ĐỨC
THÁNH CHA BÊNÊĐICTÔ XVI MUỐN PHONG CHÂN PHƯỚC CHO ĐỨC PIÔ XII
Xuân Bích VN 23/12/09 – Việc Đức Bênêđictô XVI
ký sắc lệnh nhìn nhận "các nhân đức anh hùng" mở đường cho việc phong
chân phước cho Đức Piô XII đã tạo ra sự ngạc nhiên. Chính cha Peter Gumpel,
s.j., thỉnh nguyện viên án phong chân phước cho Đức Piô XII, cũng thổ lộ sự
ngạc nhiên của mình với nhật báo La Croix : "Tôi đã chẳng biết gì
cả !", và vì cũng chính ngài là người trước đó, ngày 19/06/2009, đã
cho biết rằng Đức Thánh Cha sẽ không ký sắc lệnh phong chân phước vì sợ "làm
tổn hại" đến các mối quan hệ giữa Giáo Hội Công giáo và ngừoi Do Thái.
Chính khi mà không ai nghĩ rằng Đức Piô XII sẽ nằm trong số những người được
tuyên dương "Đáng Kính", thì đó lại là lúc mà Đức Thánh Cha đã ký sắc
lệnh công nhận những nhân đức anh hùng của ngài.
Mầm mống bất hòa giữa Tòa
Thánh và Nhà Nước Israël
Vào năm 1999, Đức Gioan-Phaolô II đã thành lập
một ủy ban quốc tế gồm sau sử gia người Do Thái và Công giáo. Ngài khẳng
định : "Chắc chắn Giáo Hội không sợ chân lý lộ ra từ Lịch Sử".
Nhưng phía Do Thái đã rút lui vào năm 2001, vì đã không đạt được việc mở toàn
bộ văn khố.
Ngày 8/5/2007, Bộ Phong Thánh đã đồng thanh
biểu quyết các nhân đức anh hùng của Đức Piô XII. Nhưng Đức Bênêđictô XVI không
ký ngay sắc lệnh để chính thức hóa việc biểu quyết. Chủ đề này tạo nên
mầm mống bất hòa giữa Tòa Thánh và Nhà Nước Israël. Vì thế, Đức Thánh Cha yêu
cầu một ủy ban của Phủ Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh nghiên cứu trường hợp này một
lần nữa.
Một tháng sau, vào tháng Sáu năm 2007, ĐHY
Tarcisio Bertone, Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh, đã bảo vệ uy tín của Đức Piô XII, mà
ngài cho là nạn nhân của những cáo buộc không vững chắc. Ngài nhắc lại rằng
hành động trung gian của Đức Piô XII đã được ca ngợi cho đến khi vị Giáo Hoàng
này, đối diện với việc thành lập Nhà Nước Israël, đã can thiệp, trong bối cảnh
của cuộc chiến tranh lạnh, bênh vực quyền của những người Palestin.
Đối với Rôma, mọi việc phong chân phước đều là một công việc nội bộ của
Giáo Hội
Ngày 18/9/2008, chính Đức Bênêđictô XVI, khi
tiếp kiến tổ chức Pave the Way
của người Do Thái ở Hoa Kỳ, một tổ chức bênh vực Đức Piô XII, đã gợi lại "nhiều
can thiệp của Đức Piô XII, theo cách bí mật và âm thầm, chỉ vì, lưu tâm đến các
hoàn cảnh cụ thể của giây phút lịch sử và phức tạp này, đó là cách duy nhất để
tránh điều tồi tệ nhất và cứu người Do Thái nhiều nhất có thể".
Vào ngày 9 tháng Mười, nhân dịp kỷ niệm 50 năm
ngày mất của Đức Piô XII, Đức Bênêđictô XVI nói rõ rằng sứ điệp radio Giáng
Sinh 1942 danh tiếng của Đức Piô XII "đã là một quy chiếu rõ ràng đến việc
bắt đi đày và tiêu diệt" người Do Thái. Đứng trước những phê bình liên
quan đến sự thinh lặng của Đức Piô XII đối với cuộc thảm sát người Do Thái, Đức
Bênêđictô XVI lưu ý rằng cuộc tranh luận này không được che khuất toàn thể hoạt
động của Đức Piô XII. Cha Gumpel xác nhận với nhật báo La Croix : "Đức
Bênêđictô XVI nhìn thấy nơi Đức Piô XII một thần học gia lớn, một vị tiền hô
của Vatican II. Nếu ngài không triệu tập Công Đồng, đó là vì ngài muốn chuẩn bị
dư luận cho những tiến triển này, và các giám mục cần phải tái xây dựng lại các
giáo phận bị tàn phá của các ngài".
Đối với Rôma, mọi việc phong chân phước đều là
một công việc nội bộ của Giáo Hội, và không đáng phê phán, về mặt lịch sử cũng
như chính trị. Vào tháng Mười năm 2008 này vị bộ trưởng Israel, ông Ytzhak Herzog,
luôn cho là không thể chấp nhận được việc phong chân phước cho Đức Piô XII.
Trong những tháng gần đây, cha Ambrosius
Eszer, người Đức, thuộc dòng Đaminh, người được Đức Thánh Cha giao phó trách
nhiệm nghiên cứu những văn khố của Vatican chưa được kiểm tra. Theo cha Gumpel,
cha Ambrosius Eszer đã trình lên các kết luận của ngài, với xác tín rằng "hơn
bao giờ hết xác tín về sự thánh thiện của Đức Piô XII".
Tuy nhiên, phóng viên Frédéric Mounier lo ngại
là cánh cửa của hội đường Do Thái ở Rôma sẽ không mở ra cho Đức Thánh Cha vào
ngày 17/1 tới đây, vì Đức Thánh Cha sẽ theo chân Đức Gioan Phaolô II để viếng
thăm hội đường này. Các vị hữu trách Do Thái ở Ý đã tuyên bố rằng "chuyến
tàu chở 1.021 người bị lưu đày ngày 16/10/1943 đã khởi hành từ Rôma đến Auschwits
trong sự thinh lặng của Giáo hoàng Piô XII".
Hai sử gia bênh vực Đức
Piô XII
Trong cuộc phỏng vấn dành cho nhật báo La
Croix, sử gia Philippe Chenaux, giáo sư Lịch
sử Giáo Hội hiện đại và đương đại ở Đại Học Latran ở Rôma và sử gia
Giovanni Miccoli, giáo sư Lịch sử Giáo
Hội ở Đại học Trieste, đã lên tiếng bênh vực cho Đức Piô XII. Theo
sử gia Philippe Chenaux, "nhân đức của Đức Piô XII, đó là đức khôn ngoan
(prudence)", sự khôn ngoan của một nhà ngoại giao và của một mục tử. Ngài
được đào tạo tại trường ngoại giao của Tòa Thánh. Ông cho biết : "Đối
diện với những áp lực của các Nước đồng minh để Đức Giáo Hoàng bày tỏ lập
trường, ngài đã rất rõ ràng tự đặt câu hỏi để biết những gì nên nói và không
nên nói. Quyết định của ngài không nói cách rõ ràng trong suốt cuộc chiến đã là
đau đớn và chắc chắn trả giá đắt cho ngài. Khi người ta nghiên cứu thư từ liên
lạc của ngài với các giám mục Đức, người ta thấy rằng ngài đã muốn nói cách rõ
ràng hơn. Nhưng với tư cách là mục tử của Giáo Hội hoàn vũ, ngài đã tự xem mình
như là người có trách nhiệm với tất cả các người Công giáo, bao gồm cả những
người Đức, và đã muốn tránh việc đưa ra quyết định không đúng lúc sẽ gây ra
thêm nạn nhân". Ông nhận định thêm : "Hiển nhiên, thái độ này đã
cho phép cứu vớt nhiều người Do Thái. Chỉ cần lấy ví dụ này, một phần lớn cộng
đồng Do Thái ở Rôma đã có thể được cứu sống, đang khi ở Hà Lan – nơi mà các
giám mục đã phản đối cách khá mạnh mẽ -, tất cả những người Do Thái, bao gồm cả
những người đã trở lại, đều đã bị lưu đày. Một trong những nhân đức của Đức Piô
XII là khôn ngoan, theo nghĩa cao quý chứ không phải theo nghĩa yếu nhược".
Về phần mình, Giáo sư Giovanni Miccoli cho rằng việc buộc tội Đức Piô XII
là Giáo Hoàng của Hitler "rõ
ràng là một điều tầm bậy. Ngài chẳng có một tình cảm nào dành cho Đức quốc xã.
Đối với ngài, nước Đức là một mảnh đất thuộc truyền thống Kitô giáo, mà ngài
phải bảo vệ cho ngày mà Hiler rời bỏ quyền lực. Vì thế, đôi khi tôi lấy làm
tiếc rằng sử liệu hiện đại đã xem các tài liệu với một sự tự do quá trớn nào
đó. Chẳng hạn, một số người cho rằng Giáo Hội Hà Lan đã bày tỏ lập trường chống
lại việc lưu đày người Do Thái với sự thỏa thuận của Đức Piô XII – thế nhưng,
đó là sai lệch". Theo sử gia, "khả năng phân định… cũng thuộc về
những nhân đức anh hùng, bao gồm cả trên bình diện chính trị. Viễn ảnh phong
thánh cho Đức Piô XII cũng có một chiều kích chính trị".
Tổng hợp La Croix