SUY TƯ VỀ THÁNH
GIUSE: THỜI CÁC GIÁO PHỤ
VÀ GIAI ĐOẠN ĐẦU
Lm. Giuse Trần Đình Thụy
Đón
Xuân Tân Sửu 2021
Nội
dung
A. CÁI NHÌN
CHUNG
B. GIÁO PHỤ
HY LẠP
I. THÁNH
INHAXIÔ ANTIÔKIA (+107)
1. Chương
trình kỳ diệu của Chúa trong hôn nhân Giuse và Maria
2. Trinh nữ
“đã đính hôn” sinh con
II. THÁNH
GIÚTINÔ (100 – 165)
1. Thời thơ
ấu của Chúa Giêsu
2. Chúa
Giêsu là hoa trái của Thánh Thần
III. THÁNH
IRÊNÊ (130 - 203)
1. Sự đồng
trinh của Đức Maria – Thánh Giuse là cha nuôi
2. Vai trò
“được định trước” của Giuse
IV.
TERTULIANÔ (155 - 223)
V. THÁNH
EPHREM (306-372)
1. Con của
Giuse đã sinh ra mà không bởi Giuse
2. Con Đấng
Tối Cao cũng là con của Giuse
3. Giuse
được phúc chung sống với Con Thiên Chúa
4. Chỉ có
Chúa Giêsu mới khen ngợi thánh Giuse cho xứng
VI. THÁNH
GIOAN KIM KHẨU BÀN VỀ VỤ TRỐN SANG AI CẬP
1. Giuse
vâng lệnh Chúa truyền
2. Lời tiên
tri ứng nghiệm
C. GIÁO PHỤ
LATINH
I. THÁNH
GIÊRÔNIMÔ (340 - 420)
II. THÁNH
AUGUSTINÔ (354-430)
1. Đề cao
đức tính của thánh Giuse
2. Hôn nhân
đích thực và kỳ diệu giữa Giuse và Maria
III. THÁNH
BÊNAĐÔ
1. Bàn Về
Quyền Chức Thánh Giuse
2. Giuse:
Chồng Đức Maria, Cha Chúa Cứu Thế
D. TÓM KẾT
CÁC GIÁO PHỤ
Thật khó mà biết được chính xác lòng đạo đức trong các
thế kỷ đầu của Kitô giáo dành cho thánh Cả Giuse. Tất cả các tư tưởng của các
Kitô hữu đầu tiên thường hướng về chính Chúa Giêsu: đời sống, cái chết và sự
sống lại; Chúa Thánh Thần hiện xuống trong chương trình cứu độ khi tin vào Chúa
Giêsu Kitô. Đức trinh nữ Maria cũng vậy, trong thời gian dài đã không có một
nghi lễ dành cho cá nhân hay tập thể. Có lẽ sự rao giảng Tin Mừng cổ nhất được
nhận ra trong Tin mừng thánh Marcô qua biến cố Chúa Giêsu chịu phép rửa tại
sông Giođan cho đến khi Chúa Giêsu lên trời. Những trình thuật trong phần đầu
được khai mở liên quan đến thời thơ ấu của Chúa Giêsu đó là những chương đầu
của Tin mừng thánh Matthêu và thánh Luca.
Chỉ đến thế hệ thứ hai, con cái của những tín hữu đầu
tiên, mới thấy xuất hiện những điều liên quan đến việc sùng kính của các Kitô
hữu nhưng vẫn chưa có một nghi thức chính thức nào.
Những lễ kính của Kitô giáo một thời gian rất lâu dành
cho việc Chúa sống lại, Phục sinh và Chúa Thánh Thần hiện xuống đến lễ Ngũ
Tuần. Những bài viết của các giáo phụ được gọi là “Tông truyền” bởi vì họ sống
rất gần với các Tông đồ cũng chủ yếu minh giải đức tin về Chúa Ba Ngôi, Chúa
Con, Chúa Thánh Thần, qua những bài giảng và cắt nghĩa Phúc Âm. Nhưng tìm hiểu
kỹ, chúng ta có thể trưng dẫn ra một số tư tưởng của các Giáo phụ nói về thánh
Giuse.
I. THÁNH INHAXIÔ ANTIÔKIA (+107)
1. Chương
trình kỳ diệu của Chúa trong hôn nhân Giuse và Maria
Một trong những giáo phụ cổ thời là thánh Inhaxiô
Antiokia tử đạo năm 107 ở Rôma. Chúng ta có 7 lá thư rất giá trị của ngài. Một
trong số đó được gửi cho tín hữu Êphêsô: “Từ nguyên thuỷ, thái tử
của thế gian này (Satan) đã chẳng biết sự đồng trinh của Đức Maria và việc sinh
con của người cũng như cái chết của Chúa chúng ta. Ba mầu nhiệm đặc biệt này
được thực hiện trong sự thinh lặng của Thiên Chúa”. Trong bối cảnh
đó, thánh Giuse không được nêu tên nhưng đặc tính mang chiều kích quan phòng về
vai trò của ngài cũng được lưu ý. Vì cuộc hôn phối của thánh Giuse và Đức Maria
mà việc Chúa Giêsu Kitô sinh ra một cách đồng trinh ma quỷ không biết được.
Thánh Giêrônimô thuộc thế kỷ IV giải nghĩa: Tại sao Chúa Giêsu không chỉ sinh
ra bởi một trinh nữ mà bởi một người đã đính hôn? – Một cách đặc biệt, nhờ lịch
sử của thánh Giuse mà lịch sử của Maria cũng được xác định; và cũng để Mẹ không
bị ném đá như một người ngoại tình bởi người Do Thái.
2. Trinh
nữ “đã đính hôn” sinh con
Trong cuộc di cư chạy
sang Ai Cập, Mẹ cũng đã có sự nâng đỡ bởi chính thánh Giuse. Thánh tử đạo
Inhaxiô còn nêu thêm một lý do: Việc sinh sản Hài nhi được giấu kín đối với ma
quỷ bởi vì Hài nhi không chỉ được mang thai bởi một trinh nữ mà bởi người trinh
nữ đã đính hôn.
Chúng ta biết rằng thánh Giútinô, người gốc Palestin, đã
nói nhiều đến thánh Giuse trong khảo luận “Đối thoại với Tryphon” mà
người ta cho rằng nó xuất hiện khoảng năm 155. Chính bởi thánh Giútinô mà chúng
ta biết rằng Hài nhi Giêsu ở trong một cái hang (grotte), và cũng nhờ ngài mà
người ta biết rằng thánh Giuse đã làm nghề thợ mộc.
2. Chúa
Giêsu là hoa trái của Thánh Thần
Thánh Giútinô nhấn mạnh về điểm căn bản này: Chúa Giêsu
là con thánh Giuse nhưng đó là điều sai lầm, Giêsu đích thực là con Thiên Chúa
và “hoa trái bởi lòng Đức Maria chính là hoa trái của Chúa Thánh Thần”.
Điều rất quan trọng đối với những người “Ngộ đạo
thuyết”, là những người tự xem mình là “thông hiểu”, đã làm
lung lạc tín hữu khi họ cho rằng Giuse là cha đích thực của Đức Giêsu chứ không
phải là cha nuôi hoặc cha theo pháp lý. Một cuộc chiến kịch liệt chống lại
những người lạc giáo này đã xảy ra, đặc biệt hai tác giả nổi danh là thánh
Irênê là vị giám mục thứ hai của Lyon – Pháp và Tertulianô bên Phi Châu.
1. Sự đồng
trinh của Đức Maria – Thánh Giuse là cha nuôi
Tác phẩm chính của thánh Irênê (130 – 203?) với tên
“Adversus Haereses“ hay
“Contre les Hésésis” (Chống Dị giáo) xuất hiện khoảng năm 185. Trong khảo
luận Các Văn Bản Giáo Phụ được P. Bertrand soạn thảo kỹ lưỡng
trong cuốn “Cahiers de Joséphisme”, ông đã trình bày 14 trích bản
trong sách của thánh Irênê về vấn đề thánh Giuse.
Irênê chống lại những người lạc giáo chối bỏ sự đồng
trinh của Đức Maria và xem Đức Giêsu là người con theo tự nhiên của thánh
Giuse. Trong nhóm Ngộ Đạo Thuyết về vấn đề này, ngài nhắm đến Cérinthe và
Carporate.
Để chống lại nhóm lạc giáo này, thánh Irênê đã dựa vào
Tin mừng Matthêu và Luca. Niềm tin Kitô giáo dạy rằng: Maria trọn đời
đồng trinh, Giuse không góp phần nào trong việc sinh hạ Chúa Giêsu, việc sản
sinh đồng trinh này đã được tiên tri Isaia tiên báo về Chúa Giêsu và ngài tự
nhận: ‘Đây còn có Đấng cao cả hơn Salomon… hơn Giona…’ (x.Mt 12,41-42);
và Chúa Giêsu đã khen tặng Phêrô khi ngài tuyên xưng Đức Giêsu là Con Thiên
Chúa (x.Mt 16,16-17). Irênê cũng dựa vào thánh Phaolô khi gọi Chúa
Giêsu là “Ađam mới” nghĩa là: Ngôi Lời nhập thể để phục hồi
nhân tính đã bị sa đọa nơi “Ađam đầu tiên”. Qua đó, ta thấy chân lý
nền tảng: Ađam đầu tiên là một “khởi đầu” (commencement), còn
Ađam mới là “tái khởi đầu” (recommencement). Từ này mang nghĩa
bao hàm: lấy lại, phục hồi lại, đặt vào trong trật tự.
2. Vai trò
“được định trước” của Giuse
Irênê lại còn so sánh Eva cũ và Maria là Eva mới. Nhân
loại đã phải chết bởi một người nữ; nhân loại được cứu độ cũng bởi một người
nữ.
Irênê đã ca tụng thánh Giuse vì đã tin vào lời thiên
sứ: “Đừng ngại nhận Maria về nhà mình, vì người con…” (Mt
1,20). Irênê đã hiểu sâu sắc vai trò mang tính quan phòng cần thiết của thánh
Giuse. Thánh nhân là phát ngôn viên quan trọng trong truyền thống Kitô giáo về
vấn đề này.
Xác định
thiên tính của Chúa Giêsu và vai trò “được định trước” của
Giuse
Chính trong tác phẩm De Carne Christi viết
khoảng năm 212, Tertulianô nói về thánh Giuse. Cũng như thánh Irênê chống lại
phe lạc giáo, điển hình là Cérinthe và Carporate, Tertulianô còn chống Apelle
và Marcion.
Về Tertulianô, chúng ta chỉ cần ghi những dòng sau: “Thật
chẳng thuyết phục khi nói con Thiên Chúa sinh bởi yếu tố con người; bởi vì nếu
hoàn toàn là con người, Hài nhi đó không còn là Con Thiên Chúa; và nếu như vậy
thì đâu có gì hơn Salomon và Giona”.
V. THÁNH EPHREM[2] (306-372)
1. Con của
Giuse đã sinh ra mà không bởi Giuse
Là miêu duệ dòng Đavít, Giuse đã kết hôn với một thiếu nữ
cùng dòng tộc. Thiếu nữ ấy sinh ra cho ông một người con, mà không có sự tri giao
vợ chồng. Đã hẳn, Đức Kitô mà sinh bởi một người phụ nữ ngoài hôn nhân lại là
điều bất xứng.
Maria đã sinh hạ một con trai không được đăng ký với tên
Bà, mà phải với tên của Giuse, mặc dầu Hài Nhi ấy không phải tự ông mà có. Con
của Giuse đã sinh ra mà không bởi Giuse.
2. Con
Đấng Tối Cao cũng là con của Giuse
Giuse âu yếm ẵm bồng con Thiên Chúa, biểu hiện dưới hình
dạng Hài Nhi với xiết bao cung kính, vì biết rõ Ngài là Thiên Chúa. Về hồng ân
ấy, ông cảm tạ Thiên Chúa khôn cùng… Lúc nào ông cũng nửa mừng nửa sợ. Có lúc
ông đã kêu lên: “Ai ngờ tôi được vinh dự lớn này là Con Đấng Tối Cao đã
hóa thành con tôi!”.
3. Giuse
được phúc chung sống với Con Thiên Chúa
- Ôi Giuse công chính! Ông có phúc vì Ngôi Lời làm người
thơ ấu vừa tầm mức ông, đã lớn lên bên cạnh ông, dưới mái nhà ông, mà vẫn không
rời xa cung lòng Thánh phụ.
Đấng vốn là Con của Chúa Cha đã được gọi là Con của
Đavít, Con của Giuse. Ngài đã ưu ái nhận lấy những danh xưng phúc lộc ấy.
4. Chỉ có
Chúa Giêsu mới khen ngợi thánh Giuse cho xứng
- Lạy Chúa Giêsu! Chớ gì mọi miệng lưỡi hãy ca tụng Mẹ
Chúa Khôn cùng! Nguyện cho lòng Đấng đã cưu mang Chúa được tràn đầy phúc lộc!
Còn thánh Giuse, chẳng ai có thể ngợi khen ngài cho xứng,
trừ Chúa là Con thật Chúa Cha vĩnh tồn, là Đấng đã khứng nhận ngài làm dưỡng
phụ.
Suy tư cá nhân: Như vậy, Chúa Giêsu đã hết lòng thảo hiếu
thánh Giuse. Chính trên lòng thảo hiếu của Chúa mà mọi sự sùng kính của ta đối
với thánh Giuse cơ bản được chấp nhận.
VI. THÁNH GIOAN KIM KHẨU BÀN VỀ VỤ TRỐN SANG AI CẬP
Thánh Gioan Kim Khẩu (340-407) quê ở thành Antiôkia, giám
mục thành Constantinôpôli, được mệnh danh là Kim Khẩu, vì sự khôn ngoan và tài
năng hùng biện của ngài.
Đức Piô X đã tôn ngài làm Tiến sĩ Giáo hội và bổn mạng
các nhà giảng thuyết.
1. Giuse
vâng lệnh Chúa truyền
Thiên thần bảo ông Giuse rằng: “Hãy trỗi dậy dậy
đem Hài Nhi và Mẹ Người trốn qua Ai Cập” (x.Mt 2,13). Thiên thần cho
biết lý do là: “Bởi Hêrôđê toan lùng Hài Nhi mà giết” (x.Mt
2,13).
Thiên Chúa pha trộn cay đắng với ngọt bùi. Đó là cách
Chúa đối xử với các thánh.
Trước hết, thấy bà có thai, ông đâm nghi nan bối rối,
nhưng rồi có Thiên thần hiện đến giải tỏa mối lo sợ nghi ngờ. Lúc Ấu Chúa sinh
ra ông vui mừng lắm nhưng lại sợ hãi xiết bao khi thành đô náo động, và ác
vương thịnh nộ lùng tiêu diệt Hài Nhi!
Tiếp theo biến động này là niềm vui ngôi sao xuất hiện
đưa Đạo sĩ tới thăm. Nhưng xiết bao lo sợ, khi Thiên thần cho biết Hêrôđê toan
hại tánh mạng Hài Nhi và truyền cho Giuse bôn ba sương gió, nhưng dường như
Chúa chẳng có mặt ở đó vậy.
“Ta gọi Con Ta từ Ai Cập” (x.Mt 2,15).
Sự kiện “Xuất Ai Cập” cũng là một vinh
dự lớn cho Trinh nữ Maria. Dân tộc Do Thái lấy đó là một đặc ân cho mình, thì
Trinh nữ cũng có quyền như vậy. Người Do Thái tự hào nhớ lại mình đã ra khỏi Ai
Cập, coi đó là một kỷ niệm vinh quang. Một tiên tri đã ám chỉ điều ấy khi ông
kêu lên: “Há ta chẳng đem Israel ra khỏi Ai Cập ư?” (Am 9,7).
Cuộc xuất lưu và hồi hương của dân Do thái là hình bóng
hai cuộc hành trình của Trinh nữ Maria. Dân Do thái sang Ai Cập là để thoát nạn
chết đói. Đức Kitô sang Ai Cập là để tránh âm mưu đe dọa tính mạng Ngài.
Sang Ai Cập và từ Ai
Cập trở về Nagiarét, thánh Giuse đóng vai trò quan trọng là người bảo vệ Mẹ
Maria và Hài Nhi. Đây cũng là chương trình của Chúa.
I. THÁNH GIÊRÔNIMÔ (340 - 420)
Thánh Giêrônimô là người đào sâu tư tưởng của các giáo
phụ đi trước, nhưng ngài lại đặc biệt nghiêng về những kiến thức từ Thánh Kinh.
Như chúng ta đã biết, ngài đã dịch toàn bộ Thánh Kinh qua tiếng Latinh với tên
gọi là bản Vulgata (Bản Phổ thông), bản dịch được Giáo hội phê chuẩn và dùng
trong Phụng vụ.
Thánh Giêrônimô cũng biết rất rõ về những Ngụy thư nói về
thánh Giuse, nhưng ngài không mấy tin vào các tài liệu đó. Thánh nhân đặc biệt
nói về sự trinh khiết của Đức Mẹ trong cuốn sách Aversus Helvidium xuất
hiện khoảng năm 383 với tựa đề đầy đủ khác bằng tiếng Pháp là De la
Perpétuelle Virginité De Marie Contre Helvidius (Về sự trinh khiết
trọn đời của Đức Maria – phản bác lại Helvidius). Trong đó, ngài quả quyết và
chỉ ra rằng: tà phái này không hiểu các bản văn Thánh Kinh. Ngài chống lại các
Nguỵ thư và còn nói đến giá trị của sự trinh khiết trọn đời của thánh
Giuse: “Tôi xác định rằng không chỉ Đức Maria mà còn cả thánh Giuse
cũng giữ mình đồng trinh, để trong cuộc hôn phối trinh khiết đó, Đức Maria đồng
trinh đã sinh con. Và nếu Đức Maria được coi như hôn thê của ngài, người đã trở
thành người bảo vệ còn hơn cả hôn phu. Phải kết luận rằng ngài luôn trinh khiết
cùng với Đức Maria, để ngài xứng đáng được gọi là ‘cha của con Chúa’,
vì ngài là hôn phu của Đức Maria.” Với nghĩa đặc biệt này, thánh
Giêrônimô hướng mở tới sự trinh khiết trọn đời của thánh Giuse. Thánh Giêrônimô
cũng cắt nghĩa tư tưởng của thánh Inhaxiô Antiokia, mà qua đó, Đức Maria đã có
một hôn phu hoàn toàn sống khiết tịnh.
Có thể nói, thánh Giêrônimô là một giáo phụ nổi tiếng bàn
về đức đồng trinh của thánh Giuse một cách căn bản, giống như thánh Gioan Kim
Khẩu ở Đông phương.
1. Đề cao
đức tính của thánh Giuse
Giuse biết rõ mình không có dính dáng gì trong vụ bí mật
của Maria, nên lẽ đương nhiên ông nghĩ: chả lẽ bà là thất tiết. Nhưng ông là
người công bằng, chính trực, không muốn làm tổn thương danh dự của bà, nên đã
quyết định âm thầm rút lui.
Ông đã bối rối, vì ông là hôn phu. Nhưng ông không ngược
đãi, vì ông là người công chính. Cao cả thay sự công chính của Giuse! Ông tha
thứ không phải để còn được chung sống với bà. Có nhiều ông chồng đã tha lỗi
thất tiết cho vợ, là để giữ vợ lại mà thỏa mãn tình riêng. Còn Giuse tha thứ mà
không có ý giữ bà lại. Như thế, mối tình của ông không vấn vương dục vọng. Ông
không muốn nộp bà để bà bị luận tội, đó là do lòng nhân ái khoan dung.
Đáng phục thay đức tính của Giuse! Chính vì thế ông đã
được chọn để làm chứng về đức đồng trinh của bà.
2. Hôn nhân
đích thực và kỳ diệu giữa Giuse và Maria
Giả sử có đôi vợ chồng nào đồng thỏa thuận kiêng giữ suốt
đời, thì dây hôn nhân của họ cũng không bị tiêu hủy; trái lại, càng thêm bền
vững khi hai bên đều nắm giữ những điều đã cùng nhau đoan hứa, không phải trong
sự quan hệ thể xác, nhưng trong niềm tin tưởng tâm hồn.
Không phải vô cớ mà thiên thần bảo Giuse “đừng sợ
rước Maria về làm hôn thê” (Mt 1,20). Trinh nữ được gọi là hôn thê bởi
do có hôn ước, chứ thực ra hôn phu của bà không hề gần gũi bà khi nào.
Giuse là hôn phu của Trinh nữ cùng do bởi hôn ước mà
thôi, chứ không hề có việc đi lại thường tình. Nhưng bởi là hôn phu, ông được
làm cha Đức Giêsu, theo một nghĩa cao trọng hơn danh nghĩa dưỡng phụ.
III. THÁNH BÊNAĐÔ[3]
1. Bàn Về
Quyền Chức Thánh Giuse
Thánh Bênađô (1091 -1153) là giáo phụ cuối cùng, được
mệnh danh là ca sĩ của Mẹ Maria. Thiết tưởng ta cũng có thể gọi ngài là ca sĩ
của thánh Giuse nữa.
Bênađô đáng kể là tông đồ tiên phong về sự sùng kính
thánh Giuse. Thế kỷ XII nhiều nhân vật có thế giá, nhất là Bênađô, với những
bài giảng hùng hồn, đã đề cao vai trò của thánh Giuse trong thời thơ ấu Chúa
Giêsu. Tán dương những vinh quang và nhân đức của ngài. Sự sùng kính thánh
Giuse trong Giáo hội bắt đầu thăng tiến từ đó.
Thánh Bênađô chưa đạt tới mức độ giáo thuyết về thánh
Giuse như ta ngày nay. Chức vị làm chồng, làm cha của thánh Giuse, đối với ông,
xem ra có tính cách tạm thời và hữu danh hơn là hữu thực. nhưng điều đó không
lạ gì, vì là buổi sơ khai.
2. Giuse:
Chồng Đức Maria, Cha Chúa Cứu Thế
“Maria đã đính hôn với một người tên là Giuse” (Lc 1,26). Luca nêu tên người đó, nhưng không gọi
là chồng, dường như chỉ muốn nói đến một người nhân đức.
Còn Mathêu thì nói rõ người đó là chồng Đức Maria. Điều
này hợp lý, vì phải xưng ông bằng tước hiệu thuộc về ông, phải gọi ông là chồng
của Maria, bởi lẽ cần cho người ta tin như vậy.
Cũng một lẽ đó, Giuse đáng gọi là cha Chúa Cứu Thế, mặc
dầu thực sự không phải vậy, hầu cho người ta tin ông là cha Ngài, như Phúc Âm
đã chép: “Chúa Giêsu khởi đầu công vụ vào trạc ba mươi tuổi, và người
ta tưởng Ngài là con của Giuse” (Lc 3,23).
Thực ra, ông không phải là chồng của Mẹ, cũng không phải
là bố của Con. Nhưng là sự an bài cần thiết, ông được gọi là chồng, là cha
trong một thời gian, và được người ta nhìn nhận như vậy.
Hẳn Giuse, hôn phu của Đức Maria, là một người lương hảo,
trung thành, hay nói đúng hơn là “một tôi tớ trung thành khôn
ngoan” Chúa đã đặt bên cạnh Đức Maria để làm Đấng an ủi Mẹ, là cha
nuôi nấng Con, và trung thành cộng tác vào công cuộc lớn lao của Chúa.
(Trích dịch bài giảng: “Maria và Giuse” phần 3.)
Thánh Bênađô tóm kết các giáo phụ đầu tiên đã cung cấp
cho chúng ta những truyền thống quý báu, những chỉ dẫn căn bản và nền tảng dẫn
đến một suy tư về thánh Giuse mà chúng ta có thể triển khai:
- Những lý do tiền định về cuộc hôn nhân giữa thánh Giuse
và Đức Maria và tính Dưỡng phụ của ngài với Chúa Giêsu.
- Đồng trinh trọn vẹn của Đức Maria và hoàn toàn không có
yếu tố đàn ông trong việc thụ thai Đức Giêsu.
- Thánh Giuse hoàn toàn tin vào truyền thống tiên tri và
lời loan báo của Thiên sứ tỏ lộ cho ngài về ý muốn của Thiên Chúa.
- Sự dấn thân của thánh Giuse trong kế đồ mầu nhiệm của
việc nhập thể và của ơn cứu độ.
- Và sau này, thánh Tôma Aquinô nói thêm: “Khi Thiên Chúa
kêu gọi một tạo vật đóng vai trò đặc biệt, ngài sắp xếp cho người ấy được những
ân điển và ân sủng cần thiết để hoàn thành sứ vụ đó” (Somme théol. IIIa, Q27,
art.4).
Trích sách: Để
Hiểu và Yêu Mến Thánh Cả Giuse Hơn
Tác giả: Lm. Giuse Trần Đình Thụy
WHĐ (30.1.2021)