ĐGH
Bênêđictô XVI là một nhà thần học giỏi
Paris
ngày 15/9/2006
Báo Nouvel Observateur đã phỏng vấn bà Irène Fernandez
về tư tưởng của ĐGH Bênêđictô XVI. Bà có bằng thạc sĩ triết học và tiến sĩ văn
chương, thành viên của ban soạn thảo cuốn Tự điển phê bình về thần học,
nhà xuất bản PUF 1998.
Hỏi :
Thưa bà, đâu là những liên quan thần học của câu khẳng định như « không
hành động theo lý trí là trái ngược lại với bản tính của Thượng
Đế » ?
Bà I. Fernandez : Trước tiên phải xác định rằng bài diễn văn của
ĐGH Bênêđictô XVI tại Ratisbonne là một bài diễn văn có tính cách đại học dành
cho những chuyên gia. Ngài bàn đến chỗ đứng của lý trí trong Kitô giáo, đề tài
ruột đã từ lâu của Joseph Ratzinger. Ngài nhắc đến Hồi giáo, nhưng bài diễn văn
không bàn chung quanh đề tài về Hồi giáo. Theo ĐGH, lý trí đi liền với Kitô
giáo, đức tin và lý trí gắn liền với nhau. Giữa lý trí của Thiên Chúa và lý trí
của con người có những điểm giống nhau, bởi vì con người được dựng nên theo
hình ảnh của Thiên Chúa. Hồi giáo cho là không như thế, chẳng có gì, lý trí hay
điều gì khác, giữa con người và Thượng Đế. Thượng Đế và lý trí ở đây là hai
khái niệm rất khác nhau. Trong câu khẳng định « không hành động theo lý
trí là trái ngược lại với bản tính của Thượng Đế », ĐGH trách sự biện minh
cho bạo động bởi Hồi giáo. Dĩ nhiên là bạo động thể xác, và cả bạo động luân lý
nữa. Thí dụ việc cấm một tín đồ hồi giáo đi theo một đạo khác, điều có thể dẫn
tới án tử hình.
Hỏi :
ĐGH Bênêđictô XVI đã lùi bước trong việc mở rộng đối với các tôn giáo khác so
với vị tiền nhiệm của ngài không ?
Bà I.
Fernandez : Hẳn nhiên là không. Mở rộng có nghĩa là tự biết
mình là ai để có thể trao đổi mà không nói dối. ĐGH Joseph Ratzinger đã làm
việc trong 30 năm với ĐGH Gioan Phaolô II. Các phương tiện truyền thông hay hí
hoạ ngài, nhưng ngài là một nhà thần học giỏi và một nhà tư tưởng được tôn
trọng. Đó không phải là ngẫu nhiên khi ngài đã được bầu vào Hàn lâm viện những
khoa học luân lý và chính trị năm 1992.
Hỏi :
Có những điểm chung trong tương quan khoa học - tôn giáo giữa Hồi giáo và Công
giáo không thưa bà ?
Bà I.
Fernandez : Vấn đề là sự điều chỉnh giữa tiến bộ khoa học và
tôn giáo. Đâu là nhãn quan về thế giới của một nhà khoa học ? Đâu là nhãn
quan về thế giới của một người tin ? Làm sao hai tính chất này có thể hợp
lại trong một con người – như trường hợp Galilê hay Newton ? Đạo công
giáo không chống lại khoa học, nó nghĩ rằng Thượng Đế đã suy tư thế giới (Dieu
a pensé le monde).
Còn
các nước hồi giáo đã gặp một sự trì trệ rất mạnh về mức độ khoa học sau nền văn
minh sáng lạng thời Trung Cổ của họ. Vào thời đó, họ có những nhà triết học
lớn, nhưng những vị này đã luôn bị coi nhiều hay ít là rối đạo đối với Hồi
giáo. Các xã hội hồi giáo đứng ngoài lề lịch sử tư tưởng hiện đại. Không có một
suy tư tập thể nào về vấn đề tương quan giữa khoa học và đức tin. Xét về cá
nhân, những nhà suy tư lớn chắc chắn có ; xét về tập thể thì nền văn minh
hồi giáo có nhiều thế kỷ chậm trễ phải vượt qua so với suy tư của thế giới kitô
giáo trong lãnh vực khoa học.
Đạo công giáo không phải là không có
những lời đáng trách về điểm này, bởi vì nó không luôn luôn xứng với lý thuyết
của mình. Tuy nhiên, những lời kết án cho là chính sách ngu dân, có thể dựa
trên trường hợp này hay trường hợp nọ, là hoàn toàn không biết tính cách duy lý
nằm trong Kitô giáo ngay từ lúc đầu, bởi vì một trong những đề tài nền tảng của
nó là Lý trí sáng tạo.
Lang Biang dịch