Tình hình Công Giáo tại Tchèque sắp được Đức Thánh Cha viếng thăm
Radiovaticana 24/09/2009 – VATICAN . Lúc 9 giờ 20 sáng
thứ bẩy 26-9-2009, ĐTC Biển Đức 16 sẽ rời Roma lên đường viếng thăm mục vụ tại
Cộng hòa Tchèque trong 3 ngày cho đến chiều thứ hai, 28-9.
Đây là lần thứ 4 trong 19 năm qua, một vị Giáo Hoàng đến
viếng thăm nước Tchèque, kể từ cuộc viếng thăm của Đức Cố Giáo Hoàng Gioan
Phaolô 2 trong hai ngày 21 và 22-4 năm 1990, tức là chỉ 5 tháng sau khi Liên
bang Tiệp Khắc tìm lại được tự do.
Vài nét về Công Giáo tại Tchèque
Cộng hòa Tchèque tách rời khỏi Liên bang Tiệp Khắc và trở
thành quốc gia độc lập từ đầu tháng giêng năm 1993. Với gần 79 ngàn cây số
vuông (1/4 Việt Nam ).
Cũng như nhiều nước khác ở Đông Âu thời cộng sản, Giáo
Hội tại Tchèque đã chịu đau khổ rất nhiều dưới thời thống trị của Liên Xô từ
sau thế chiến thứ 2. Tài sản và các cơ sở của Giáo Hội bị tịch thu và cho đến
nay vấn đề trả lại tài sản hoặc bồi thường cho Giáo Hội vẫn chưa được giải
quyết xong. Chẳng hạn, Nhà thờ chính tòa thánh Vito ở thủ đô Praha, nơi ĐTC sẽ
chủ sự kinh chiều ngày 26-9-2009 với các GM, LM, tu sĩ nam nữ và chủng sinh,
vẫn thuộc về nhà nước, mặc dù trong 14 năm qua, Giáo Hội đã kiện lên nhiều tòa
án các cấp để yêu cầu trả lại Thánh Đường quan trọng này.
Trong khi Cộng hòa Slovak có hơn 5 triệu dân cư, trong đó
75% là tín hữu Công Giáo với mức thực hành đạo cao, thì tại Cộng hòa Tchèque,
hiện nay chỉ có 3 triệu 200 ngàn tín hữu Công Giáo, tức là 31,7% của 10 triệu
380 ngàn dân cư, phần lớn sống ở miền Moravia chuyên về nông nghiệp. Tại miền
Boemia công nghệ cao, số tín hữu Công Giáo chỉ là thiểu số so với đại đa số dân
là người không tín ngưỡng, và mức độ thực hành đạo của các tín hữu tại đây chỉ
được 4% so với 8% tại miền Moravia . Những con số trên đây cho thấy sự sa sút
và tục hóa mạnh mẽ tại Tchèque. Hồi năm 1946, có tới 80% dân Tchèque tuyên bố
mình là tín hữu Công Giáo và 50% tham dự thánh lễ đều đặn, theo thống kê của
Giáo Hội địa phương.
Trào lưu bài giáo sĩ đã có từ hàng trăm năm nay tại miền
Boemia và 40 năm dưới chế độ cộng sản càng làm cho xu hướng đó mạnh mẽ thêm.
Giống như trường hợp ở Đông Đức, rất nhiều tín hữu tin lành đã không rửa tội,
để có thể tiến thân dễ dàng trên đường sự nghiệp. Vì thế, ngày nay, số tín hữu
tin lành ở Tchèque chỉ còn khoảng 5% dân số, và gần 57% dân chúng ở Tchèque
tuyên bố mình là người vô thần hoặc không có tôn giáo.
ĐHY Miroslav Vlk, TGM giáo phận thủ đô Praha, cho biết:
một vấn đề lớn của Giáo Hội tại đây là tình trạng thụ động và lãnh đạm của các
tín hữu Kitô. Chế độ cộng sản đã cố gắng chia rẽ Giáo Hội và đã tạo nên hậu quả
là thiếu sự đối thoại giữa lòng Giáo Hội, giữa hàng giáo phẩm, giáo sĩ và giáo
dân. Nhưng ĐHY nhấn mạnh rằng: ”giáo dân không phải là đối tượng truyền giáo mà
thôi, nhưng họ phải là những chủ thể tích cực trong việc truyền giáo, nhất là
bằng cuộc sống chứng tá.”
Ảnh hưởng của chế độ vô thần trên xã hội Tchèque cũng rất
trầm trọng. Người ta thấy rõ điều đó nhất là trong lãnh vực gia đình. Gần một
nửa các cặp hôn nhân đi tới ly vị hoặc li thân, nhất là tại miền Boemia. Nạn
phá thai, do luật của chế độ cũ cho phép, nay có phần giảm bớt, nhưng vẫn còn ở
mức độ cao nhất thế giới. Vì thế, hiện tượng số sinh không đủ bù đắp số tử tại
Tchèque ngày càng trầm trọng. Ngoài ra, 25% số trẻ em sinh ra tại nước này là ở
ngoài vòng hôn nhân. Thêm vào đó, là trào lưu duy khoái lạc từ các nước lân
bang tràn vào Tchèque góp phần tạo nên cuộc khủng hoảng các giá trị trong đời
sống thường nhất, với những triệu chứng như nạn dâm ô, mãi dâm và lạm dụng trẻ
em vào tình dục.
Bỏ lỡ cơ hội
Ngoài nguyên do là sự đàn áp của chế độ cộng sản Tiệp
Khắc, theo một số nhà phân tích, sự sa sút của Giáo Hội tại Cộng Hòa Tchèque
cũng có thể có một nguyên do khác nữa, đó là vì Giáo Hội không nắm bắt và tận
dụng được những cơ hội mới theo sau làn sóng tự do dân chủ.
Chẳng hạn trong cuộc phỏng vấn dành cho Đài Vatican hôm
14-9-2009, Đại sứ Cộng hòa Tchèque tại Tòa Thánh, ông Pavel Vosalik, nhận định
rằng ”sau khi chế độ cộng sản sụp đổ tại nước này, đại đa số dân Tchèque đã
đồng hóa mình với những giá trị và nguyên tắc Kitô giáo. Nhưng khi đất nước
miệt mài theo đuổi việc xây dựng một quốc gia dân chủ và tự do, những lý tưởng
chung ấy dần dần bị mất hút và xã hội bị tục hóa mau lẹ. Trong thập niên 1990,
Giáo Hội đã đánh mất thời điểm và cơ may quan trọng khi dân nước Tchèque tỏ ra
rất cởi mở và muốn cảm thông với Giáo Hội Công Giáo. Giáo Hội đã không tìm đến
được với giới trẻ là những người không hề cảm nghiệm sự đàn áp của chế độ cộng
sản, Giáo Hội không nói một ngôn ngữ mà họ có thể hiểu được, với một sứ điệp mà
họ muốn được nghe.”
Dầu vậy, Đại sứ Vosalik tin rằng đất nước Tchèque vẫn còn
giữ niềm tin sâu đậm nơi Thiên Chúa và tôn giáo, dù rằng người dân nước này bị
mất liên hệ với Giáo Hội Công Giáo. Ông cho biết đã nói chuyện với ĐTC Biển Đức
16 về những vấn đề trên đây và ông cho rằng các vị lãnh đạo Giáo Hội cần cố
gắng tìm hiểu xem Giáo Hội có thể cải tiến việc đả thông với dân chúng như thế
nào, làm sao tìm ra những phương thức mới để thông truyền sứ điệp thích hợp
trong thời đại mới. Đại sứ Vosalik xác quyết rằng ”Tôi thấy cuộc viếng thăm này
của ĐTC là một bước tiến rất quan trọng để tiến tới việc xây dựng và mở ra
những con đường mới để đả thông giữa xã hội và Giáo Hội Công Giáo”.
Viễn tượng hy vọng
Về phần ĐTC Biển Đức 16, ngài cũng tỏ ra lạc quan về viễn
tượng Giáo Hội tại Tchèque có thể vượt qua những chướng ngại. Trong diễn văn
chào mừng Đại sứ Vosalik khi ông đến trình quốc thư hồi năm 2008, ngài ca ngợi
cảm thức mạnh mẽ của nhân dân Cộng hòa Tchèque về tình liên đới, và chính yếu
tố này đã giúp họ lật đổ chế độ độc tài và xây dựng một quốc gia dân chủ. Tuy
nhiên ĐTC cũng nhấn mạnh rằng sự tiến bộ đích thực chỉ có thể diễn ra với những
giá trị và niềm hy vọng mà Giáo Hội mang lại cho mỗi thế hệ, và sứ điệp này,
ngài muốn đích thân nhắc lại cho nhân dân Tchèque trong cuộc viếng thăm từ ngày
26-9-2009.
Chính ĐTC loan báo chủ ý chuyến viếng thăm của ngài trong
buổi đọc kinh Truyền Tin với các tín hữu hành hương tại Castel Gandolfo trưa
chúa nhật 20-9-2009. Ngài nói: ”Cộng hòa Tchèque, xét về phương diện địa lý và
lịch sử, ở trung tâm của Âu Châu, và sau khi trải qua những thảm trạng trong
thế kỷ vừa qua, nước này, cũng như toàn đại lục Âu Châu, đang cần tìm lại những
lý do để tin và hy vọng. Trong vết Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô 2, vị Tiền Nhiệm
quí mến của tôi đã viếng thăm nước Tchèque tới 3 lần, tôi cũng sẽ đến chào mừng
các chứng nhân anh dũng của Tin Mừng, kỳ cựu cũng như gần đây, và sẽ khích lệ
tất cả mọi người hãy tiến bước trong bác ái và chân lý. Ngay từ bây giờ, tôi cám
ơn tất cả những người sẽ tháp tùng tôi bằng kinh nguyện trong cuộc viếng thăm
này, để xin Chúa chúc lành và làm cho cuộc viếng thăm mang lại nhiều thành
quả”.
G. Trần Đức Anh OP