầy cũng là Thiên Chúa của anh em’” (20,17). Như thế, đón nhận hay không
đón nhận Lời là tin hay không tin vào Đức Giê-su. Ai đón nhận và tin vào Đức
Giê-su thì sẽ “có sự sống” và sẽ bước đi trong “ánh sáng của sự sống”, họ sẽ
được hiệp thông với Thiên Chúa và trở thành Con Thiên Chúa, trở thành anh em và
bạn hữu của Đức Giê-su (x. 15,13-15).
Kết
luận
Những phân tích
trên cho thấy lời tựa sách Tin Mừng Gio-an liên kết chặt chẽ với nội dung sách
Tin Mừng. Thông thường lời tựa cuốn sách được viết sau khi sách đã hoàn thành,
nhằm giới thiệu cho độc giả nội dung cuốn sách đó. Cũng vậy, có thể nói lời tựa
Tin Mừng Gio-an được viết sau khi Tin Mừng đã có phần nội dung, nhằm giới thiệu
toàn bộ các đề tài bàn đến trong sách Tin Mừng. Điều độc đáo trong lời tựa sách
Tin Mừng Gio-an là dùng từ “Logos” (Lời) để trình bày nguồn gốc và căn tính của
nhân vật chính của Tin Mừng. Lời tựa Tin Mừng Gio-an vừa giới thiệu nội dung
sách Tin Mừng, vừa là lời tuyên xưng niềm tin của cộng đoàn về nguồn gốc thần
linh của Đức Giê-su trong tương quan với lịch sử cứu độ và lịch sử nhân loại.
Nhờ lời tựa sách
Tin Mừng, độc giả biết Đức Giê-su thực sự là ai trước khi đọc câu chuyện về
Người trong Tin Mừng. Các đề tài được nói đến trong lời tựa: “Lời là sự sống”,
“Lời là ánh sáng”, “đón nhận hay không đón nhận Lời” liên kết chặt chẽ với sứ
vụ của Đức Giê-su. Như thế, lời tựa trở thành lời chứng mạnh mẽ cho độc giả:
“Logos” (Lời) trong lời tựa chính là Đức Giê-su, nên Người là Đấng đáng để TIN.
Lời giáo huấn của Người là lời có khả năng “đem lại sự sống đời đời” (6,68). Đi
theo Đức Giê-su và trở thành môn đệ của Người thì sẽ “có ánh sáng của sự sống”
(8,12), bởi vì chính Đức Giê-su là Logos (Lời), Người có lúc khởi đầu, Người ở
với Thiên Chúa và Người là Thiên
Chúa (1,1)./.
Ngày 23 tháng 12
năm 2012.
Nguồn: http://leminhthongtinmunggioan.blogspot.com/2012/12/ga-11-13-loi-logos-la-su-song-la-anh.html