Ngày quốc tế chống nạn tra tấn
Radiovaticana 26/06/2012 15.57.58 – Thứ ba 26-6-2012 là
Ngày quốc tế chống nạn tra tấn. Ngày này đã do Liên Hiệp Quốc thành lập năm
1987, tức cách đây 25 năm, để gây ý thức cho người dân thế giới đối với một tệ
nạn kinh khủng vẫn còn được duy trì tại nhiều nước, mặc dù đã có luật cấm. Mục
đích của ngày này cũng là để tỏ tình liên đới với hàng chục triệu nạn nhân bị
tra tấn, hay bị đối xử tàn ác vô nhân và hạ nhục phẩm giá con người. Ngoài ra,
Ngày quốc tế chống nạn tra tấn đã được Liên Hiệp Quốc thành lập để tái khẳng
định quyền bình đẳng và các quyền bất khả xâm phạm của con người, là nền tảng
của tự do, công bằng và hòa bình trên thế giới.
Tra tấn là một tội phạm chống lại nhân loại và nền dân chủ,
vì nó xúc phạm tới các quyền con người và tàn ác không tha ai, kể cả các trẻ
em, như các biến cố xảy ra mới đây bên Siria đã minh chứng. Nó là một tội phạm
xảy ra tại các nước đang bị xâu xé vì chiến tranh xung khắc, hay bị cai trị bởi
các chế độ độc tài, và cả trong các nước viện cớ “an ninh quốc gia” để duy trì
hay dung thứ cho tội tra tấn. “An ninh quốc gia” là cớ được các chính quyền độc
tài thường xuyên đưa ra để bắt bớ và bách hại các người bất đồng chính kiến,
hay để tiêu diệt bất cứ ai mà họ coi là nguy hiểm cho quyền lực độc tài của họ.
Tội danh rất mơ hồ của các nạn nhân luôn luôn là “vi phạm luật lệ an ninh quốc
gia, gây rối loạn và phá hoại tình đoàn kết dân tộc”. Mơ hồ nhưng qúa dư đủ để
bị kết án và nhốt tù hàng chục năm, mặc dù họ chẳng có tội vạ gì. Điển hình như
trong trường hợp của các nước còn đang bị chế độ cộng sản cai trị như Trung
Quốc,
Thống kê năm 2011 của tổ chức Ân xá quốc tế cho biết trên
thế giới vẫn còn có 101 quốc gia thi hành tra tấn, và trong nhiều trường hợp là
chống lại những ai tham gia các cuộc biểu tình chống chính quyền. Điều 1 của
Tuyên ngôn chống tra tấn của Liên Hiệp Quốc công bố năm 1984 nhắc cho mọi người
biết đây là “một hành động, qua đó người ta cố ý gây ra đau đớn hay khổ sở mạnh
mẽ thể lý hay tâm thần cho một người, nhằm lấy tin tức hay các lời khai thú để
trừng phạt hay đe dọa họ”. Đã có 145 nước phê chuẩn tuyên ngôn này trong đó có
Italia, nhưng cho tới nay 21 năm sau khi ký nhận chính quyền Italia vẫn chưa
đưa ra luật chống nạn tra tấn.
Một số đông các nạn nhân của tra tấn là người tị nạn. Thống
kê của Ủy ban Italia đặc trách người tị nạn, từ 16 năm qua chuyên phối hợp các
dự án tiếp đón và săn sóc người tị nạn, cho biết cứ 4 người tị nạn thì có một
người là nạn nhân của tra tấn. Nhân Ngày quốc tế chống nạn tra tấn, chiều
25-6-2012 Ủy ban đã tổ chức một buổi trình diễn kịch nghệ do các người tị nạn
đảm trách tại rạp hát Quirino ở Roma. Cũng đã có các cuộc đốt đuốc biểu tình
tại nhiều nơi.
Sau đây chúng tôi xin gửi tới qúy vị và các bạn mốt số nhận
định của ba Fiorella Rathaus, đặc trách Ủy ban Italia về người tị nạn, về các
dự án trợ giúp các nạn nhân của tệ nạn tra tấn.
Hỏi: Thưa bà, xin bà cho biết một vài nhận định
và kinh nghiệm của bà đối với các nạn nhân của tệ nạn tra tấn.
Đáp: Người bị tra tấn thường là một người đã bị đánh đập
trên thân xác, nhưng cũng rất thường khi bị đánh đập trong tâm thần nữa, vì thế
chúng tôi thích nói tới các “vết thương vô bình”. Đó là một người đã bị đánh
đập để khai thác tin tức và bị bắt buộc phải cộng tác, nhưng cũng nhiều khi là
để cho nạn nhân hay cộng đoàn mà nạn nhân là thành phần phải thinh lặng. Vì thế
chúng ta có thể nói rằng tra tấn là một phương thế, qua đó người ta tìm cách
bịt miệng bất cứ ai chống đối quyền bính đang cai trị bằng bất cứ cách nào. Tra
tấn là cái gì nhắm hủy diệt căn tính sâu xa của người bị tra tấn. Và rất tiếc
nó là điều cũng được thi hành tại các nước mà chúng ta cho là dân chủ nữa.
Tuyệt đối nó không phải chỉ là một hiện tượng xảy ra trong những trường hợp qúa
quắt, hay trong các chế độ độc tài; và trong các năm trở lại đây chúng đã chứng
minh cho thấy một cách tỏ tường như vậy.
Hỏi: Thưa ba, nạn tra tấn cũng là tệ nạn liên
quan tới phái tính. Trong số các nạn nhân cũng có nhiều phụ nữ, có đúng thế
không?
Đáp: Đúng vậy. Và trên nữ giới thì nạn tra tấn luôn luôn
được thi hành qua việc hãm hiếp họ. Các sự kiện đã xảy ra tại cựu Yugoslavi đã
đậy cho chúng ta biềt rằng hãm hiếp phụ nữ là một “dụng cụ chiến tranh đích
thực”. Trên thân thể của người đàn bà người ta gây chiến giữa nam giới, trong
một cách thức nào đó. Đây là một tệ nạn thê thảm không chỉ xảy ra tại cựu
Yugoslavi, mà cũng đã xảy ra tại Rwuanda trên các phụ nữ Tutsi. Cho tới nay
chúng ta đã đề cập tới sự kiện phụ nữ bị sử dụng để tấn công cộng đoàn nam
giới, nhưng thật ra nó cũng liên quan tới phụ nữ dấn thân trong lãnh vực chính
trị hay trong các lãnh vực khác. Trong các trường hợp này phụ nữ bị bách hại
bởi các lý do khác, và tra tấn luôn luôn và cần thiết là hình thức hãm hiếp.
Hỏi: Các nạn nhân mà Ủy ban của qúy vị trợ giúp
đến từ các nước nào trên thế giới thưa bà?
Đáp: Ủy ban Italia đặc trách người tị nạn thường gặp gỡ các
nạn nhân đến từ Phi châu. Tuy nhiên cũng cần phải nói rằng tai Italia chẳng
hạn, các người đến từ châu Mỹ Latinh xin tị nạn khá hiếm. Vì thế tôi không muốn
đưa
ra một kết luận chung thực sự chú ý tới tình hình xảy ra
trên thế giới. Chúng ta biết rằng tại hơn 100 quốc gia nạn tra tấn rất là phổ
biến, và đó là điều khiến cho chúng tôi lo lắng. Nạn tra tấn cũng được sử dụng
tại các nước nổi tiếng là “dân chủ”, vì thế tôi tránh định nghĩa các quốc gia
tốt các quốc gia xấu. Theo kinh nghiệm của chúng tôi, chúng tôi có nhiều nạn
nhân đến từ các nước như Côte d' Ivoire, Cộng hòa dân chủ Congo, là quốc gia bị
nội chiến tàn phá từ bao nhiêu năm nay, và là nơi đã xảy ra các vụ tra tấn và
bạo lực vượt ngoài mọi tiêu chuẩn và quy chiếu có thể có. Thề rồi cũng có các
kinh nghiệm tột cùng của các nạn nhân đến từ các nước như
Hỏi: Thưa bà Rathaus, có yếu tố nào chung cho
tất cả các nạn nhân qua tới Italia không: họ hoàn toàn bị tàn phá, hay căn tính
của họ bị hủy hoại?
Đáp: Vâng, tuyệt đối là như thế. Điều xảy ra như phản ứng
từ con người của họ bộc lộ ra ngoài là sự “bùng nổ tâm linh”. Và đấy là mục
đích mà nạn tra tấn nhắm tới: đó là hủy diệt căn tính sâu xa của con người họ.
Chúng tôi từng trông thấy những người gặp các khó khăn cùng cực. Nhìn thấy sự
dữ một cách cận kề như vậy, sự dữ nhập thể, sự dữ mà một người cố ý làm cho một
người khác, là một kinh nghiệm tuyệt đối không thể nào tả nổi. Tôi phải nói
rằng đó là một kinh nghiệm, mà đối với cả chúng tôi là những người nghe kể lại
các chuyện khác nhau, nó cũng tàn phá và không thể kể được. Thật ra, chúng ta
thử tìm các từ của con người để bước vào trong một lãnh vực không còn tí gì là
nhân bản nữa, mà chỉ còn là vô nhân thuần túy mà thôi.
Hỏi: Trong các năm qua, tức từ hơn 15 năm qua,
Ủy ban Italia đặc trách người tị nạn đã đề ra một loạt các hoạt động nhằm nâng
đỡ các anh chị em nạn nhân của tra tấn: từ trợ giúp pháp lý cho tới trợ giúp
tâm lý vv... Thế thì có khả thế phục hồi nào cho các nạn nhân hay không thưa
bà?
Đáp: Tại những nơi việc trợ giúp được thực hiện sớm, thì
chắc chắn có các khả thể phục hồi. Tra tấn nhắm tàn phá căn tính sâu xa của bản
vị con người. Nhiệm vụ của chúng tôi là tái lập cho bản vị của họ tất cả những
gì có thể giúp họ hồi phục các mảnh căn tính đã bị xé rách và hủy diệt đó, tất
cả những gì có thể giúp các nạn nhân nối kết lại các mảnh căn tính bị gẫy vụn
ấy. Tại những nơi có thể can thiệp một cách mau chóng trong việc săn sóc y tế
và tâm lý, thì có sự thành công đối với các khả năng hồi phục một cách rõ ràng.
Chúng là các vết thương bên trong, bị chôn vùi đâu đó trong tâm trí, và nguy cơ
đó là chúng có thể tái xuất hiện. Mặc đầu vậy, có thể thành công trong việc đạt
tới một mức độ sống đứng đắn nào đó, và chúng tôi phải nhắm tới việc đạt mức độ
ấy. Nói đến chuyện lành hoàn toàn là điều hơi lý thuyết. Nhưng chắc chắn là
chúng tôi trợ giúp các nạn nhân trong các lộ trình hồi phục khiến cho chúng tôi
phải nín thở, sau 15 năm hoạt động; và cũng rất may là chúng trao trả cho chúng
tôi các cảm xúc nền tảng sâu đậm của con người.
(RG 25-6-2012)
Linh Tiến Khải