BÀI 2
NHỮNG PHÁT TRIỂN VÀ KHUYNH HƯỚNG
CỦA ĐỜI SỐNG THÁNH HIẾN VÀO THỜI NAY
(5-10-1994)
1. Đời sống thánh hiến, tiêu biểu cho sự phát
triển của Giáo Hội trải qua các thời đại, đã và đang chứng kiến nhiều hình thức
khác nhau. Cần phải ý thức về sự đa dạng này trong khi đọc chương mà hiến chế
Lumen Gentium dành cho việc tuyên giữ các lời khuyên Phúc Âm. Chương này mang tựa
đề là “Các Tu sĩ”, nhưng tầm mức suy tư đạo lý và ý định mục vụ cũng bao gồm thực
tại rộng lớn hơn và khác biệt của đời sống thánh hiến, được phác họa trong thời
gian gần đây.
2. Kể cả vào thời nay
không ít người chọn con đường sống thánh hiến trong khung khổ của Dòng tu hay
các Hội Dòng hoạt động từ lâu trong Giáo Hội. Nhờ sự hiện diện sống động và
phong phú của họ, Giáo hội vẫn tiếp tục thu nhận nhiều sức sống dồi dào và mới
mẻ cho đời sống tâm linh.
Nhưng trong Giáo Hội
hôm nay cũng có những đoàn ngũ hữu hình mới mẻ của những người thánh hiến, được
nhìn nhận và quy định theo Giáo luật. Trước hết, đó làø những Tu hội đời, trong
đó theo như bộ Giáo luật: “Các tín hữu sống giữa đời nhắm tới sự trọn lành của
đức ái và dấn thân mưu cầu sự thánh hoá đời, ngay từ hoạt động ở giữa đời” (điều
710). Những phần tử trong các Tu Hội này cũng đảm nhận những nghĩa vụ của các lời
khuyên Phúc Âm, nhưng hài hoà sao cho phù hợp với một cuộc sống dấn thân giữa đời
theo những hoạt động và những thể chế trần thế. Từ nhiều năm, ngay cả trước thời
của Công Đồng, đã có những người tiên phong tài tình của hình thức sống đời sống
thánh hiến này, bề ngoài giống hình thức “đời” hơn là “tu”. Đối với một vài người,
lựa chọn này có thể bị lệ thuộc vào nhu cầu thật sự cần thiết, theo nghĩa là họ
đã không thể bước vào cộng đoàn dòng tu do vài nghĩa vụ đối với gia đình hay vì
những ngăn trở nào đó; nhưng phần lớn là vì muốn dấn thân cho một lý tưởng đó
là: kết hợp sự thánh hiến đích thực cho Chúa với một cuộc sống theo ơn gọi ở giữa
những thực tại trần thế. Đức Giáo Hoàng Piô XII đã có công nhìn nhận tính cách
hợp pháp của hình thức thánh hiến này bằng Tông hiến Provida Mater Ecclesia
(1947).
Ngoài các Tu Hội đời,
bộ Giáo luật cũng nhìn nhận các Tu Đoàn Tông Đồ, trong đó “các phần tử tuy
không có lời khấn dòng, nhưng theo đuổi mục đích tông đồ riêng của Tu đoàn, và
nhắm đến sự trọn lành của đức ái do việc sống chung theo một nếp sống đặc thù,
và do việc tuân giữ hiến pháp” (số 731). Một số các Tu đoàn này được coi như “tương
tự” với các Hội Dòng tận hiến, bởi vì các phần tử cũng cam kết tuân giữ các lời
khuyên Phúc Âm, với một sợi dây ràng buộc do hiến pháp xác định. Và đây cũng là
một hình thức của đời sống thánh hiến.
3. Trong thời gian gần đây hơn xuất hiện một số
Phong trào hay Hội đoàn Giáo hội. Tôi đã phát biểu lòng quý mến đối với họ nhân
dịp Hội Nghị về “Cộng đoàn Kitô hữu và các hội đoàn giáo dân” do Hội Đồng Giám
Mục Italia xúc tiến: “Hiện tượng của các hội đoàn Giáo hội - như tôi đã nói -
là một dữ kiện đặc trưng cho giây phút lịch sử hiện tại của Giáo Hội, và cũng cần
phấn khởi xác định rằng chiều rộng của các hội đoàn này bao trùm tất cả địa bàn
các thể thức hiện diện của Kitô hữu trong xã hội hiện thời” (Giovanni Paolo II,
Insegnamenti, VII/2, 1984, 290). Và hồi ấy cũng như hôm nay, tôi mong ước rằng
những hội đoàn giáo dân ấy nên sống “trong sự hiệp thông trọn vẹn với các giám
mục”, ngõ hầu tránh nguy cơ tự mãn nào đó của những ai muốn lấy kinh nghiệm
riêng của mình như giá trị tuyệt đối, cũng như nguy cơ tự tách rời ra khỏi đời
sống cộng đồng của Giáo Hội địa phương và các vị Chủ chăn.
Những “phong trào” hay
“hội đoàn” này, tuy gồm bởi các thành phần giáo dân, những cũng thường hướng
các thành viên mình - hay một phần của thành viên mình - tới việc thực hành các
lời khuyên Phúc Âm. Hậu quả là dù tự nhận là giáo dân, nhưng từ giữa lòng họ đã
nảy lên những nhóm hay cộng đoàn sống đời sống thánh hiến. Hơn thế nữa, hình thức
này của đời sống thánh hiến cũng còn kèm theo việc mở rộng đến tác vụ linh mục,
khi vài cộng đoàn đón nhận các linh mục hoặc hướng các thanh niên đến chức linh
mục. Như vậy, một vài phong trào này mang trong mình hình ảnh của Giáo Hội theo
ba hướng đi đã thành hình theo dòng lịch sử: các giáo dân, các linh mục và các
linh hồn thánh hiến trong khuôn khổ những lời khuyên Phúc Âm.
4. Chúng ta chỉ rảo
qua thực tại mới mẻ này, chứ không thể nào mô tả chi tiết hết tất cả các phong
trào được, nhưng từng ấy cũng đã đủ làm nổi bật ý nghĩa của sự hiện diện của họ
trong Giáo Hội hôm nay.
Thật là quan trọng nhận
biết nơi họ một dấu hiệu của những đặc sủng do Chúa Thánh Thần ban cho Họâi
thánh dưới những hình thức luôn luôn mới mẻ, và nhiều khi không thể lường trước
được. Kinh nghiệm của những năm vừa qua cho phép chúng ta khẳng định rằng, trong
sự hoà hợp với nền tảng đức tin, đời sống đặc sủng không khô cạn nhưng lại tìm
thấy trong Giáo Hội những lối diễn tả mới, nhất là trong những hình thức của đời
thánh hiến.
Một khía cạnh rất cá
biệt - và mơi mẻ theo một nghĩa nào đó - của kinh nghiệm này chính là sự chú trọng
đến đặc tính giáo dân. Dĩ nhiên là từ “giáo dân” có thể bị hiểu lầm, cả trong
lãnh vực tôn giáo. Khi các giáo dân cam kết sống trong con đường các lời khuyên
Phúc Âm, thì hẳn nhiên là họ bước vào bậc sống thánh hiến một cách nào đó, rất
khác với nếp sống của phần đông tín hữu chọn con đường hôn nhân và nghề nghiệp
của thế trần. Tuy nhiên, các giáo dân “thánh hiến” muốn duy trì và cương quyết
bảo vệ danh xưng là “giáo dân” của mình, xét vì họ muốn khẳng định mình như là
những phần tử của dân Thiên Chúa, theo nguồn gốc của hạn từ “laico” (laos =dân
chúng). Họ muốn làm chứng mình thuộc về một đoàn Dân mà không tách rời ly khỏi
anh em họ, kể cả trong đời sống dân sự.
Một điểm quan trọng và
hấp dẫn khác đáng chú ý đó là nhãn quan về Giáo hội của các phong trào này. Họ
biểu lộ ý muốn dứt khoát sống trọn vẹn sự sống của Giáo Hội như cộng đoàn của
các môn đệ Đức Kitô, và họ muốn phản chiếu sự sống đó qua sự hiệp nhất sâu xa
và hợp tác giữa các “giáo dân”, tu sĩ và linh mục trong những chọn lựa cá nhân
và trong hoạt động tông đồ.
Nói đúng ra, ba đặc
tính vừa rồi: - ơn đặc sủng linh hoạt, ý định làm chứng cho việc làm thành phần
dân Thiên Chúa, yêu sách hiệp thông giữa những người thánh hiến với các giáo
dân và linh mục -, là những đặc tính chung cho hết mọi hình thức đời thánh hiến
tu trì; nhưng không thể nào không nhìn nhận rằng các đặc tính này được biểu lộ
mạnh mẽ hơn ở nơi các phong trào hiện đại, nói chung nổi bật vì sự dấn thân sâu
xa để gắn bó với mầu nhiệm của Giáo Hội và phục vụ hữu hiệu cho sứ vụ của Giáo
Hội.
5. Ngoài các phong
trào và cộng đoàn mang định hướng “giáo dân trong Giáo hội”, chúng ta phải nhắc
tới những kiểu cộng đoàn gần đây, nhắm nêu bật những yếu tố truyền thống của đời
tu. Một số cộng đoàn mới này mang một định hướng đan tu đúng nghĩa, đề cao việc
cầu nguyện phụng vụ; một số khác đi vào con đường của truyền thống “kinh sĩ”, rất
phồn thịnh vào thời Trung cổ: ngoài những yếu tố “đan sĩ” họn còn thêm việc đảm
trách các xứ và về sau mở rộng ra tầm hoạt động tông đồ. Ngày nay, khuynh hướng
mới về sự “ẩn tu” cũng mang tính triệt để hơn, với việc thành lập và tái sinh
các vùng ẩn tu mang dấu tích cả cổ cả kim.
Đối với người chỉ nhìn
xem hời hợt, một vài hình thức này của đời sống thánh hiến có thể xem chừng
không phù hợp với những hướng đi hiện tại của đời sống Giáo Hội. Tuy nhiên
trong thực tế, Giáo Hội - chắc chắn rất cần đến những người thánh hiến hướng về
thế giới cách trực tiếp hơn để loan báo Tin Mừng - nhưng cũng cần và có lẽ còn
cần hơn nữa những người tìm kiếm, trau dồi và làm chứng cho sự hiện diện và
thân tình với Thiên Chúa; những người này cũng mang ý định muốn thánh hoá nhân
loại. Đó là hai khía cạnh của đời sống thánh hiến biểu lộ nơi Đức Giêsu Kitô:
Người đã đến với con người để mang cho họ ánh sáng và sự sống, nhưng mặt khác
Người đã tìm đến sự cô tịch để dành thời gian cầu nguyện và chiêm niệm. Không
được phép lãng quên bất cứù yêu sách nào trong hai điều vừa nêu trong đời sống
hiện tại của Giáo Hội. Chúng ta phải biết ơn Chúa Thánh Thần, Đấng đã làm cho
chúng ta luôn hiểu được điều đó qua những đặc sủng mà Ngài phân phát cách dồi
dào và qua những công trình thường là lạ lùng do Ngài cảm hứng.
Nữ tu Maria Đinh Thị Sáng, Hội
Dòng nữ Đa Minh Tam Hiệp, chuyển ngữ từ bản tiếng Ý.
(daminhvn.net)
10/12/2014