Thánh
lễ khai mạc Thượng Hội Đồng Giám Mục về Châu Phi
Radiovaticana 04/10/2009 – Vào lễ Hiển Linh năm 1989, Đức Thánh
Cha Gioan Phaolô II tuyên bố triệu tập Thượng hội đồng giám mục bàn về Phi
châu. Sau 5 năm chuẩn bị, phiên họp đã khai mạc vào ngày 10/4/1994, với các kết
quả được công bố trong tông huấn Ecclesia in Africa (14/9/1995). Biến cố này đã
mở màn cho các phiên họp thượng hội đồng dành cho các lục điạ khác để chuẩn bị
bước sang năm 2000, đó là: Châu Mỹ (1997), châu Á và châu Đại dương (1998),
châu Âu (1999). Trước những diễn biến của châu Phi trong những năm gần đây, vào
ngày 13/11/2004 đức thánh cha Gioan Phaolô II đã triệu tập khóa họp lần thứ hai
dành cho Phi châu; dự án này được duy trì bởi đức đương kim giáo hoàng, với
những bước cụ thể như là chuẩn bị Lược đồ (27/6/2006), phát hành Tài liệu làm
việc (19/3 năm nay). Sau cùng, lịch trình của phiên họp đã được ấn định, tức là
khai mạc vào ngày 4 và bế mạc ngày 25 tháng 10. Hôm thứ 6 tuần trước, đức cha
Nikola Eterovic đã mở cuộc họp báo để trình bày danh sách các thành viên cũng
như diễn tiến các cuộc họp khoáng đại và các buổi thảo luận nhóm.
Khóa họp đã được khai mạc với thánh lễ cử hành lúc 9 giờ rưỡi
sáng hôm qua tại đền thánh Phêrô. Cùng đồng tế với Đức Thánh Cha là 239 nghị
phụ (33 hồng y, 3 thượng phụ Đông phương, 75 tổng giám mục, 120 giám mục, 8
linh mục), thêm vào đó là 55 linh mục của văn phòng tổng thư ký. Các giáo dân
cũng dự phần tích cực ở phần dâng lễ phẩm, đến từ các nước Nam Phi, Nigeria,
Ruanda, Guinea, Tanzania, Côte d’Ivoire, Mozambic, Camerun, Togo, Congo. Phần
thường lễ được hát bằng tiếng latinh. Ba bài đọc Sách thánh được công bố bằng
tiếng Pháp, Anh, Latinh. Các lời nguyện tín hữu được xưóng lên bằng tiếng
Swahili, Bồ đào nha, Amarcio, Hausa, Lingala, Ả-rập. Bên cạnh ca đoàn Sistina,
một ca đoàn khác gồm các tu sĩ, chủng sinh và giáo dân Phi châu, cũng hát những
bài ca bằng tiếng Lingala, Kikongo, Swahili, vào lúc nhập lễ, dâng lễ và cuối
lễ.
Dựa theo các bài đọc
Sách thánh Chúa Nhật 27 Thường niên, đức Bênêđictô XVI đã phác hoạ vài điểm
đáng lưu ý của Giáo hội tại Phi châu. Bài đọc thứ nhất, trích từ sách Sáng thế,
nói đến việc Thiên Chúa tạo dựng con người. Điều này dẫn chúng ta đến nguồn gốc
duy nhất của nhân loại, đến trật tự mà Thiên Chúa đã xếp đặt cho toàn vũ trụ.
Phải nhận rằng người Phi châu có ý thức sâu sắc về Thiên Chúa là Đấng Tạo thành
và là nguồn sự sống. Người Phi châu vẫn còn duy trì một gia tài phong phú không
những về tài nguyên vật chất nhưng nhất là về các giá trị tinh thần. Tiếc rằng
vào thời cận đại, gia tài này đã bị tổn thương, một đàng là do những tư tưởng
duy vật vô thần được du nhập từ Tây phương; đàng khác là những phong trào cực
đoan, nhân danh tôn giáo để gây ra xung đột thay vì tôn trọng yêu thương và hòa
bình. Hai chủ đề khác được nói đến trong bài Tin mừng cũng mang tính cách khẩn
trương, đó là gia đình và các nhi đồng. Những vấn đề này sẽ được thảo luận
trong bối cảnh của sứ mạng loan báo Tin mừng đã được nêu bật trong tông huấn Hội
thánh tại châu Phi
Thánh lễ kết thúc lúc 11 giờ rưỡi. Đến 12
giờ, đức thánh cha đã tiến ra cửa sổ văn phòng làm việc để đọc kinh Truyền tin
như thói quen. Bài huấn dụ trước đó đã trình bày ý nghĩa của Thượng hội đồng
châu Phi mới khai mạc, với những lời như sau
Anh chị em thân mến
Sáng nay, tại đền thánh Phêrô, đã diễn ra Thánh lễ khai mạc Khóa
họp đặc biệt lần thứ hai về Phi châu của Thượng hội đồng giám mục, trong đó
nhiều lời nguyện đã được xướng lên bằng ngôn ngữ Phi châu. Đức Gioan Phaolô II
vị tiền nhiệm đáng kính của tôi đã triệu tập Thượng hội đồng Phi châu lần thứ
nhất vào năm 1994, trong viễn cảnh của năm 2000 và thiên niên kỷ thứ ba của
Kitô giáo. Cùng với nhiệt tâm truyền giáo đã đưa Người nhiều lần đến viếng thăm
Phi châu, đức Gioan Phaolô II đã thu thập nội dung của các buổi họp Thượng hội
đồng trong tông huấn Ecclesia in Africa (Hội thánh tại Phi châu) đẩy mạnh việc
loan truyền Tin mừng cho đại lục. Cuộc họp lần này, cách đó 15 năm, tiếp nối
cuộc họp trước đây, để lượng định con đường đã thực hiện, đào sâu vài khía cạnh
và nghiên cứu những thách đố mới. Chủ đề được lựa chọn là: “Hội thánh tại châu
Phi phục vụ sự hòa giải, công lý và hoà bình” kèm theo một lời của Chúa Kitô
nói với các môn đệ: “Các con là muối đất … các con là ánh sáng thế gian” (Mt
5,13-14).
Thượng hội đồng luôn luôn là một cảm nghiệm sâu đậm của Hội
thánh, kinh nghiệm về trách nhiệm mục tử tập đoàn đối với một khía cạnh cụ thể
của đời sống Hội thánh, hoặc, như trong trường hợp này, một khía cạnh của một
phần Dân Kitô giáo được xác định dựa theo nền tảng địa lý. Giáo hoàng cùng với
các cộng sự viên thân tín sẽ cùng hội họp với các đại biểu được Hội nghị bầu
ra, các chuyên viên và các dự thính viên, để đào sâu đề tài được chọn. Cần phải
nhấn mạnh rằng đây không phải là một hội nghị khảo cứu cũng không phải là một
đại hội để thảo kế hoạch. Người ta sẽ lắng nghe các bá cáo và phát biểu, sẽ
trao đổi ý kiến trong các nhóm, nhưng chúng ta biết rằng nhân vật chính không
phải là chúng ta, nhưng là Chúa Kitô, Thần khí của Người, là kẻ điều khiển Hội
thánh. Điều can hệ đối với hết mọi người là lắng nghe: mỗi người biết lắng nghe
nhau, và tất cả đều lắng nghe điều Chúa muốn dạy chúng ta. Vì thế, Thượng hội
đồng diễn ra trong bầu khí đức tin và cầu nguyện, trong tâm tình suy phục Lời
Chúa. Vai trò của vị kế nhiệm thánh Phêrô là triệu tập và hướng dẫn các buổi
họp, thu góp những điều đã phát biểu, và rồi cống hiến những chỉ dẫn mục vụ
thích hợp.
Các bạn thân mến. châu Phi là một lục địa rất giàu về nhân bản.
Hiện nay dân số lên gần một tỉ người và tỉ lệ sinh sản cao nhất thế giới. Châu
Phi là một vùng đất phong phú của sự sống con người, nhưng tiếc rằng sự sống
này mang dấu tích của cảnh nghèo khổ và gánh chịu nhiều bất công nặng nề. Hội
thánh dấn thân để chống trả các sự bất công nhờ sức mạnh của Tin mừng và tình
liên đới của nhiều tổ chức và chương trình bác ái. Chúng ta hãy xin Mẹ Maria
chúc lành cho khóa họp Thượng hội đồng khóa thứ hai, và ban cho đại lục này
được hưởng hòa bình thịnh vượng.
Sau khi ban phép lành Tòa Thánh, Đức Thánh Cha nhắc đến các nạn
nhân của các trận bão lụt, động đất tại Samoa và Tongga, Philippin, Việt Nam,
Lào, Cambốt, Indonesia. Ngài đã hứa gần gũi với họ, xin Chúa xoa dịu nỗi đau
khổ của họ và kêu gọi sự tương trợ quốc tế.
Bình Hòa