Đức Thánh Cha bắt đầu viếng thăm Cộng Hòa
18/11/2011
COTONOU - Chiều ngày 18-11-2011, ĐTC Biển Đức 16 đã đến
Cotonou, thủ đô kinh tế của Benin, để khởi sự chuyến viếng thăm trong vòng 3
ngày tại đây, với cao điểm là thánh lễ sáng chúa nhật 20-11-2011 và buổi trao
Tông Huấn Africae munus, hậu Thượng HĐGM Phi châu, cho các GM thuộc đại lục
này.
Một trong những lý do ĐTC chọn nước Benin để viếng thăm
trong chuyến tông du thứ 22 tại hải ngoại là vì Giáo Hội tại đây đang mừng kỷ
niệm 150 năm truyền giáo, với chủ đề ”Hỡi người thừa kế và xây dựng tương lai,
Kitô hữu, hãy tường trình về niềm hy vọng nơi bạn”.
ĐTC đã đáp trực thăng từ
Trong số 30 vị thuộc đoàn tùy tùng của ĐTC, đặc biệt có 3
vị HY và 1 GM Phi châu tại Tòa Thánh, trong đó có ĐHY Arinze, người Nigeria,
nguyên tổng trưởng Bộ Phụng tự và kỷ luật bí tích, ĐHY Robert Sarah người
Guinea Equatoriale, Chủ tịch Hội đồng Tòa Thánh Cor Unum, Đồng Tâm, và ĐHY
Peter Turkson, Chủ tịch Hội đồng Công lý và Hòa bình; đặc biệt có Đức Cha
Barthélémy Adoukounou, người Benin, Tổng thư ký Hội đồng Tòa Thánh về văn hóa,
và cũng là một cựu sinh viên của ĐHY Ratzinger, đương kim Giáo Hoàng.
Chiếc máy bay Airbus A330 của hãng Alitalia chở ĐTC và đoàn
tùy tùng, cùng với 50 ký giả, cất cánh lúc 9 giờ 15, trực chỉ phi trường
Cotonou ở mạn nam.
Vài nét về Cotonou và Benin
Cộng hòa Benin là một nước nhỏ và nghèo, xưa kia được gọi
là nước Dahomey, rộng gần 113 ngàn cây số vuông, bằng một phần ba Việt Nam,
nhưng dân số chỉ có 9 triệu 400 ngàn người, với thủ đô là Porto-Novo, nhưng trụ
sở của chính phủ và các tổ chức chính đặt tại Cotonou, thành phố lớn nhất nước.
Danh hiệu ”
Các tín hữu Công Giáo chiếm 34% dân số tức là gần 3 triệu
người, Hồi giáo 24%, Tin Lành 5%, trong khi các tôn giáo cổ truyền của Phi châu
chiếm 29%. Giáo Hội tại đây được chia làm 10 giáo phận, với 338 giáo xứ, do 810
Linh mục phụ trách, trong số này có 684 linh mục giáo phận. Ngoài ra có 1.250
nữ tu, 500 đại chủng sinh.
Tin mừng được truyền giảng tại
Dịp kỷ niệm này đã được cử hành trọng thể tại thành phố
Ouidah, với sự tham dự của đại diện 10 giáo phận toàn quốc, các GM và hơn 400
LM, đông đảo các giáo lý viên và giáo dân dấn thân. Tổng thống Boni Yayi cũng
hiện diện tại buổi lễ.
Họp báo trên máy bay
Trên chuyến bay dài 6 tiếng đồng hồ, ĐTC đã gặp gỡ các ký
giả tháp tùng và như thường lệ ngài trả lời một số câu hỏi của họ. Cha Lombardi
Giám đốc Phòng báo chí Tòa Thánh đã giới thiệu họ với ĐTC và cho biết có lối 1
ngàn ký giả khác đang hiện diện tại Trung tâm báo chí ở Cotonou để theo dõi và
tường thuật về chuyến viếng thăm này.
Trong số 5 câu hỏi được trả lời, có câu: ”đâu là sứ điệp mà
ĐTC muốn gửi đến các vị hữu trách chính trị của Phi châu và đâu là sự đóng góp
đặc thù mà Giáo Hội có thể mang lại cho sự kiến tạo một nền hòa bình lâu dài
tại đại lục này”, ĐTC đáp:
”Sứ điệp đó ở trong Tông huấn mà tôi sẽ trao cho Giáo Hội
tại Phi châu: tôi không thể tóm tắt ở đây lúc này trong vài lời. Quả thực là đã
có bao nhiêu Hội nghị quốc tế về Phi châu, về tình huynh đệ đại đồng. Người ta
nói những điều tốt đẹp, và đôi khi người ta cũng thực hiện những điều thực sự
là tốt: chúng ta phải nhìn nhận điều đó. Nhưng chắc chắn là những lời nói lớn
thì vẫn nhiều hơn, những ý hướng và ý muốn thì lớn hơn là sự thực hiện, và
chúng ta phải tự hỏi tại sao thực tại không đi theo lời nói và ý hướng. Tôi
thấy rằng có một yếu tố cơ bản là điều này: sự canh tân, tình huynh đệ đại đồng
đòi phải có sự từ bỏ, đòi phải đi xa hơn sự ích kỷ và sống cho người khác nữa.
Và điều này nói thì dễ nhưng khó thực hiện. Con người, sau tội nguyên tổ, muốn
được chính mình, muốn sở hữu sự sống và không muốn trao ban sự sống. Khi có thì
họ muốn giữ lấy. Nhưng với não trạng như thế, với tâm thức không muốn cho đi
nhưng chỉ muốn sở hữu, thì dĩ nhiên những ý hướng lớn không thể hữu hiệu. Và
chỉ khi nào với tình yêu, với sự nhận biết một Thiên Chúa yêu thương chúng ta,
cho chúng ta đạt tới điểm mà chúng ta dám mất mạng sống, dám hiến thân vì chúng
ta biết chính nhờ vậy mà chúng ta đạt được chính mình. Vì thế, những chi tiết ở
trong Tông Huấn có liên hệ tới lập trường căn bản, theo đó khi yêu Chúa và ở
trong tình bạn với Thiên Chúa, thì cả chúng ta cũng có thể dám trao ban, chứ
không phải chỉ sở hữu mà thôi, chúng ta có thể từ bỏ, sống cho tha nhân, mất
mạng sống mình, với xác tín chắc chắn, chúng ta có thể đạt được chính mình”
Một câu hỏi khác: ”Trong diễn văn khai mạc thượng HĐGM Phi
châu ở Roma, ĐTC đã nói về Phi châu như buồng phổi tinh thần lớn của nhân loại
đang bị khủng hoảng về đức tin và đức cậy, nhưng khi nghĩ đến các vấn đề lớn
của Phi châu, nhận định trên đây của ĐTC thật là điều gây ngỡ ngàng. Vậy theo
nghĩa nào ĐGH nghĩ rằng từ Phi châu có thể có niềm tin và đức cậy cho thế giới?
ĐGH có nghĩ đến vai trò của Phi châu cả trong việc truyền giảng Tin Mừng cho
phần còn lại của thế giới không”?
ĐTC đáp: ”Dĩ nhiên là Phi châu có những vấn đề và khó khăn
lớn, toàn thể nhân loại cũng có những khó khăn lớn... Nếu tôi nghĩ lại thời còn
trẻ, đó là một thế giới rất khác với thế giới ngày nay, mà đôi khi tôi nghĩ là
mình đang sống trong một hành tinh khác, so với thế giới khi tôi còn trẻ. Nhân
loại ngày nay ở trong một tiến trình ngày càng tiến triển mau lẹ hơn. Đối với
Phi châu tiến trình thay đổi trong 50, 60 năm qua, từ khi được độc lập, thời
hậu thực dân, cho đến ngày nay, là một tiến trình cam go, nhiều đòi hỏi, và dĩ
nhiên là rất khó khăn, với những vấn đề chưa khắc phục được. Tuy nhiên, với sự
tươi mát của cuộc sống ở Phi châu, giới trẻ tại đây đầy nhiệt huyết và hy vọng,
đầy tinh thần hài hước vui tươi, điều này chứng tỏ rằng tại đây có một kho dự
trữ của con người, vẫn còn một sự tươi mát về cảm thức tôn giáo, hy vọng, vẫn
còn một cảm thức về sự tại siêu hình, thực tại về sự toàn diện của Thiên Chúa:
tại đây không có sự thu hẹp vào thái độ thực nghiệm, thu hẹp cuộc sống chúng ta
khiến cho cuộc sống trở nên khô cằn, và cả niềm hy vọng nữa. Vì thế, tôi muốn
nói ở đây là có một chủ thuyết nhân bản tươi mát, nơi tâm hồn trẻ của Phi châu,
mặc dù có những vấn đề hiện tại và tương lai. Điều này chứng tỏ rằng ở đây vẫn
còn kho dự trữ sự sống và sức sinh động cho tương lai, và chúng ta có thể hy
vọng được nơi điều này.
Đón tiếp
Sau khi vượt qua gần 4.100 cây số, máy bay chở ĐTC đã đáp
xuống phi trường ĐHY Bernardin Gantin ở Cotonou lúc 3 giờ chiều, giờ địa
phương. Tại đây ngài đã được tổng thống Thomas Yayi Boni, cùng với Đức TGM
Antoine Ganyé, cũng là Chủ tịch HĐGM Benin, tiếp đón. Hiện diện tại sân bay còn
có đông đảo các GM và hàng trăm tín hữu, đặc biệt là các trẻ em.
Trong lời chào mừng ĐTC, tổng thống Boni nói đến truyền
thống bao dung và sự hòa hợp giữa các tôn giáo tại đất nước
Về phần ĐTC, trong diễn văn đầu tiên, ngài nồng nhiệt cám
ơn tổng thống vì những lời chào mừng nồng nhiệt. Ngài cũng bày tỏ lòng quí mến
đối với Phi châu và đất nước Benin, đồng thời cho biết 3 lý do cuộc viếng thăm
của ngài tại đây: trước tiên vì lời mời thân ái của tổng thống và HĐGM nhân kỷ
niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Benin và Tòa Thánh, cũng như kỷ
niệm 150 năm truyền giảng Tin Mừng.
Lý do thứ hai là để công bố tông huấn Africae munus, Nghĩa
vụ của Phi châu, hậu Thượng HĐGM. ĐTC nói: ”Những suy tư trong Tông huấn này sẽ
hướng dẫn hoạt động mục vụ của nhiều cộng đoàn Kitô trong những năm tới đây.
Văn kiện này có thể được nảy mầm, lớn lên và mang lại hoa trái, khi thì một
trăm, khi thì 60, lúc thì 30, như Chúa Giêsu Kitô đã nói” (Mt 13,23).
Sau cùng, ĐTC nhắc đến lý do thứ ba vừa qua có tính chất cá
nhân vừa có tính chất tình cảm, đó là tình bạn và lòng quí mến của ngài đối với
ĐHY Bernardin Gantin, người con của đất nước này. ”Trong nhiều năm trời, cả hai
chúng tôi đã làm việc, mỗi người theo thẩm quyền của mình, phục vụ trong cùng
một Vườn nho. Chúng tôi đã hết sức phụ giúp vị tiền nhiệm của tôi, Đức Chân
Phước Gioan Phaolô 2, thi hành sứ vụ Phêrô của Người. Chúng tôi đã có rất nhiều
dịp gặp gỡ nhau, thảo luận sâu rộng và cầu nguyện chung. ĐHY Gantin đã đạt
nhiều người kính mến. Vì thế, tôi thấy thật là điều chính đáng khi đến quê
hướng của Đức Cố Hồng Y, cầu nguyện tại mộ của Người và cám ơn nước Béninh đã cống
hién cho Giáo Hội người con trổi vượt như vậy”.
Cũng trong diễn văn đầu tiên, ĐTC nhắc đến sự kiện Benin,
vốn là nước có nhiều truyền thống kỳ cựu và cao quí, đang tiếp xúc với thời đại
tân tiến ngày nay, và ngài nhận định rằng:
”Sự tân tiến không được làm chúng ta sợ hãi, nhưng nó cũng
không thể được xây dựng trên sự quên lãng quá khứ. Sự tân tiến phải được tháp
tùng một cách khôn ngoan, để mưu ích cho tất cả mọi người, tránh những nguy cơ
đang có tại Phi châu và nơi khác, ví dụ tùng phục một cách vô điều kiện những
luật lệ thị trường hoặc tài chánh, chủ nghĩa quốc gia hoặc bộ tộc thái quá và
không mang lại ích lợi nào, các chủ nghĩa này có thể tạo ra những vụ giết
người; cần tránh chính trị hóa tột độ những căng thẳng giữa các tôn giáo, gây
hại cho công ích, hoặc làm băng hoại các giá trị nhân bản, văn hóa, luân lý đạo
đức và tôn giáo. Tiến trình đi tới sự tân tiến phải được hướng dẫn bằng những
tiêu chuẩn chắc chắn, dựa trên các đức tính đã được nhìn nhận, những nhân đức
mà khẩu hiệu quốc gia của anh chị em đã liệt kê, và cả những đức tính ăn rễ nơi
phẩm giá con người, sự cao cả của gia đình và tôn trọng sự sống. Tất cả các giá
trị ấy đều nhắm đến ích chung, là điều duy nhất phải trổi vượt lên, và phải là
mối quan tâm chính của mọi vị hữu trách. Thiên Chúa tín nhiệm nơi con người và
người mong muốn điều tốt lành cho con người. Chính chúng ta có nghĩa vụ phải
thành thực đáp lại sự tín nhiệm ấy của Chúa.
ĐTC cho biết: ”Giáo hội đóng góp phần đặc thù của mình. Qua
sự hiện diện, cầu nguyện, và các hoạt động từ thiện bác ái đa diện, nhất là
trong lãnh vực giáo dục và y tế, Giáo Hội muốn trao tặng những gì tốt đẹp nhất
của mình. Giáo Hội muốn tỏ ra gần gũi những người đang ở trong tình trạng túng
thiếu, những người đang tìm kiếm Thiên Chúa. Giáo Hội muốn giúp hiểu rằng Thiên
Chúa không phải là điều không hề hiện hữu hoặc là vô ích, như người ta tìm cách
tuyên truyền, trái lại Chúa là người bạn của con người. Chính trong tinh thần
thân hữu và huynh đệ ấy mà tôi đến đất nước của Anh chị em”.
Viếng thăm nhà thờ chính tòa
Sau bài diễn văn của ĐTC và phần giới thiệu các quan khách
và cả các GM lên ĐTC và tổng thống. Ngài cũng tiến đến các đoàn tín hữu, trong
đó có đông đảo các phụ nữ mặc y phục cổ truyền, đầu quấn khăn màu xanh, đỏ,
vàng, màu cờ của Benin, để chào thăm trong bầu không khí rất tưng bừng, giữa
tiếng trống, tiếng kèn và tiếng ca của mọi người.
Rời phi trường, ngài đã về Nhà thờ chính tòa
ĐTC đã dùng xe bọc kính để đi 12 cây số từ phi trường về
Nhà thờ vì dọc đường có hàng trăm ngàn người đứng hai bên chào đón, nhất là khu
vực bên ngoài phi trường và trung tâm thành phố.
Nhà thờ chính tòa Cotonou dâng kính Đức Mẹ Từ Bi, được kiến
thiết hồi năm 1901 và có thể chứa được 800 người.
Đến nơi vào lúc 4 giờ rưỡi chiều, ĐTC đã được cha sở tiếp
đón và hướng dẫn vào bên trong. Ngài kính viếng Mình Thánh Chúa và mộ của hai
vị TGM tiền nhiệm của vị Giám mục đương kim: đó là Đức Cha Isidore de Souza,
qua đời năm 1999, và Đức Cha Christophe Adimou, qua đời năm 1990.
Hiện diện trong thánh đường lúc đó cũng có tất cả các GM
thuộc 10 giáo phận toàn nước Benin, cùng với các GM khách, và hằng trăm nữ tu
và tín hữu, đặc biệt là ông bà Tổng thống Thomas Yayi Boni.
Ca đoàn và mọi người hát kinh Te Deum để cảm tạ Thiên Chúa
vì cuộc viếng thăm của ĐTC tại đây.
Sau lời chào mừng của Đức TGM giáo phận
Huấn dụ
Ngỏ lời với mọi người, ĐTC cảm tạ Thiên Chúa vì 2 Đức Cố
TGM của giáo phận Cotonou là những người thợ tài ba trong Vườn Nho của Chúa và
là những vị chủ chăn nhiệt thành và đầu lòng bác ái. Hai vị đã xả thân phục vụ
Tin Mừng và Dân Chúa, nhất là những người dễ bị tổn thương nhất. ”Tất cả anh
chị em đều biết rằng Đức Cha De Souza là một người bạn của chân lý và đã giữ
một vai trò quyết định trong việc đưa đất nước
ĐTC cũng mời gọi mọi người suy tư về lòng từ bi vô biên của
Thiên Chúa. Ngài nói: ”Lịch sử cứu độ, với tột đỉnh là sự nhập thể của Chúa
Giêsu và được viên mãn trong mầu nhiệm Phục Sinh, là một mạc khải sáng ngời về
lòng từ bi của Thiên Chúa. Nơi Chúa Con, ”Thiên Chúa Cha từ bi” (2 Cr 1,3) trở
nên hữu hình, Ngài là Đấng luôn trung tín với tình phụ tử, ”cúi mình trên người
con hoang đàng, về trên mỗi lầm than của con người, nhất là trên mỗi lầm than
về luân lý, trên tội lỗi” (GP II, Dives in misericordia, n.6). Lòng từ bi Chúa
không phải chỉ hệ tại sự tha thứ tội lỗi chúng ta, nhưng còn hệ tại sự kiện:
Thiên Chúa, là Cha chúng ta, dẫn đưa chúng ta trên con đường sự thật và ánh
sáng, vì Ngài không muốn chúng ta phải hư mất, (Xc Mt 18,14; Ga 3,16), dù rằng
trong tiến trình nhiều khi không phải là không có đau khổ, sầu muộn và sợ hãi
từ phía chúng ta. Hai khía cạnh vừa nói về lòng từ bi Chúa cho thấy Thiên Chúa
trung tín dường nào với giao ước đã ký kết với mỗi Kitô hữu trong phép rửa
tội.”
ĐTC không quên nhấn mạnh lòng từ bi của Đức Trinh Nữ Maria
là Đấng đã cảm nghiệm cao độ mầu nhiệm tình thương của Thiên Chúa. Mẹ đã thốt
lên trong bài ca Magnificat: ”Lòng từ bi Chúa trải dài từ đời nọ đến đời kia
trên những kẻ kính sợ Chúa” (Lc 1,50.
ĐTC nói: ”Qua lời thưa 'Xin Vâng' đối với tiếng gọi của
Thiên Chúa, Mẹ đã góp phần vào việc biểu lộ tình thương của Chúa nơi loài
người. Theo nghĩa đó, Người là Mẹ Từ Bi nhờ sự tham dự vào sứ mạng của Chúa
Con; Mẹ đã được đặc ân có thể cứu giúp chúng ta mọi nơi và mọi thời. ”Qua sự
liên tục chuyển cầu, Mẹ tiếp tục xin cho chúng ta những hồng ân đảm bảo ơn cứu
độ đời đời. Tình mẫu tử của Mẹ làm cho Mẹ quan tâm đến những người em của Chúa
Con, chưa hoàn tất cuộc lữ hành, hoặc những người đang gặp nguy hiểm và thử
thách, cho đến khi họ đạt tới quê hương hạnh phúc” (LG 62). Dưới sự che chở từ
bi của Mẹ, những tâm hồn sầu khổ được lành mạnh, những cạm bẫy của ma quỉ bị phá
vỡ, và những người thù địch hòa giải với nhau. Nơi Mẹ Maria, không những chúng
ta có một gương mẫu hoàn hảo, nhưng còn được trợ giúp để hiệp thông với Thiên
Chúa và với anh chị em chúng ta. Mẹ Từ Bi là vị hướng đạo chứng chắn cho các
môn đệ của Chúa Con muốn phục vụ công lý, hòa giải và hòa bình. Trong sự đơn sơ
và với con tim của Mẹ hiền, Người chỉ cho chúng ta Ánh sáng và Sự Thật duy nhất
là Con của Mẹ, Chúa Giêsu Kitô dẫn nhân loại đến sự viên mãn trong Chúa Cha.
Chúng ta đừng sợ tín thác kêu cầu Đấng không ngừng trao ban Ơn phúc của Chúa
cho các con cái của Mẹ.
ĐTC kết thúc bài huấn dụ ngắn của ngài với lời kinh dâng
lên Mẹ Từ Bi, xin Mẹ hướng dẫn chúng ta trên con đường thánh thiện, cho những
khát vọng cao thượng của người trẻ Phi châu được đáp ứng, cho những tâm hồn
khao khát công lý, hòa bình và hòa giải được mãn nguyện, cũng như niềm hy vọng
của các trẻ em nạn nhân của nạn đói và chiến tranh được đáp lại”.
Cuộc viếng thăm tại Nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Từ Bi ở
Cotonou kết thúc với kinh Lạy Cha, Kinh Lạy Nữ Vương và phép lành của ĐTC, rồi
ngài về Tòa Sứ Thần Tòa Thánh cách đó 6 cây số. Ngôi nhà này cũng là nơi Đức
TGM Phêrô Nguyễn Văn Tốt cư ngụ khi ngài làm Sứ Thần Tòa Thánh tại đây từ tháng
giêng năm 2003 đến tháng 8 năm 2005.
Chương trình thứ bẩy, 19-11-2011
Thứ bẩy 19-11, là ngày bận rộn nhất trong 3 ngày viếng thăm
của ĐTC tại
Ban sáng, ngài gặp chính phủ, đại diện các tổ chức của Nhà
Nước, ngoại giao đoàn và đại diện các tôn giáo lớn ở
Sau cuộc gặp gỡ đó, ĐTC còn khi gặp riêng tổng thống, và
chào thăm gia đình ông, trước khi đến thị trấn Ouidah, cách Cotonou 40 cây số,
để viếng thăm đại chủng viện thánh Gall và mộ Đức Cố Hồng Y Gantin. Đây là cơ
sở đào tạo LM kỳ cựu nhất ở miền Tây Phi châu và hiện có 147 đại chủng sinh
người Benin và Togo đang thụ huấn tại đây. Tại nhà nguyện chủng viện vào lúc 11
giờ 15, ĐTC sẽ gặp khoảng 60 người gồm các linh mục và tu sĩ cao niên, các bệnh
nhân và một nhóm nhỏ các bệnh nhân phong cùi. Cuối buổi gặp gỡ, vị Chủ tịch Tổ
chức ĐHY Bernardin Gantin, được 2 GM thành viên tháp tùng, sẽ trao tặng ĐTC một
bản nội qui của tổ chức này. Tiếp đến ngài tiến ra khuôn viên bên ngoài để tặp
hàng trăm LM, chủng sinh và tu sĩ nam nữ, cũng như giáo dân tụ tập tại đây.
Rời đại chủng viện, vào ban trưa cùng ngày 19-11, ĐTC sẽ
viếng thăm Vương cung thánh đường Đức Mẹ Vô Nhiễm ở Ouidad, cách chủng viện 5
cây số và ngài sẽ ký Tông huấn hậu Thượng HĐGM Phi châu kỳ 2, trước sự hiện
diện của các HY, GM thành viên của Công nghị GM Phi châu, cũng như của Đức TGM
Nikola Eterovic, Tổng thư ký Thượng HĐGM, và 800 tín hữu được vào thánh đường.
Trở lại thủ đô Cotonou vào ban chiều, ĐTC viếng thăm Trung
tâm ”Hòa bình và Hy vọng” của các Nữ tu thừa sai bác ái ở giáo xứ thánh Rita và
gặp gỡ các trẻ em tại đây.
Lúc 7 giờ rưỡi tối, ĐTC sẽ gặp gỡ 11 GM Benin và dùng bữa
với các vị tại Tòa Sứ Thần Tòa Thánh tại