Phần 1
Rôma ngày 23/1/2007
Ông Philippe Gröning,
người Đức, đã thực hiện một cuốn phim tài liệu về đời sống trong một tu viện
Xitô tại Pháp với tựa đề « Sự thinh lặng lớn lao » (Le grand silence).
Cuốn phim đã được phát hành cuối năm 2006. Thông tấn Zenit trích lại một phần
của cuộc phỏng vấn ông Gröning do bà Bénédicte Esnault thực hiện và được đăng
trên trang internet của Hội Đồng Giám Mục Pháp (www.inxl6.org).
B. Esnault : Khi nói
về sự khiêm nhường, ông đã quay cảnh một tu sinh mới trong cộng đồng. Đó là một
lúc rất thân thiết và không có ngưòi thân gia đình ở đó. Ông cảm thấy thế nào
lúc đó ? Như một kẻ không mời mà đến, như một con chuột nhỏ, như một phóng
viên ?
P. Gröning : Chắc
chắn không phải là một phóng viên và cuốn phim chẳng có gì giống một bài phóng
sự cả. Trong tiếng Pháp, cuốn phim là một điều và tài liệu là một điều khác.
Trong tiếng Đức không như thế, người ta nói một cuốn phim tài liệu bởi vì cuốn
phim là điều xử dụng phim ảnh nhưng đó là một tài liệu. Lúc đầu tôi rất cảm
thấy như một kẻ không mời mà đến. Tôi rất sợ những tiếng động do quần áo của
mình gây nên, những sự đụng chạm, những tiếng động nhỏ của máy quay... Rồi tôi
quay chân dung thật gần của các tu sĩ bởi vì tôi ý thức rằng tôi đang hiện diện
một cách âm thầm ở đó, tôi quá sợ làm phiền đến nỗi chỉ đứng ở những xó nhà và
tôi nghĩ rằng tôi không thể làm một cuốn phim được với tư thế đó. Do đó phải đi
vào, đối diện với đối tượng và tôi quay những chân dung các thầy. Chân dung là
cách chiến đấu của tôi chống lại sự sợ hãi.
B. Esnault : Thế các
tu sĩ đã phản ứng ra sao với những chân dung ông quay ?
P. Gröning : Thật là
buồn cười bởi vì các thầy Xitô cũng có quyền nói chuyện trong một số trường hợp
khi cần thiết cho công việc. Do đó có nhiều thầy lợi dụng cơ hội để hỏi tôi
như : « ông muốn tôi làm gì trước ống kính ? ». Nhưng tôi
không trả lời gì cả. Bởi vì tôi phải giữ im lặng, đó là một trong những điều kiện
tôi chấp nhận với nhà dòng. Bởi thế những giây phút đó là những lúc thật thân
mật và cũng buồn cười nữa. Nó như thể sự đảo lộn các vai trò và đó là điều thật
huyền ảo. Lúc đó tôi thật sự hoà mình vào nơi tôi đang sống.
B. Esnault : Có một
câu trong phim được lập lại nhiều lần. Câu đó đến với ông khi quay phim hay ông
đã chuẩn bị trước ?
P. Gröning : Không,
tôi không chuẩn bị trước. Tôi không nghĩ là phải chuẩn bị nhiều trước cho một
phim tài liệu. Về mặt kỹ thuật thì phải chuẩn bị thật kỹ lưỡng, phải biết xử
dụng gì cho mỗi hoàn cảnh và xử dụng ra sao. Nhưng điều người ta tưởng tượng là
phải biết trước mọi thứ là sai. Người ta không biết trước bởi vì người ta không
sống điều đó. Do đó những câu nói tôi tìm ra là trong lúc quay phim. Trước khi
bắt đầu, tôi đã giải thích cho cộng đoàn mục tiêu của phim và tôi nói tôi tìm
những câu nói để lồng vào phim, các thầy đã đề nghị một số câu. Câu « Chúa
đã hấp dẫn con, con để Ngài hấp dẫn con » là do các thầy gợi ý. Câu
« Ai không bỏ tất cả thì không thể theo ta » cũng thế. Điều khó là
làm sao tìm ra sự quân bình giữa các câu.
B. Esnault : Sau
kinh nghiệm của ông trong nhà dòng, ông có nghĩ là thế giới hiện nay gây quá
nhiều tiếng động mà chả có nghĩa gì không ?
P. Gröning : Người
ta ở một mình trong nhà dòng và trong thinh lặng là điều đúng. Nhưng luôn có
những tiếng động nhỏ. Điều khác nhau là trong nhà dòng những tiếng động nhỏ có
một ý nghĩa. Tôi nghe con quạ bay qua thung lũng, nó cũng có trong phim, cách
xa khoảng 5 cây số. Nó bay qua buổi sáng và buổi chiều. Trong khi chúng ta có
nhiều tiếng động, ảnh hưởng chẳng liên quan gì tới chúng ta. Theo nghĩa này, sự
thinh lặng mà chúng ta sống còn kinh khủng hơn nhiều. Bởi vì chúng ta có rất ít
những tương quan chân thật và sâu xa trong những tin tức, những phim ảnh, những
phương tiện truyền thông ồ ạt đến với chúng ta... Có rất ít những điều liên
quan đến chúng ta. Bạn không thể nhớ lại những tin tức đã nghe cách đây ba ngày
và người ta để mình tràn ngập bởi chúng, điều đó gây nên một sự thinh lặng rất
sâu xa. Tôi có cảm tưởng là trong cuộc sống, chúng ta có lẽ còn cô đơn hơn các
tu sinh nhiều. Họ sống riêng tư với 90% thời gian của họ, nhưng khi gặp gỡ nhau
họ có một sự hiệp thông thực sự. Họ có một mục đích chung, họ có một hình thức
sống chung, họ liên kết với nhau một cách rất sâu đậm. Do đó tôi nghĩ không có
quá nhiều trong thế giới chúng ta sống, trái lại có rất ít. Thật ra người ta
gần như sống trong một sa mạc, nhưng là thứ sa mạc kềnh càng, đầy ngắt và ồn ào
không thể tưởng tượng nổi.
Thông
tấn Zenit
Lang
Biang dịch