Phóng sự Thượng Hội Đồng Giám Mục Phi châu kỳ II (2)
Radiovaticana 06/10/ 2009 – Thứ ba mùng 6-10-2009 Thượng
Hội Đồng Giám Mục Phi châu kỳ II đã bước sang ngày thứ 3. Vào ban sáng đã có
buổi họp khoáng đại lần thứ 3 trong đó các nghị phụ bầu Ủy ban soạn thảo sứ
điệp gửi dân Chúa. Ban chiều các nghị phụ đã bắt đầu cuộc thảo luận chung.
Trước hết xin tóm lược các sinh hoạt của Thượng Hội Đồng
Giám Mục chiều thứ hai mùng 5 tháng 10. Các nghị phụ đã nghe các bài tường
trình của đại diện các châu lục về tương quan với Giáo Hội tại Phi châu.
Trong bài phát biểu Đức Cha Orlando Quevedo, Tổng Giám
Mục Cotabato bên Phi Luật Tân, kiêm tổng thư ký Liên Hội Đồng Giám Mục Á châu,
đã nêu bật các tương đồng giữa Giáo Hội tại Á châu và Giáo Hội tại Phi châu.
Vào thời các tông đồ Kitô giáo đã lan sang Ai Cập và Bắc Phi do công tác truyền
giáo của thánh sử Marco, và tín hữu Ấn độ vẫn tự hào họ là con cái thiêng liêng
của thánh tông đồ Tôma.
Rồi trong lịch sử hiện kim nhiều nước của cả hai châu lục
đã biết tới Kitô giáo trong thời thuộc địa nhờ công tác truyền giáo của các
thừa sai. Kitô giáo đã tiếp xúc với nhiều nền văn hóa, hàng ngàn tiếng nói và
truyền thống phong phú cũng như với Hồi giáo, tôn giáo cổ truyền và các tôn
giáo khác. Và dân chúng của cả hai đại lục đều nghèo và trẻ.
Trong hai tông huấn hậu Thượng Hội Đồng Giám Mục Phi châu
năm 1995 và hậu Thượng Hội Đồng Giám Mục Á châu năm 1998, Đức Gioan Phaolô II
cũng đưa ra nhiều suy tư giống nhau liên quan tới các thách đố mục vụ như: việc
hội nhập Tin Mừng vào nền văn hóa địa phương, đối thoại với các tôn giáo khác,
nền văn hóa toàn cầu duy tương đối và duy vật tương đối được các phương tiện
truyền thông phổ biến, hệ lụy tiêu cực của nền kinh tế toàn cầu trên người
nghèo, sự suy đồi các giá trị luân lý trong cuộc sống xã hội kinh tế chính trị
và các đe dọa chống lại bản chất của hôn nhân và gia đình, các bộ mặt khác nhau
của bất công và bạo lực tàn phá sự hài hòa của các xã hội Phi châu và Á châu.
Trong bối cảnh này cả hai Giáo Hội đều đưa ra các câu hỏi
liên quan tới bản chất cộng đoàn môn đệ, sự đáng tin cậy của việc làm chứng cho
Chúa và Tin Mừng, các giải đáp cho các thách đố mục vụ kể trên và công tác loan
báo Chúa Kitô là Đấng cứu độ.
Tiếp tục bài phát biểu Đức Cha đại diện Liên Hội Đồng Giám
Mục Á châu nói trong khi Giáo Hội tại Phi châu khai triển các đòi buộc thần học
và mục vụ của Giáo Hội như là Gia đình của Thiên Chúa, thì Giáo Hội tại Á châu
khám phá nền thần học Giáo Hội như sự hiệp thông và là tôi tớ khiêm nhường phục
vụ Tin Mừng và các dân tộc Á châu. Cả hai hướng đi đều nhằm mục đích triệt để
canh tân Giáo Hội. Trong 35 năm qua Liên Hội Đồng Giám Mục Á châu đã dấn thân
trong chiều hướng đào sâu nội tâm, đối thoại với các nền văn hóa, tôn giáo và
truyền thống triết lý khác cũng như đối thoại với các dân tộc Á châu đặc biệt
là người nghèo, canh tân hàng ngũ giáo dân để họ lãnh đạo việc biến đổi xã hội,
canh tân ý thức truyền giáo và coi gia đình như là điểm chính của việc loan báo
Tin Mừng, sống Thánh Thể xác tín hơn trong các thực tại Á châu.
Việc canh tân đó là lời Thiên Chúa Tình Yêu mời gọi cống
hiến hy vọng cứu rỗi và thúc đẩy yêu thương trong chân lý. Giáo Hội tại Á châu
và Phi châu phải sống cùng các kinh nghiệm buồn thương như nhiều sức mạnh của
nền văn hóa sự chết, cảnh nghèo đói và bị gạt ngoài lề xã hội gia tăng, các tấn
kích chống lại hôn nhân và gia đình truyền thống, các bất công đối với phụ nữ
và trẻ em, khuynh hướng thích mua sắm vũ khí tàn phá hơn là đầu tư cho sự phát
triển toàn vẹn, thiếu khả năng chống lại trật tự kinh tế toàn cầu không được
các luật lệ luân lý hướng dẫn, sự bất khoan nhượng tôn giáo thay vì đối thoại
bằng lý trí và đức tin, luật gian tham thắng luật của cuộc sống công cộng, chia
rẽ và xung đột thay vì tạo dựng hòa bình, và cảnh suy đồi môi sinh. Ngoài ra
còn có nhiều tai ương thiên nhiên như bão lụt, hạn hán, động đất và sóng thần
tsunami và khí hậu thay đổi. Tuy nhiên cũng có kinh nghiệm của niềm vui và hy
vọng trong các phong trào công lý và hòa bình, người trẻ ý thức hơn đối với các
vấn đề nghèo túng và biến đổi xã hội, cũng như các nhóm dân sự bảo vệ cuộc sống
công cộng và môi sinh, liên đới giữa các tầng lớp xã hội và truyền thống tôn
giáo trong việc tạo dựng một trật tự xã hội hòa bình và huynh đệ hơn. Đức Cha
Quevedo cũng đã không quên chuyển lời chào thăm của các Giám Mục toàn Á Châu
tới các nghị phụ, và cám ơn Giáo Hội Phi châu đã tiếp nhận các thừa sai và công
nhân Á châu sang làm việc tại Phi châu.
Bài phát biểu thứ hai là của Đức Cha William Ingham, Giám
Mục Wollongon Australia, Chủ tịch Liên Hội Đồng Giám Mục Đại dương châu bao gồm
Australia, Niu Dilen, Papua Tân Guinea, quần đảo Salomong và vùng Thái Bình
Dương.
Cũng giống Giáo Hội tại Phi châu Giáo Hội Đại dương châu
nảy sinh trong thời thực dân của người Anh, Pháp và Bồ Đào Nha. Nó hiện hữu nhờ
công lao mồ hôi nước mắt của các thừa sai Ailen, Pháp, Đức và Italia. Và đức
tin đã làm nảy sinh ra nhiều bông hoa đẹp là các thánh nam nữ. Tuy nhiên cuộc
sống của người dân Đại dương châu cũng in đậm dấu vết nghèo túng, kỳ thị, hủy
hoại sự sống và phẩm giá con người. Nhưng Giáo Hội địa phương cố gắng trợ giúp
để thăng tiến các quyền con người qua hoạt động của Caritas Đại dương châu và
Caritas quốc gia. Tuy nghèo nhưng tín hữu đại lục này vẫn quảng đại đối với các
quyên góp cho Bộ Truyền Giáo.
Có hai tệ nạn đang đè nặng trên cuộc sống của người dân
đó là bệnh Sida, nhất là tại Papua Tân Guinea , và việc khai thác các quặng mỏ.
Giáo Hội đã luôn luôn nắm giữ vai trò là cây cầu hòa giải công lý và hòa bình
cũng như bênh vực những người không có tiếng nói. Chính trong bối cảnh ấy vai
trò và sự đấn thân trao ban hy vọng của các Chủ chăn rất quan trọng.
Cũng giống nhiều vùng bên Phi châu, người dân Đại dương
châu phải gánh chịu nhiều tai ương thiên nhiên như hạn hán, mất mùa, lụt lội
gây ra cảnh đói kém và di cư đi nơi khác sinh sống. Các tổ chức của Giáo Hội
tìm trợ giúp các anh chị em xấu số này. Đức Cha Ingham đã đặc biệt xin các nghị
phụ cầu nguyện cho các nạn nhân động đất và sóng thần tại Samoa và Tonga .
Kỹ nghệ khai thác quặng mỏ tại Phi châu và Đại dương châu
cũng tạo ra thách đố lớn đối với Giáo Hội, vì nó là gốc rễ gây ra bất ổn và
tranh chấp, khi quyền lợi của người dân không được tôn trọng. Giáo Hội là thân
mình của Chúa Kitô có nhiệm vụ xây các cây cầu hòa giải và hòa bình. Đây cũng
là điều Giáo Hội tại Đại dương châu có thể học hỏi từ kinh nghệm của Giáo Hội
tại Phi châu.
Sau cùng Giáo Hội Đại dương châu sẵn sàng tiếp đón nhiều
anh chị em Phi châu di cư tới đây vì chạy trốn các xung khắc bộ tộc, bạo lực và
đàn áp của các thể chế độc tài. Họ đến từ Sudan , vùng sừng Phi châu và các
nước vùng Đại Hồ. Nhiều người khác là các sinh viên và có một số tới làm việc
như giáo sĩ và tu sĩ. Chính giáo phận của Đức Cha cũng nhận các chủng sinh gốc
Phi châu. Xã hội Đại dương châu là một xã hội đa văn hóa vì bao gồm 60% tổng số
dân là người di cư tị nạn và con cháu họ. Hàng năm vào Chúa Nhật cuối cùng của
tháng 8 Giáo Hội vẫn cử hành Ngày Di Cư Tị Nạn với mục đích khích lệ việc tiếp
đón và hội nhập người di cư tị nạn vào cộng đoàn địa phương.
Sáng thứ ba 6-10-2009 các nghị phụ đã nhóm phiên họp
khoáng đại thứ 3. Trong số các vị phát biểu có Đức Thượng Phụ Paulos của Giáo
Hội Chính Thống Etiopia. Đức Thượng Phụ Abuna Paulos Gebre Yohannes sinh năm
1935 tại Adoua miền bắc Etiopia, và từ ngày mùng 5 tháng 7 năm 1992 là Thượng
Phụ Giáo Hội Chính Thống Etiopia, một trong những cộng đoàn Kitô cổ kính nhất
thế giới vì đã nảy sinh vào năm 35 sau công nguyên. Sau mười năm bị bách hại và
ngồi tù dưới thời nhà độc tài Menghistu, năm 1983 Đức Cha Paulos tị nan sang
Hoa Kỳ cho tới khi được bầu làm Thượng Phụ năm 1992. Đức Thượng Phụ rất tin
tưởng nơi cuộc đối thoại đại kết và là người dấn thân hòa giải các nước trong
vùng Sừng Phi châu. Từ năm 2006 người cũng thuộc ban chủ tịch của Hội Đồng Đại
Kết các Giáo Hội Kitô. Ngày nay Giáo Hội Chính Thống Etiopia đang phát triển
mạnh. Với hơn 50.000 nhà thờ và 1.500 tu viện Giáo Hội chính thống Etiopia là
giáo đoàn vững vàng nhất trong số các giáo đoàn tiền Calcedonia và là một loại
ốc đảo Kitô giữa đất hồi giáo.
Mở đầu bài phát biểu Đức Thượng Phụ Paulos đã cám ơn Đức
Thánh Cha Biển Đức XVI mời ngài tham dự Thượng Hội Đồng Giám Mục Phi châu như
dấu chỉ tình yêu thương Đức Thánh Cha dành cho Phi châu. Trong phần đầu của bài
phát biểu Đức Thượng Phụ đề cao thế đứng và vai trò của Phi châu trong lịch sử
đạo đời của thế giới. Phi châu và Etiopia là chiếc nôi của nhân loại ghi dấu
chương trình cứu độ của Thiên Chúa. Lịch sử các dân tộc Phi châu xa xưa được
khắc trên các bút tháp Axum , các kim tự tháp Ai Cập, các đền đài và các tài
liệu. Kinh Thánh cho thấy Phi châu đã là vùng đất nơi các dân tộc khác tìm tới
trú ẩn trong các thời kỳ hạn hán mất mùa đói kém. Chúa Giêsu và Thánh Gia cũng
di cư sang Ai Cập tránh cuộc bách hại của vua Hếrốt. Hoàng hậu Saba đã học được
từ dân Israel và dậy Kinh Thánh Cựu Ước cho người Etiopi. Con bà là vua Menelik
I đã tìm đưa Hòm Bia Thánh sang thành phố Axum của Etiopia. Dân Etiopi tuân giữ
luật Moshê hơn người Do thái.
Một trong ba vua tìm đến thờ lậy Chúa Hài Nhi là người
Etiopi. Ông Simeon người thành Cyrene vác đỡ thánh giá Chúa là ngươi Libia.
Viên hoạn quan được Philiphê rửa tội đã truyền bá Kitô giáo cho các người đồng
hương và Etiopia trở thành quốc gia thứ hai tin vào Chúa Giêsu, và Giáo Hội
Etiopia là Giáo Hội đầu tiên tại Phi châu.
Kinh Thánh tiếng Hy Lap đã được dịch tại Alessandria bên
Ai Cập và danh sách các tác phẩm Kinh Thánh cũng đã được xác định lần đầu tiên
bên Phi châu. Phi châu cũng là quê hương của các thánh giáo phụ nổi tiếng như
Agostino, Tertulliano, Cipriano, Athanasio và Kerlo. Bắc phi cũng là nơi các
Kitô hữu chịu tử đạo và nhiều Kitô hữu bị bách hại và truy nã tại nhiều nơi
trên thế giới đã tìm đến Phi châu đặc biệt là Etiopia để sinh sống.
Etiopia cũng giữ một mảnh gỗ thánh giá của Chúa Giêsu. Và
tín hữu cũng đã phải vác thánh giá vì các cuộc bách hại: chẳng hạn Đức Petros
đã bị giết trong thời người Italia chiếm đóng Etiopia. Dưới chế độ độc tài cộng
sản đã có nhiều tín hữu tử đạo trong đó có Đức Thượng Phụ Theophilos. Chính Đức
Thượng Phụ Paulos khi là Giám Mục cũng đã ngồi tù nhiều năm trước khi bị đầy
sang Hoa Kỳ.
Tiếp tục bài phát biểu Đức Thượng Phụ Paulos khẳng định
Phi châu là đại lục giầu tài nguyên thiên nhiên và nhiều quặng mỏ. Trong quá
khứ các tài nguyên này đã bị thực dân xâm chiếm và khai thác. Ngày nay chúng
trở thành mục tiêu của sự thèm muốn, và người ta chỉ nhớ tới Phi châu khi cần
tài nguyên của nó, nhưng đã không trợ giúp đại lục này chiến đấu cho sự phát
triển. Ngoài ra Phi châu còn bị tệ nạn nợ nần nước ngoài đè nặng trên các thế
hệ hiện nay và trong tương lai. Bên cạnh đó còn có mức sống thấp và nền giáo
dục thiếu thốn khiến cho người trẻ không có các cơ may tiến thân giúp đại lục
này phát triển và thịnh vượng. Bệnh dịch Sida cũng là một vết thương trầm trọng
khác của Phi châu. Cần phải làm sao để người dân Phi châu cũng được săn sóc
thuốc men như các bệnh nhân Âu châu. Ngoài ra còn có các hỗn loạn do các nhóm
tín hữu cuồng tín gây ra. Giới lãnh đạo Kitô và các tôn giáo khác cần sát cánh
với nhau để bài trừ tệ nạn này.
Tại nhiều nước Phi châu vẫn còn thiếu các nhu cầu tối
thiểu như nước uống trong lành, nhà ở, thực phẩm và các cơ cấu hạ tầng cần
thiết. Thời thực dân dã hết nhưng Phi châu vẫn tùy thuộc các nước giầu Tây âu.
Nền nông nghiệp vẫn theo lối canh tác còn truyền thống và chưa máy móc hóa đủ
nên chưa có an ninh thực phẩm. Nạn di cư ra nước ngoài cũng khiến cho Phi châu
mất chất xám. Sau cùng là nạn trẻ em chiến binh. Đây là sự vi phạm quyền con
người trắng trợn. Vì thế Đức Thượng Phụ Paulos hy vọng Thượng Hội Đồng Giám Mục
Phi châu kỳ II này có thể đề ra các hướng dẫn giúp tìm ra các giải pháp cho các
vấn đề nghiêm trọng của đại lục này.
Sau bài phát biểu của Đức Thượng Phụ Paulos Đức Thánh Cha
Biển Đức XVI cám ơn Đức Thượng Phụ đã nhận lời mời tham dự Thượng Hội Đồng Giám
Mục Phi châu kỳ II. Sự hiện diện của Đức Thượng Phụ làm chứng hùng hồn cho sự
kỳ cựu và truyền thống của Giáo Hội tại Phi châu. Giáo Hội Etiopia tiếp tục làm
chứng cho Tin Mừng và sự tuân phục luật lệ yêu thương của Chúa, mặc dù có các
bách hại và hy sinh của các vị tử đạo. Đức Thánh Cha khẳng định rằng việc loan
báo Tin Mừng không thể tách rời khỏi dấn thân xây dựng một xã hội phù hợp với ý
muốn của Thiên Chúa và bảo vệ phẩm giá và sự vô tội của các trẻ em... Trong
Chúa Kitô chúng ta biết rằng hòa giải là điều có thể, công lý có thể thắng thế và
hòa bình có thể lâu bền. Đức Thánh Cha cầu mong mọi người hoạt động để cho
người dân Phi châu được phát triển toàn diện, củng cố gia đình, giáo dục người
trẻ và góp phần xây dựng một xã hội liêm chính, toàn vẹn và liên đới hơn.
Các phát biểu của sáng hôm qua cũng tập trung vào đề tài
giáo dục. Giáo Hội tại Phi châu có tới 56.000 trường học với 19 triệu học sinh
và 23 đại học công giáo. Tiếp đến là đề tài đối thoại với Hồi giáo đây là kinh
nghiệm tích cực trong vùng Bắc Phi nơi có đa số dân theo Hồi giáo. Các vị tử
đạo Phi châu cũng là một đề tài khác được nhắc tới: đó là các nạn nhân của
nhiều chế độ độc tài trong nhiều cường độ khác nhau.
Linh
Tiến Khải