Đức
Thánh Cha khởi sự viếng thăm
Radiovaticana 27/03/2012 15.48.24 –
Chiều thứ hai 26-3-2012, ĐTC đã đến phi trường thành phố
Santiago de Cuba lúc 2 giờ rưỡi chiều giờ địa phương, trễ gần 30 phút, sau 4
tiếng bay từ thành phố León bên Mêhicô, cách đó 2.650 cây số về hướng đông, để
viếng thăm trong vòng 48 tiếng đồng hồ tại Cuba, với hai hoạt động chính, đó là
thánh lễ tại giáo phận Santiago có Đền thánh Đức Mẹ và sau đó là thánh lễ tại
Quảng trường Cách Mạng ở thủ đô La Habana.
Santiago là thành phố lớn thứ 2 của Cuba với 400 ngàn dân
cư và là một cảng thiên nhiên ở bờ biển đông nam của nước này. Được thành lập
hồi năm 1514,
Về mặt tôn giáo, Tổng giáo phận Santiago de Cuba hiện có 255
ngàn tín hữu Công Giáo với 16 giáo xứ và 18 giáo họ, nhưng số nhân viên mục vụ
thật ít ỏi, chỉ có 26 LM triều và dòng, 17 tu huynh, 36 nữ tu và 2 đại chủng
sinh.
Santiago cũng nổi tiếng vì có Đền thánh Đức Mẹ Bác Ái ở Mỏ
Đồng, bổn mạng của Cuba và trong lịch sử Thánh Antôn Claret người Tây Ban Nha
đã từng làm Giám Mục tại đây.
Đón tiếp
Từ trên máy bay bước xuống phi trường Santiago, ĐTC đã được
Chủ tịch Nhà nước Cuba Raul Castro cùng với các GM Cuba và một nhóm tín hữu
tiếp đón, trong khi 21 phát đại bác nổ vang để chào mừng vị quốc khách. Hiện
diện tại đây cũng có một số quan chức chính phủ và 5 vị niên trưởng miền thuộc
ngoại giao đoàn.
Trong lời chào mừng ĐTC, Chủ tịch Raul Castro nói: “
Vẫn theo Chủ tịch
Về phần ĐTC, trong diễn văn đầu tiên, ngài nhắc đến cuộc
viếng thăm lịch sử của Đức Cố Giáo Hoàng, và những khát vọng chính đáng của
nhân dân
“Khi đến nơi anh chị em, tôi không thể không nhớ đến cuộc
viếng thăm lịch sử của vị Tiền nhiệm của tôi, Chân phước Gioan Phaolô 2. Người
đã để lại một vết tích không thể xóa nhòa trong tâm hồn người dân
ĐTC nói thêm rằng: “Tôi rất vui mừng chia vui với anh chị
em về việc mừng 400 năm tìm thấy tượng Đức Mẹ Bác Ái “Mỏ Đồng”. Ngay từ đầu,
Đức Mẹ đã hiện diện sâu rộng trong đời sống bản thân của người dân Cuba, trong
các biến cố lớn của đất nước, đặc biệt là trong nền độc lập, được mọi người tôn
kính như người Mẹ đích thực của dân tộc Cuba. Lòng sùng kính đối với Đức Mẹ “Mambisa”
đã nâng đỡ đức tin và khuyến khích bảo vệ cũng như thăng tiến những gì làm cho
thân phận con người được xứng đáng hơn và các quyền căn bản của con người, và
còn mạnh mẽ tiếp tục ngày nay, chứng tỏ một cách cụ thể về sự rao giảng Tin
Mừng một cách phong phú tại lãnh thổ này, cũng như những căn cội Kitô sâu xa,
tạo nên căn tính sâu đậm hơn của tâm hồn người Cuba. Theo vết bao nhiêu tín hữu
hành hương qua dòng lịch sử, tôi cũng muốn đến Mỏ Đồng để phủ phục dưới chân Mẹ
Thiên Chúa, để cảm tạ Mẹ vì Mẹ đã can thiệp bênh đỡ mọi người con Cuba của Mẹ
và xin Mẹ chuyển cầu, hướng dẫn hành trình của đất nước yêu quí này trên con
đường công lý, hòa bình, tự do và hòa giải.”
Tiếp tục bài giảng thánh lễ tại
“Tôi đến Cuba như người lữ hành của Đức Mẹ Bác Ái, để củng
cố các anh chị em tôi trong đức tin và khích lệ họ trong niềm hy vọng, nảy sinh
từ sự hiện diện yêu thương của Thiên Chúa trong đời sống chúng ta. Tôi mang
trong tâm hồn tôi những khát vọng chính đáng và những ước muốn hợp pháp của mọi
người dân Cuba, bất kỳ họ ở đâu, những đau khổ và vui mừng của họ, những lo âu
và mong ước cao thượng nhất, đặc biệt là của những người trẻ và người già,
thiếu niên và trẻ em, người đau yếu, các công nhân, tù nhân và gia đình họ,
cũng như những người nghèo túng.
“Ngày nay, nhiều nơi trên thế giới đang trải qua thời kỳ
khó khăn đặc biệt về kinh tế, và nhiều người đồng ý đặt những khó khăn ấy trong
một cuộc khủng hoảng sâu xa về tinh thần và luân lý, khiến cho con người chẳng
còn giá trị và vô phương tự vệ đứng trước tham vọng và sự ích kỷ của một số
quyền lực không quan tâm đến thiện ích đích thực của con người và của các gia
đình. Chúng ta không thể tiếp tục hành trình trong chiều hướng văn hóa và luân
lý đã gây ra tình trạng đau thương mà bao nhiêu người đang phải chịu. Trái lại,
tiến bộ đích thực đòi phải có một nền luân lý đạo đức đặt con người ở trung tâm
và để ý đến những đòi hỏi chân chính nhất của con người, đặc biệt là chiều kích
tinh thần và tôn giáo. Vì thế, trong tâm trí của nhiều người, càng ngày họ càng
chắc chắn rằng sự hồi sinh xã hội và thế giới đòi phải có những người ngay
thẳng và có những xác tín luân lý vững chắc và những giá trị cao cả cơ bản,
không bị những lợi lộc hạn hẹp lèo lái, và đáp ứng bản chất bất biến và siêu
việt của con người”.
Và ĐTC kết luận rằng: “Các bạn thân mến, tôi xác tín, trong
thời điểm rất quan trọng hiện nay của lịch sử, Cuba đang nhìn về tương lai, và
vì thế đang nỗ lực đổi mới và mở rộng chân trời của mình, đang nghĩ đến những
gì sẽ góp phần với gia sản vô biên các giá trị tinh thần và luân lý đã hình
thành căn tính chân thực nhất của mình, và đang được những ảnh hưởng trong hoạt
động và trong cuộc sống nhờ các vị lập quốc nổi bật như chân phước José Olallo
y Valdés và vị tôi tớ Chúa LM Felix Varela hoặc José Martí. Về phần mình, Giáo
Hội biết đóng góp với quyết tâm thăng tiến các giá trị nhờ sứ mạng mục vụ quảng
đại và không biết mệt mọi của mình và tái quyết tâm tiếp tục làm việc không
ngừng để phục vụ tất cả mọi người dân Cuba một cách tốt đẹp hơn nữa”.
Sau bài diễn văn của ĐTC, đã có nghi thức giới thiệu hai
phái đoàn Tòa Thánh và chính phủ
Tuy đoàn xe chạy nhanh, và ĐTC không dùng xe kiếng, nhưng
dọc đường cũng có hàng ngàn người, phần lớn là thiếu niên và trẻ em đứng hai
bên, vui mừng, vỗ tay, vẫy cờ Cuba và Vatican để chào đón khi ngài đi qua.
Thánh lễ kính Đức Mẹ
Lúc 5 giờ chiều cùng ngày 26-3-2012, ĐTC đã dùng xe kiếng
đi từ tòa TGM Santiago đến Quảng trường Antonio Maceo cách đó 4 cây số để chủ
sự thánh lễ đầu tiên trên đất Cuba. Maceo là vị tướng lãnh, anh hùng cách mạng
kháng chiến (1845-1896), đã tham gia hai cuộc chiến dành độc lập. Về sau ông bị
lưu đày và chết ở chiến trường ở miền tây
Hàng ngàn người đã đứng hai bên đường dẫn tới Quảng trường.
Tại đây, hơn 200 ngàn tín hữu đã có mặt, hân hoan chào đón ĐTC khi ngài tiến
qua các lối đi ở khu vực hành lễ. Hàng chục ngàn bạn trẻ mặc áo T-Shirt màu
trắng có in câu chào mừng ĐTC như “người lữ hành của Đức Mẹ Bác Ái”. Trước khi
ĐTC đến đây, tượng Đức Mẹ Bác Ái cao bằng gỗ cao 60 centimet đã được rước từ
Đền thánh đến đây trên một chiếc xe màu trắng, giữa tiếng reo vui của mọi
người.
Chủ tịch Raul Castro và một số quan chức chính quyền, cũng
hiện diện trong hàng ghế đầu trước lễ đài, trên đó có đặt tượng Đức Mẹ Bác Ái
cạnh bàn thờ. Đồng tế với ĐTC có tất cả 17 GM Cuba, cùng với hàng chục GM
khách, nhất là các vị đến từ vùng Caraibí, đặc biệt là 5 HY đến từ các nước:
Mỹ, Chile, Santo Domingo và Barcelona. Ngoài ra có 350 tín hữu
Thánh lễ được cử hành là lễ Truyền Tin. Trong bài giảng,
ĐTC chào thăm chính quyền, mọi người hiện diện, và cả những người không thể
tham dự vì lý do sức khỏe hoặc lý do khác. Ngài diễn giải về ý nghĩa việc
truyền tin của Chúa cho Đức Trinh Nữ Maria và mầu nhiệm Nhập Thể của Con Thiên
Chúa:
“Trước tiên chúng ta hãy xem Nhập thể có nghĩa là gì. Trong
Tin Mừng theo thánh Luca, chúng ta đã nghe lời sứ thần nói với Mẹ Maria: “Thánh
Thần sẽ ngự xuống trên Bà, và sức mạnh của Đấng Tối Cao sẽ bao phủ Bà; vì thế
Đấng Thánh sẽ sinh ra được gọi là Con Thiên Chúa” (Lc 1,,35). Nơi Mẹ Maria, Con
Thiên Chúa nhập thể làm người, ứng nghiệm lời ngôn sứ Isaia: 'Này đây, trinh nữ
sẽ thụ thai và sinh một con trái, được đặt tên là Emmanuel, nghĩa là Thiên Chúa
ở cùng chúng ta (Is 7,14). Đúng vậy, Chúa Giêsu, Ngôi Lời nhập thể, đã đi vào
lịch sử chúng ta, đã định cư giữa chúng ta, và qua đó Ngài đáp ứng khát vọng
sâu xa của con người theo đó thế giới thực sự trở thành một căn nhà cho con
người. Trái lại, khi Thiên Chúa bị gạt ra ngoài, thì thế giới biến thành một
nơi không còn thuận tiện cho con người, đồng thời làm biến thái ơn gọi đích
thực của thiên nhiên là trở thành không gian cho giao ước, cho sự đáp lại tình
thương giữa Thiên Chúa và nhân loại trả lời Ngài. Như Mẹ Maria là hoa quả đầu
mùa của các tín hữu đã làm, qua lời thưa xin vâng không chút dè dặt đối với
Chúa...
ĐTC nhận xét rằng “Đức Trinh Nữ Maria, do vai trò không thể
thay thế được của Mẹ trong Mầu Nhiệm Chúa Kitô, chính là hình ảnh và là mẫu
gương của Giáo Hội, Giáo Hội được mời gọi đón nhận Mẹ nơi Mầu Nhiệm Thiên Chúa,
Đấng đến ở trong Giáo Hội. Anh chị em thân mến, tôi biết anh chị em đã làm việc
với bao nhiêu cố gắng, táo bạo và hy sinh từ bỏ mỗi ngày để, trong những hoàn
cảnh cụ thể của đất nước anh chị em, và trong thời điểm lịch sử hiện nay, Giáo
Hội ngày càng phản ánh tôn ngan đích thực của Chúa, như một nơi trong đó Thiên
Chúa đến gần và gặp gỡ con người. Giáo Hội, thân mình sống động của Chúa Kitô,
có sứ mạng kéo dài trên mặt đất sự hiện diện cứu độ của Thiên Chúa, mở thế giới
hướng về một cái gì cao cả hơn chính mình, cởi mở đối với tình yêu và ánh sáng
của Thiên Chúa.
“Anh chị em thân mến, dành trọn cuộc sống cho Chúa Kitô,
thật là điều bõ công, tăng trưởng hằng ngày trong tình bản với Chúa, và cảm
thấy được kêu gọi loan báo vẻ đẹp và sự tốt lành của chính cuộc sống cho mọi
người anh chị em chúng ta. Tôi khuyến khích anh chị em trong công tác gieo vãi
Lời Chúa trong thế giới và cống hiến cho tất cả mọi người lương thực chân chính
là mình Chúa Kitô. Lễ Phục Sinh đến gần, chúng ta hãy theo Chúa Giêsu, không
chút sợ hãi hoặc mặc cảm, trên con đường tiến về thập giá. Chúng ta hãy kiên
nhẫn đón nhận trong đức tin bất kỳ điều gì trái ý hoặc sầu muộn, với xác tín
rằng, trong sự phục sinh, Chúa đã đánh bại quyền lực sự ác làm lu mờ mọi sự và
làm nảy sinh một thế giới mới, thế giới của Thiên Chúa, của ánh sáng, chân lý
và vui tươi. Thiên Chúa sẽ không ngừng chúc lành cho sự dấn thân quảng đại của
chúng ta với những thành quả dồi dào”.
“Mầu nhiệm Nhập Thể tỏ cho chúng ta thấy phẩm giá vô song
của mỗi người. Thiên Chúa đã ủy thác cho gia đình dựa trên hôn nhân sứ mạng rát
cao cả là tế bào cơ bản của xã hội và là Giáo Hội tại gia đích thực.
Và ĐTC ngỏ lời với các đôi vợ chồng: “Đối với con cái mình,
Anh chị em phải trở thành dấu chỉ thực sự và hữu hình của tình yêu Chúa Kitô
đối với Giáo Hội.
Theo trung tâm nghiên cứu dân số của Đại học La Habana, tỷ
lệ ly dị tại
Trong phần kết luận bài giảng, ĐTC kêu gọi người Công Giáo
Cuba hãy mang lại một sinh lực mới cho đức tin của mình, sống bằng Chúa Kitô và
cho Chúa Kitô, và với võ khí hòa bình, sống bằng tha thứ, cảm thông, dấn thân xây
dựng một xã hội cởi mở và đổi mới, một xã hội tốt đẹp hơn, xứng với con ngừơi
con, phản ánh lòng từ nhân của Chúa hơn”.
Cuối thánh lễ, ĐTC đã dâng tặng tượng Đức Mẹ Bác Ái một đóa
hoa hồng vàng. Ngài vẫn làm như vậy khi kính viếng các Đền thánh Đức Mẹ như tại
Lộ Đức,
Bấy giờ là 8 giờ tối. ĐTC về Đại chủng viện thánh Basilio
Cả, gần Đền Thánh Đức Mẹ Bác Ái để dùng bữa tối và qua đêm tại đây. Đại chủng
viện này có từ 290 năm nay và thuộc vào số những dinh thự cổ kính nhất tại đảo
Kính viếng Đền Thánh Đức Mẹ
Thứ ba 27-3-2012, lúc 8 giờ sáng, ĐTC đã cử hành thánh lễ
riêng tại Nhà nguyện đại chủng viện, rồi đến Đền thánh Đức Mẹ Bác Ái chỉ cách
đó 300 mét để kính viếng. Hàng trăm tín hữu đã chờ sẵn bên ngoài cùng với ca
đoàn để chào đón ĐTC.
Đền thánh Đức Mẹ Bác Ái như hiện thời, đã được thánh hiến
ngày 8-9 năm 1927. Và tượng Đức Mẹ tại đây được Đức Cha Valentín Zubizarreta,
TGM giáo phận Santiago de Cuba sở tại, đội triều thiên ngày 20 tháng 12 năm
1936.
Ngày 30 tháng 12 năm 1977, Đức Giáo Hoàng Phaolô 6 đã cử
ĐHY Bernardin Gantin người Benin, Tổng trưởng Bộ Giám Mục, làm Đặc Sứ của ngài
đến viếng Đền thánh Đức Mẹ Bác Ái ở Santiago và mang theo một sắc chỉ nâng Đền
thánh quốc gia Cuba lên hàng tiểu Vương cung Thánh đường.
Ngày nay, Vương cung thánh đường Đền thánh quốc gia Đức Mẹ
Bác Ái Mỏ Đồng là một nhà thờ có hình thánh giá latinh, với 3 gian, mặt tiền
cân đối và có một mái vòm. Cả hai gian bên hông cũng có mái vòm, nhưng nhỏ hơn,
và tại đây có các quả chuông. Đền thánh có 8 cửa và một tiền đường phía trước
dài 240 mét và rộng 15 mét. Có nhiều bậc thang dẫn lên tiền đường này. Bàn thờ
chính của thánh đường được làm bằng nhiều loại cẩm thạch và phía trên bàn thờ
có giữ tượng Đức Mẹ.
Dưới bàn thờ Đức Mẹ trong Đền Thánh, có một nhà nguyện phép
lạ, là nơi giữ các đồ dâng cúng Đức Mẹ và nhiều vật dụng khác do các tín hữu
mang đến để tạ ơn Đức Mẹ.
Khi đến trước Đền thánh Đức Mẹ vào lúc 9 giờ rưỡi sáng, ĐTC
đã được Đức TGM sở tại, Dionisio García Ibanez, cùng với cha Quản đốc tiếp đón,
và hướng dẫn vào bên trong thánh đường. Tại đây đã có mặt các GM Cuba và một số
tín hữu, cùng với một ca đoàn xướng bài Ave Maria.
Sau khi kính viếng Mình Thánh Chúa, ĐTC đã tiến đến trước
Tượng Đức Mẹ cạnh bàn thờ chính, quì cầu nguyện và thắp lên ngọn nến, trước khi
đọc kinh kính Đức Mẹ Bác Ái như mỗi tín hữu hành hương vẫn đọc trong Năm Thánh
Mẫu để được hưởng ơn toàn xá.
Cuộc kính viếng của ĐTC kết thúc với bài thánh ca kính Đức
Mẹ Bác Ái. Khi ra khỏi thánh đường, ngài còn chào thăm và khích lệ đông đảo các
tín hữu tụ tập tại quảng trường nhỏ trước Đền Thánh. Ngài nói:
“Xin anh chị em hãy nhận lấy lòng quí mến của tôi và mang
đi mọi nơi để mọi người khác cũng được cảm nghiệm về niềm an ủi và sức mạnh của
đức tin. Xin anh chị em hãy nói cho mọi người gần xa mà anh chị em gặp, để họ
biết rằng tôi đã phó thác cho Mẹ Thiên Chúa tương lai tổ quốc của anh chị em,
đang tiến bước trên con đường đổi mới và hy vọng, để mưu ích lớn hơn cho mọi
người dân Cuba. Tôi cũng đã cầu xin Đức Mẹ chí thánh cho những nhu cầu của
những người đau khổ, nhưng người bị thiếu tự do, bị chia cách những người thân
yêu, hoặc đang gặp những khó khăn trầm trọng. Tôi cũng đã đặt trong tâm hồn Đức
Mẹ Vô Nhiễm những người trẻ, để họ trở thành những người bạn chân thực của Chúa
Kitô và đừng chiều theo những đề nghị chỉ để lại buồn sầu. Trước Đức Mẹ Bác Ái,
tôi cũng đã đặc biệt nhớ đến những người Cuba con cháu của những người đã đến
đây từ Phi châu, cũng như dân chúng tại Haiti gần đây, ngày nay vẫn còn phải
chịu hậu quả của cuộc động đất cách đây hai năm. Tôi khôgn quên bao nhiêu nông
dân và gia đình họ, đang mong ước sống Tin Mừng một cách nồng nhiệt trong gia
đình họ, và đang dâng nhà của họ như trung tâm của giáo họ để cử hành thánh lễ”.
Tiếp đến, ĐTC đã ra phi trường thành phố Santiago de Cuba
lúc quá 10 giờ 15 để đáp máy bay về thủ đô La Habana, cách đó 760 cây số và
cũng là chặng chót trong chuyến viếng thăm mục vụ thứ 23 của ngài tại hải
ngoại. Đến nơi vào lúc giữa trưa, ngài về tòa Sứ Thần Tòa Thánh để dùng bữa và
nghỉ ngơi. Đến 5 giờ rưỡi chiều, ĐTC đến thăm xã giao Chủ tịch Hội đồng Nhà
Nước Cuba Raul Castro, cùng với các vị Bộ trưởng tại Dinh Cách Mạng. Ban tối ngài
gặp và dùng bữa với các GM Cuba tại tòa Sứ Thần.
G. Trần Đức Anh OP