Chúa Nhật XXI Thường
Niên A
Ngài là Đức Kitô!
Mt 16:13-20: 13Ðến vùng Caisaria của Philip, Ðức Yêsu hỏi
môn đồ Ngài rằng: "Theo như người ta nói thì Con Người là ai?" 14Họ
thưa: "Có kẻ nói thì là Yoan Tẩy giả; nhóm khác: là Êlya; nhóm khác nữa:
là Yêrêmya, hay một vị nào trong các tiên tri". 15 Ngài nói với họ:
"Còn các ngươi, các ngươi nói Ta là ai? 16 Ðáp lại, Simôn Phêrô nói:
"Ngài là Ðức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống". 17 Ðáp lại Ðức Yêsu nói
với ông: "Simôn, Baryôna, ngươi có phúc: vì không phải thịt, máu, đã mạc
khải cho ngươi, mà là Cha Ta! Ðấng ngự trên trời! 18Và Ta, Ta bảo ngươi:
"Ngươi là Ðá và trên Ðá ấy, Ta sẽ xây Hội Thánh củaTa, và quyền môn âm phủ
sẽ không thắng nổi. 19 Ta sẽ trao cho ngươi chìa khóa Nước Trời, và điều gì dưới
đất ngươi cầm buộc, thì cũng sẽ bị cầm buộc trên trời, và điều gì dưới đất
ngươi tháo cởi, thì cũng sẽ được tháo cởi trên trời". 20Bấy giờ Ngài căn dặn
môn đồ không được nói cho ai hay Ngài là Ðức Kitô.
Đoạn 16:13-20 nằm
ở trung tâm của tin mừng Matthêô. Đây là đoạn kết thúc và cũng là cao điểm của phần
đầu của tin mừng bàn về sứ vụ của Chúa Giêsu tại Galilêa, như là Đấng Thiên Sai
được hứa ban (4:17-16:20). Chủ đề chính của đoạn nầy là nói đến căn tính của
Chúa Giêsu, và việc Chúa Giêsu trao quyền thủ lãnh cvà điều hành cho Phêrô. Đoạn
nầy có thể chia thành ba phần: - Bối cảnh (c. 13a); - Ý kiến về căn tính của Chúa
Giêsu (cc. 13b-17); Trao quyền cho Phêrô (cc. 18-19); Kết luận (c. 20).
Bối cảnh (c. 13a)
Bối
cảnh của trình thuật nầy là một chỉ dẫn về không gian: Chúa Giêsu “Đến vùng
Caisaria của Philip” (c. 13a). “
Ý kiến về căn tính của Chúa Giêsu (cc.
13b-17)
Phần
nầy thuộc dạng tường thuật, kể lại cuộc đối thoại giữa Chúa Giêsu và các môn đệ;
vì thế các động từ ở ngôi thứ ba. Đoạn nầy mở đầu với câu hỏi “Người ta nói Con
Người là ai?” (c. 13b) và đóng lại bằng câu trả lời của Phêrô “Thầy là Đức Kitô,
Con Thiên Chúa hằng sống” (c. 16). Như thế, “Con Người” được đồng hóa với “Đức
Kitô, Con Thiên Chúa hằng Sống”. Câu hỏi trên Chúa Giêsu đặt ra hai lần: một là
để biết ý kiến của “người ta” (c. 13b), hai là ý kiến của các môn đệ (c. 15).
Về ý kiến của
người ta, có nhiều phát biểu khác nhau. Điểm chung giữa các phát biểu nầy là họ
xem Chúa Giêsu như là một ngôn sứ. Ý kiến về Chúa Giêsu là Gioan Tẩy Giả đã thấy
trong lời của Hêrôđê: “Ấy Yoan Tẩy Giả đó, ông ấy đã sống lại khỏi cõi chết, và
vì thế những phép lạ mới phát hiện nơi Ngài" (14:2). Người khác cho rằng
Chúa Giêsu là Êlia, vì Êlia “đến để tu chỉnh mọi sự” (17:11), và họ thấy điều nầy
nơi lời rao giảng và việc làm của Chúa Giêsu. Vào gần cuối tin mừng Matthêô sẽ
nói là đông đảo dân chúng cho rằng Ngài là một ngôn sứ xuất thân từ Nazaréth niền
Galilêa (21:11.46).
Có một ý kiến
khác không phải từ giữa dân chúng, mà cũng không từ giữa nhóm môn đệ của Chúa
Giêsu, đó là của Gioan Tẩy Giả. Ông đã đặt câu hỏi về Chúa Giêsu: “Có phải Ngài
là Đấng phải đến hay chúng tôi còn phải đợi người khác? (11:3). Và Gioan Tẩy Giả
chỉ nhận được câu trả lời là hãy nghe những điều Ngài rao giảng và xem những hành
động Ngài làm thì sẽ biết Ngài là ai (x. 11:4).
Với các môn đệ
trước đây họ cũng thắc mắc Chúa Giêsu là ai (8:27). Hôm nay họ có câu trả lời từ
miệng Simon Phêrô “Thầy là Đức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống” (c. 16). So với
các bản văn song song, lời tuyên xưng trong Matthêô dài hơn, thêm câu “Con Thiên
Chúa hằng sống” (Mc 8:29; Lc 9:20; Ga 6:69). Đối với Matthêô, việc thêm nầy giúp
xác định rõ hơn “Đức Kitô”, ho Christus.
Ngay đầu tin mừng, “Đức Giêsu Kitô” được viết là “con Đavít, con Abraham” (1:1),
nghĩa là Ngài được biết đến là thuộc dòng họ vua Đavít (1:17) và dân Israel thuộc
mọi tầng lớp khác nhau đều xem Ngài là “Con vua Đavít” (9:27; 12:23; 15:22;
20:30tt; 21:9.15; 22:42). Tuy nhiên, không chỉ như thế. Ngài còn là “Con của
Thiên Chúa hằng sống”. Chú ý là từ Christōs
và hyios đều có mạo từ xác định, nghĩa là xác định rằng “Đấng Kitô nầy
chính là Con của Thiên Chúa hằng sống”. Cách nói nầy chỉ được lập lại một lần nữa
trong lời thẩm vấn của vị thượng tế (26:63; x. 27:40.43), và trong câu trả lời,
chính Chúa Giêsu đã làm chứng về mình (26:64). Động tính từ zōvtos, “hằng sống” bổ nghĩa thêm cho “Thiên
Chúa”. Ngài là Thiên Chúa của Abraham, Isaac, Giacóp… Thiên Chúa của kẻ sống”
(22:32; 26:63), cũng có nghĩa là Thiên Chúa của dân
Lời tuyên xưng
nầy không bởi “nghe và thấy” thuộc về kinh nghiệm con người, mà bởi mạc khải của
Cha trên trời, như lời xác định của Chúa Giêsu (c. 17). Cụm từ “xác và máu” không
thấy nơi khác trong các tin mừng. “Xác và máu” là thuộc về thân xác con nguời,
và cũng là những gì của con người (19:5). Nó chỉ sự yếu đuối và hạn chế của con
người so với tinh thần và Thiên Chúa (26:41; x. Ga 6:65; 1 Co 15:50). Bởi đó,
Simon Phêrô không thể bởi kinh nghiệm và sự hiểu biết thuộc về con người mà có
thể tuyên xưng Ngài là “Đấng Kitô. “Phúc cho”, makarios, chỉ phúc lành của Thiên Chúa ban cho ông. Cái phúc của Phêrô
là được Chúa Cha mạc khải cho biết Chúa Giêsu là Con của Thiên Chúa hằng sống.
Vậy lời tuyên xưng của Phêrô là câu trả lời chính xác nhất cho câu hỏi Chúa Giêsu
đặt ra “Con Người là ai?”.
Trao quyền cho Phêrô (cc. 18-19)
Phần nầy chỉ có trong Matthêô. Nó gồm các câu
nói trực tiếp, động từ ở ngôi thứ nhất và thứ hai, và các đại danh cũng thế. Hai
câu 18 và 19 có cấu trúc tương tự là một lời trực tiếp Chúa Giêsu nói với Phêrô
+ hai khẳng định tương phản nhau khai triển từ khẳng định trước: - Câu 18: “Tôi
nói với anh: anh là Đá - “trên đá nầy Thầy sẽ xây dựng hội thánh của Thầy” - “cửa
hoả ngục không thể phá được”; - Câu 19: “Tôi trao cho anh: chìa khóa Nước Trời”
- “Sự gì anh cầm buộc…” - “Sự gì anh tháo gỡ…”.
“Anh là Đá”
(c. 18) rất khớp với câu khẳng định của Chúa Giêsu “Thầy là Đấng Kitô”. Cả hai
đều dùng “Thầy là /anh là…”. Phêrô đã cho biết Chúa Giêsu là ai, và Chúa Giêsu cũng
cho biết Simon là Petros, nghĩa là Đá.
Tên Petros không phải lần đầu tiên được
nhắc đến ở đây, mà đã thấy ở các đoạn trước (4:18; 8:14; 10:2; 14:28). Tuy nhiên
những bản văn ấy không cho biết khi nào và tại sao có tên nầy được dùng, và nó
mang ý nghĩa gì. Tên nầy đã được dùng mà không được giải thích. Chỉ trong đoạn
16:18-19 nầy, chúng ta mới thấy nguồn gốc và ý nghĩa trọn vẹn của nó. Đặt tên mới
là trao ban một ơn gọi. Abram được Thiên Chúa gọi là Abraham, vì Ngài sẽ đặt ông
làm cha nhiều dân tộc, các dân và con cháu ông sẽ được Thiên Chúa chúc phúc bởi
ông, và Thiên Chúa sẽ là Thiên Chúa của họ (Kn 17:1-8). Cũng thế Simon được gọi
là Phêrô vì Chúa Giêsu sẽ đặt ông làm thủ lãnh trên Hội Thánh của Ngài sẽ thành
lập, và Ngài sẽ trao quyền hành nắm giữ và tháo gỡ cho ông.
“Trên đá nầy
Thầy sẽ xây hội thánh của thầy”. Trong 7:24 Matthêô dùng hình ảnh “nhà xây trên
đá” để diễn tả nền tảng vững chắc của những người nghe lời Chúa và đem ra thực
hành trước những thử thách. Phêrô đã được Chúa Giêsu khen ngợi về lời tuyên xưng,
và được Ngài đặt tên là Đá, và làm nền móng cho hội thánh Ngài. Vì thế, “xây trên
đá nầy” nghĩa là xây trên lời tuyên xưng đức tin nền tảng của Phêrô “Đức Giêsu
Kitô, Con Thiên Chúa Hằng Sống” (x. 1P 2:5). Chỉ trên nền móng “Đức Kitô, Con
Thiên Chúa hằng sống” nầy thì cửa hỏa ngục mới không thể phá hủy được; ngược lại
chúng còn bị tiêu diệt (x. 8:16. 29.33).
Hành động tiếp
theo Chúa Giêsu làm cho Phêrô sau lời tuyên xưng của ông là “Thầy trao cho anh chìa
khóa Nước Trời” (c. 19). Sách Khải huyền cho biết chỉ mình Chúa Giêsu Kitô có
chìa khóa nầy, nói là khi Ngài đã mở thì
không ai có thể đóng lại, và khi Ngài đóng lại thì không ai có thể mở (Kh 3:7).
Khi trao cho Phêrô “chìa khóa Nước Trời” là Chúa Giêsu trao cho ông quyền nắm
giữ chìa khóa và hành động thay mặt Ngài.
“Chìa khóa Nước
Trời” là chìa khóa dùng mở ra để đi vào trong Nước Trời. Xét trong bối cảnh của
bản văn, sau khi lời tuyên xưng của Phêrô, Chúa Giêsu đã làm cho Phêrô hai điều:
một là đặt ông làm Đá như là nền móng để xây dựng hội thánh Ngài trên đó; hai là
trao cho ông “chìa khóa Nước Trời”. Cả hai điều nầy chỉ có thể hiểu được trong
tương quan với Chúa Giêsu là “Đức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống”. Bởi đó “chìa
khóa Nước Trời” là chìa khóa để hiểu và tin vào Đức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống.
Thật vậy, Chúa
Giêsu chính là “Nước Trời” đến trong thế gian (3:2; 4:17). Không phải ai cũng
hiểu Ngài và nhận ra Ngài là Con Thiên Chúa. Điều nầy đã thấy trong dư luận của
dân
Kết luận (c. 20)
Vậy Chúa Giêsu
được tuyên xưng là Đức Kitô, Đấng được Thiên Chúa sai đến. Từ ho Kristos đóng khung lại câu chuyện
(cc.16 và 20). Tuy nhiên Chúa Giêsu ra lệnh cho các môn đệ giữ thinh lặng về căn
tính thiên sai của mình (8:4). Lý do việc giữ kín nầy là vì “Đức Kitô” nầy không
phải là một vị thiên sai như dân chúng nghĩ. Phêrô sẽ để lộ ý nghĩ mình về một
vị thiên sai trần thế trong trình thuật tiếp theo sau (16:22).
Lời tuyên xưng
Chúa Giêsu là “Đức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống” là cốt lõi của nìềm tin Kitô
giáo. Lời rao giảng và hành động của Ngài là gì đối với chúng ta tùy thuộc vào
việc chúng ta tin Ngài là ai. Nếu tin Ngài là Con Thiên Chúa hằng sống, thì việc
lắng nghe và thực hành lời Ngài, cũng như sống theo cách hành động của Ngài, chúng
ta sẽ được cứu độ.
(Lm. Luigi Gonzaga
Đặng Quang Tiến)