TỔNG KẾT GIẢI VVĐT
2016
Giải
“Viết Văn Đường Trường” do Ban mục vụ
Văn hóa và Giáo dục Giáo phận Qui Nhơn khởi xướng và tổ chức, nhằm tìm kiếm và
xây dựng đội ngũ các tài năng văn xuôi cho văn học Công giáo. Giải được tổ chức
liên tục hằng năm trong 6 năm liền (2013-2018) dành cho thể loại truyện ngắn
mang nội dung Kitô giáo, đến nay đã là năm thứ 4. Trãi qua 4 năm, như mục tiêu
ban đầu, BTC nhận thấy rằng: Chúng ta vẫn cần phát hiện thêm nhiều tài năng và
phát huy năng lực sáng tạo của họ để đóng góp những tác phẩm giá trị cho nền
văn học Công giáo. Đó chính là con đường làm cho Tin Mừng trở thành văn hóa dân
tộc. Điều ấy rất cần, cho hôm nay và cả mai sau. Bởi hiện nay, văn hóa đang bị
làm cho suy đồi bằng các trào lưu của chủ nghĩa thế tục, chủ nghĩa thực dụng,
thiên về giải trí rẻ tiền, lai căng và thiếu hẳn giá trị nhân văn. Thứ văn hóa ấy
dường như đang làm sụp đổ niềm tin, đưa người trẻ vào con đường lầm lạc…
Chương
trình này nhắm đến đối tượng trẻ nhằm xây dựng cho tương lai nên cuộc thi chỉ
dành cho các tác giả dưới 40 tuổi. Năm nay trong danh sách dự thi có 81 tác giả
(không kể 2 người đã quá hạn tuổi) với các độ tuổi như sau: SN 1976-1980: 06
người, 1981-1985: 11, 1986-1990: 23, 1991-1995: 39, 1996-1998: 02. Như vậy các
tác giả độ tuổi 20-30 chiếm số lượng áp đảo (3/4) và hầu hết các giải thưởng đều
rơi vào tay các cây bút trẻ này. Cái hiện tượng “tre già măng mọc” ấy quả thực
là một điều rất đáng để vui mừng. Tôi nhớ ngoài đời có cuộc thi “Văn học tuổi
20” ở tầm quốc gia, tổ chức 4 năm một lần cho các tập truyện ngắn và tiểu thuyết
(mà tác giả Khánh Liên của chúng ta đã có lần đoạt giải), rồi bỗng mường tượng
cuộc thi của chúng ta có thể gọi là “Văn học Công giáo tuổi 20” chăng? “Tuổi
20” ở đây tượng trưng cho lực lượng trẻ, một lực lượng kế thừa mà ở lĩnh vực
nào cũng cần phải gầy dựng.
Cuộc
thi lần IV này có 143 tác phẩm (năm ngoái là 144) với 81 tác giả (năm ngoái 95)
đến từ 19 giáo phận: Bắc Ninh (5), Bùi Chu (2), Buôn Mê Thuột (1), Đà Lạt (3),
Hà Nội (3), Hải Phòng (1), Huế (1), Hưng Hóa (2), Kontum (2), Long Xuyên (1),
Nha Trang (15), Phát Diệm (3), Phú Cường (1), Qui Nhơn (12), Sài Gòn (7), Thanh
Hóa (2), Vinh (12), Vĩnh Long (1) và Xuân Lộc (5). Trong đó 4 giáo phận có số tác giả tham gia
đông là: Nha Trang (15), Qui Nhơn (12), Vinh (12) và Sài Gòn (7). Như vậy, tuy
số người tham gia có giảm nhưng độ lan tỏa của cuộc thi đã dần rộng khắp hơn, đến
với nhiều nơi hơn. Đặc biệt vào giữa cuộc thi năm nay, với sáng kiến của anh
Đình Chẩn và nhóm cộng sự, một trang Facebook “Giải Viết Văn Đường Trường” đã
được thiết lập nhằm giới thiệu cuộc thi, đăng tải các tác phẩm dự thi, tạo sự
tương tác rộng rãi với độc giả ở khắp nơi. BTC cũng mở thêm “giải bình chọn” để
tạo nên không khí sôi nổi và hào hứng cho cuộc thi. Mới qua chưa được nửa năm,
trang mạng này đã có hơn 30 ngàn lượt người vào truy cập. Hy vọng với đà này,
cuộc thi năm sau sẽ rất “tưng bừng náo nhiệt” để “làm khổ” BTC hơn đúng như
mong ước!
Về
qui trình chấm giải, BTC vẫn thực hiện một cách công tâm và kỹ lưỡng như các
năm trước: Các bài dự thi hợp lệ đều được rọc phách, xóa những thông tin về tác
giả và đánh mã số. Sau đó BTC sẽ đọc sơ tuyển, loại bớt những bài viết còn non
yếu, chưa phải là truyện ngắn hoặc vi phạm những qui định của thể lệ. Kết quả của
cuộc thi được lượng giá và xem xét dưới nhiều góc độ bởi những giám khảo thuộc
nhiều thành phần khác nhau, có uy tín trong những lãnh vực liên quan. Các bài dự
thi được tiến hành chấm qua 2 vòng với thang điểm cụ thể trên từng tiêu chí đã
đề ra. Qua vòng chấm sơ khảo đã chọn ra được 55 tác phẩm vào vòng chung khảo.
Căn cứ vào tổng điểm của Ban chung khảo cùng với điểm trung bình cộng của Ban
sơ khảo, BTC sẽ xem xét thêm các vấn đề khác và xếp hạng giải thưởng.
Nhìn
chung, các tác phẩm dự thi năm nay có cái nhìn đa dạng hơn, nội dung truyện
khai thác khá phong phú các mảng đề tài sát với chủ đề cuộc thi. Các truyện đã
phản ánh được phần nào những chân dung, sắc màu, cung bậc cuộc sống của con người,
của xã hội và của đời sống Kitô hữu. Các cây bút năm nay viết khá đều tay, điểm
tổng kết thường bằng nhau hoặc chỉ chênh nhau 0,25 điểm, nên đã “làm khó” cho
BTC khi xếp hạng. Và cũng chính vì thế nên đã không chọn được truyện nào vượt
trội hẳn lên để trao Giải Nhất. Nói như nhận định của Ban Giám khảo thì: Sự phân biệt giá trị giữa các truyện là ở nghệ thuật
dựng truyện. Nhiều tác giả tỏ ra là những cây bút có nghề, và ngược lại, người mới tập viết văn thì không tránh được sự
non tay trong xử
lý các yếu tố của tác phẩm. Một
số truyện còn ở dạng ký, tác giả chỉ mới
ghi lại sự việc theo thứ tự thời gian, không gian như trong một bài
tường thuật, tính truyện còn nhạt,
gần như chỉ
là một ghi
chép của người trong cuộc, chưa
có bóng dáng của sự sáng tạo.
Cũng có truyện lời
kể như văn nghị luận,
tác giả nêu một nhận định trước rồi sau đó kể câu chuyện để chứng minh cho chủ
đề ấy. Mặt khác, xét trong tương quan cấu trúc, tư tưởng là yếu tố quan trọng
nhất của tác phẩm. Nếu truyện sai lệch về tư tưởng, thì các yếu tố khác, dù có
hay, cũng không cứu vớt được. Các tác giả cần lưu ý về điều này, học hỏi thật
sâu để thấm nhuần tư tưởng Công giáo khi viết truyện. Điều đáng mừng là trong
hành trình đi tới của cuộc thi, nhiều tác giả đã khám phá sâu sắc đời sống Công
giáo, không ngại đề cập đến những vấn đề xã hội nhạy cảm. Nhiều tác giả đã lên
tiếng cảnh báo về thực trạng tha hóa đạo đức ngay trong gia đình Công giáo,
nhưng nhiều tác giả cũng ghi nhận được những mẫu gương người Công giáo sống và
loan báo Lòng Thương Xót của Chúa trong mọi hoàn cảnh. Ở góc nhìn nào, tác phẩm
cũng để lại cho chúng ta nhiều điều đáng suy ngẫm.
Kết quả cuối cùng đã có,
với 21 giải thưởng sẽ được trao hôm nay gồm: 1 Giải Nhì, 3 Giải Ba và 17 Giải Triển
vọng, kèm theo đó là 3 phần thưởng khích lệ với những lý do sẽ nói sau trong phần
trao giải. Danh tính cụ thể của từng tác giả đạt giải và xếp hạng giải thưởng
cũng sẽ được công bố trong phần trao giải. Các tác phẩm đạt giải và phần thưởng
khích lệ được chọn in trong tuyển tập “Điểm
hẹn Giêsu”. Chúng ta hãy đọc, hãy cùng cảm nghiệm và cùng trăn trở với các
tác giả, để rồi bừng lên một niềm hi vọng cho tương lai văn học Công giáo.
Với
mục tiêu kép là tìm kiếm và xây dựng đội ngũ các tài năng văn xuôi cho văn học
Công giáo, cuộc thi đã phần nào đạt được mục tiêu thứ nhất. Mục tiêu thứ hai là
xây dựng, tức là tạo điều kiện để các tác giả nối kết nhau, giao lưu và học hỏi
nhau để tự đào tạo, tự trau dồi thêm tài năng, thì dường như kết quả vẫn còn
khiêm tốn. Đây là điều mà Ban Tổ chức đang lo lắng vì thời gian đề ra cho cuộc
thi chỉ còn hai năm nữa là kết thúc. Trong những năm vừa qua, một số tác giả đã
liên tục tham gia mấy năm liền dù chưa đạt giải lần nào, nhờ đó đã tự nâng cao
ngòi bút. Đây là kinh nghiệm về sự kiên trì tập luyện, và chắc rằng họ sẽ tiếp
tục sáng tác lâu dài về sau cả khi những cuộc thi đã lùi vào quá khứ. Hình thức
thứ hai là gặp gỡ trao đổi để giúp nhau rèn luyện. Hình thức này cũng đã manh
nha với cuộc họp mặt các tác giả giáo phận Nha Trang đầu năm 2016 cùng với sự
giao lưu rộng rãi trên Fb Văn thơ Công giáo. Hình thức thứ ba mới được nhen
nhóm trong cuộc họp mặt năm nay là tổ chức những cuộc tĩnh tâm, giúp các tác giả
đào sâu những suy nghiệm tâm linh khi thường xuyên gặp gỡ Chúa. Hình thức thứ
tư là mở ra cuộc vận động trau dồi tiếng Việt cho người trẻ, ước gì các tác giả
sẽ có nhiều sáng kiến hữu hiệu để giúp đỡ các bạn trẻ quanh mình. Chính khi tìm
cách giúp người khác, ta cũng sẽ rút ra được nhiều kinh nghiệm cho mình để tiến
bộ rất nhanh. Mong rằng với hai năm còn lại của Giải Viết Văn Đường Trường,
chúng ta sẽ chung tay góp sức để đội ngũ cầm bút Công giáo thêm đông đảo và có đủ
thực lực hầu tạo nên một diện mạo mới thật sống động cho văn học Công Giáo.
Xin
cảm ơn quý vị đã lắng nghe những chia sẻ của chúng tôi.
Tađêô
Nguyễn Thanh Xuân