Ngày thứ ba chuyến viếng thăm mục vụ Cuba của
ĐTC Phanxicô
Tường thuật
ngày thứ ba ĐTC Phanxicô viếng thăm Cuba
22 tháng 9 là ngày thứ 3
và cũng là ngày chót ĐTC viếng thăm Cuba. Tại Santiago de Cuba ĐTC đã có
hai sinh hoạt chính: đó là chủ sự thánh lễ tại Vương cung thánh đường Đức Trinh
Nữ Bác Ái Mỏ Đồng lúc 8 giờ sáng, và gặp gỡ các gia đình Cuba trong nhà thờ
chính toà Santiago lúc 11 giờ, trưóc khi ra phi trường quốc tế Antonio Maceo từ
giã Cuba và đáp máy bay sang Washington, bắt đầu chuyến viếng thăm Hoa Kỳ.
Sau đây xin kính mời quý vị
cùng chúng tôi trở lại với các sinh họat của ĐTC chiều thứ hai 21 tháng 9 và
sáng thứ ba 22 tháng 9.
Lúc ba giờ rưỡi chiều thứ hai
21 tháng 9 ĐTC đã rời toà giám mục Holguín để đến đồi Thánh Giá
Loma de la Cruz cách đó 6 cây số. Loma de la Cruz là ngọn đồi nhỏ cao 261 mét,
nằm ở mạn bắc thành phố Holguín, và gắn liền với lịch sử xã hội và văn hóa của
thành phố này. Cây thánh giá đầu tiên đã do tu sĩ Antonio de Alegría, bề trên
tu viện dòng Phanxicô Holguín, dựng trên đồi vào năm 1790. Cây thánh giá
hiện nay thuộc thập niên 1990 thay cho cây thánh giá cũ bị sét đánh hư hại. Tín
hữu có thể leo lên đồi theo cầu thang có 458 bậc, hay theo một đường vòng rất đẹp
nhìn xuống quang cảnh thành phố. Trên đỉnh đồi cũng có một tháp canh của quân đội
gọi là “Torre di Numancia” xây trong cuộc chiến hồi năm 1868-1878. Đồi thánh
giá là nơi hành hương nổi tiếng của thành phố, và hàng năm có “lễ hội tháng
Năm”. Trên đồi thánh giá du khách có thể nhìn thấy hết nước đảo Cuba.
Từ Holguín đến Santiago de Cuba
ĐTC đã dừng lại cầu nguyện dưới
chân Thánh Giá, và ban phép lành cho toàn thành phố Holguín. Tiếp đến ngài đã
ra phi trường để lấy máy bay đến Santiago de Cuba, cách đó 150 cây số. Chiếc
máy bay A 330 của hãng hàng không Alitalia chở ĐTC và đoàn tuỳ tùng đã tới
Santiago de Cuba sau 50 phút bay.
Thành phố Santiago de Cuba nằm
trong một cảng thiên nhiên rất lớn trên bờ biển đông nam của đảo Cuba, và là
thành phố lớn thứ hai của Cuba với 400.000 dân cư, tranh đua với thủ đô La
Habana về phương diện văn học, âm nhạc và chính trị. Thành phố này đã do ông
Diego Velazquez thành lập năm 1514, và đã là thủ đô của Cuba từ năm 1515 dến
1607. Santiago có một lịch sử văn hóa đã bắt đầu từ khi xây nhà thờ chính toà Đức
Mẹ hồn xác lên trời năm 1520 và việc thành lập ca đoàn nhà thờ, do nhạc sĩ
Estéban Salas điều khiển. Ông đã sáng tác rất nhiểu thánh ca cho ca đoàn, đặc biệt
là các thánh ca Giáng Sinh nổi tiếng, từng là các thánh ca hay nhất thời đó.
Trong số các xây cất nổi tiếng
có lâu đài El Morro, nằm trong danh sách gia tài văn hóa nhân loại của UNESCO,
ngôi nhà của ông Parque Céspendes thời thuộc địa ở trung tâm thành phố, và
vương cung thánh đường Đức Bà Bác Ái Mỏ Đồng. Ngoài ra trong thành phố còn có
nhiều nhà thờ khác, trong đó có nhà thờ Đức Bà Camêlô, nhà thờ thánh Phanxicô
và nhà thờ thánh Tôma, cả ba đều thuộc thế kỷ XVIII. Santiago cũng là quê
hương của điệu vũ “Son” là cha đẻ của điệu vũ “Salsa” và của rượu Rum nổi
tiếng gọi là “Ron”. Thành phố Santiago cũng đang chuẩn bị các lễ mừng 500 năm
thành lập.
Tổng giáo phận Santiago de Cuba
được thành lập năm 1522, trở thánh giáo tỉnh năm 1803, rộng hơn 6.150 cây số
vuông, có 1 triệu 50 ngàn dân trong đó có hơn 254.000 tín hữu công giáo, gồm 16
giáo xứ, 22 nhà thờ và cứ điểm truyền giáo. Nhân lực gồm 16 linh mục giáo phận,
13 linh mục dòng, 21 tu huynh, 34 nữ tu, 4 đại chủng sinh, và 2 phó tế vĩnh viễn.
ĐTGM Santiago de Cuba là ĐC Dionisio Guillermo Garcia Ibánhez.
Đón tiếp ĐTC tại phi trường có
ĐTGM Santiago de Cuba, vài giới chức địa phương và mấy trăm giáo dân cùng
một ca đoàn thiếu nhi.
Từ phi trường ĐTC đã đi xe về
Chủng viện thánh Basilio Cả, cách đó 30 cây số. Chủng viện này được xây năm
1722, và là một trong các cơ cấu cổ xưa nhất trên toàn đảo Cuba. Tên đại chủng
viện do ĐC Jerónimo Valdes Nosti GM Santiago, đặt cho, vì ngài thuộc dòng thánh
Basilio Cả. Ban đầu chủng viện tiếp nhận đào tạo các chủng sinh và cả giáo dân.
Nhưng với việc cải tổ của thánh Antonio Maria Claret, TGM Santiago giữa thế kỷ
XIX, đại chủng viện chỉ được dành cho các chủng sinh. Năm 1908 khi từ Pháp tới
đây đảm trách việc giáo dục, các tu huynh Lasan đã thành lập một trường từ tiểu
học cho tới trung học. Các ứng sinh của các dòng tu khác nhau như Dòng Thừa
sai, sư huynh Lasan và dòng Tên, cũng được đào tạo tại đây. ĐC Francisco de
Paula Barnada Aguilar, cựu học sinh, giáo sư, rồi sau này là TGM Santiago de
Cuba, đã tổ chức chủng viện cho có quy củ hơn. Năm 1961 chủng viện bị nhà nước
Cuba quốc hữu hóa, và biến thành trường công. Năm 1997 trường tái hoạt động và
cộng tác với đại học giáo hoàng công giáo Cộng hòa Dominicana.
Tại chủng viện ĐTC đã gặp gỡ
riêng các Giám Mục Cuba. Tiếp đến ngài đã cùng các vị sang Vương cung thánh đường
Đức Trinh Nữ Bác Ái Mỏ Đồng cách đó 300 mét để kính viếng và cùng đọc kinh kính
Đức Mẹ.
Viếng thăm và cầu nguyện trước tượng Đức Mẹ Bác Ái Mỏ Đồng
Đây cũng là Trung tâm thánh mẫu
quốc gia Cuba. Đền thánh Đức Trinh Nữ Bác Ái Mỏ Đồng gắn liền với các biến cố
xã hội chính trị của Cuba. Tất cả đã bắt đầu hồi năm 1606, khi ba người đánh cá
là hai anh em Juan và Rodrigo de Hoyos, và một người nô lệ da đen là Juan
Moreno, tìm ra một tượng Đức Mẹ nhỏ bằng gỗ nổi trên nước biển vịnh Bahia de
Nipe, ở mạn đông bắc quần đảo Cuba với hàng chữ “Ta là Trinh Nữ Bác Ái”. Bức tượng
Đức Mẹ được đem tới mỏ đồng El Cobre, và tại đây năm 1684 tín hữu xây đền thánh
đầu tiên kính Đức Mẹ. Năm 1801 chính tại đền thánh này Tuyên ngôn tự do của
các nô lệ mỏ đồng đã được tuyên đọc. Cha Alejandro Escanio, tuyên uý đền
thánh, đã là người có công dấn thân tranh đấu cho sự tự do và quyền của người
nô lệ. Năm 1868 ông Carlos Manuel de Céspendes, người tranh đấu cho việc huỷ bỏ
chế độ nô lệ và cho nền độc lập của Cuba, đã đến hành hương đền thánh và
câu nguyện cho sự tự do của Cuba trước tượng Đức Mẹ. Ngày 12 tháng 7 năm
1898 một thánh lễ tạ ơn cho việc giải phóng đảo Cuba đã được cử hành tại Đền
Thánh, trước sự hiện diện của các sĩ quan của đoàn Quân Giải Phóng.
Trưóc lòng sùng mộ gia tăng của
người dân Cuba đối với Đức Mẹ, cũng như lời xin của các cựu chiến binh Chiến
tranh giành độc lập, do ông Jesus Rahí dẫn đầu, ngày 16 tháng 5 năm 1916 ĐGH Biển
Đức XV đã tuyên bố Trinh Nữ Bác Ái Mổ Đồng là Bổn Mạng dân nước Cuba. Ngày mùng
8 tháng 9 năm 1927 đền thánh hiện nay được khánh thành. Ngày 20 tháng 12 năm
1936 ĐC Valentín Zubizarreta, TGM Santiago de Cuba, đã chủ sự lễ đội triều
thiên cho Đức Mẹ. Năm 1952 tượng Đức Mẹ Bác Ái Mỏ Đồng đã thánh du toàn nưóc
Cuba như dấu chỉ của đức tin và niềm hy vọng. Năm 1959 Đại hội công giáo toàn
quốc Cuba đã được khai mạc tại đền thánh dưới sự chở che hiền mẫu của Mẹ. Sau
cùng ngày 30 tháng 12 năm 1977, ĐGH Phaolô VI ban tước Tiểu vương cung thánh đường
cho đền thánh, qua vị đặc sứ của ngài là ĐHY Bernardin Gantin. Trong chuyến
công du Cuba hồi năm 1998, Đức thánh giáo hoàng Gioan Phaolô II đã đội triều
thiên cho Đức Mẹ Bác Ái Mỏ Đồng. Tiếp đến tín hữu đã hát quốc ca trong khi huy
hiệu và quốc kỳ Cuba đã được đặt dưới chân Đức Mẹ, như dấu chỉ lòng sùng mộ của
người dân Cuba đối với Đức Mẹ.
ĐTC đã đọc lời nguyện sau đây
trước khi ban phép lành cho toàn thành phố:
“Lạy Chúa Cha toàn năng, trước
Chúa mọi gối trên trời và dưới đất đều phải quỳ xuống, chúng con khiêm tốn xin
Chúa khấng nhìn các con cái Chúa trên trần gian này đang khẩn nài phưóc lành của
Chúa”.
Tiếp đến ĐTC đã ban phép lành
cho mọi người và kết thúc với lời nguyện sau đây: “Xin việc ngắm nhìn Thánh Giá
được nâng cao trên đỉnh núi này, soi sáng cuộc sống của các gia đình, của các
trẻ em và người trẻ, của những người đau yếu, và xin cho tất cả những ai đau khổ
nhận được sự ủi an và đồng hành của Chúa, và cảm thấy được mời gọi bước theo
Con Chúa, là đường duy nhất dẫn tới Chúa. Ước chi tình yêu của Chúa kéo đổ xuống
trên mọi người sự trợ giúp của Chúa và gia tăng các ơn thiêng liêng của Chúa.
Chúng con cầu xin Chúa là Cha, vì Đức Giêsu Kitô Con Chúa, Đấng hằng sống hằng
trị cùng Chúa Thánh Thần là Thiên Chúa đến muôn thuở muôn đời. Amen”.
ĐTC đã dâng quà kính Đức Mẹ là
một bình hoa bằng bạc với các cọng bằng bạc và hoa bằng gốm, qua đó ĐTC muốn diễn
tả cử chỉ mà mọi người dân Cuba thường làm: đó là dâng lên Đức Trinh Nữ Mỏ Đồng
một bó hoa. Rồi ngài về chủng viện để dùng bữa tối và nghỉ ngơi, kết thúc ngày
thứ hai viếng thăm Cuba.
Noi gương Mẹ Maria thực hiện cuộc cách mạng của tình yêu thương,
phục vụ, của lòng dịu hiền, thương xót, cảm thông và gặp gỡ
Sáng thứ ba 22 tháng 9, lúc 7
giờ rưỡi sáng ĐTC đã đi xe tới Đền Thánh để chủ sự thánh lễ kính Đức Trinh Nữ Mỏ
Đồng cho tín hữu. Vì Tiểu vương cung thánh đường nhỏ nên hàng ngàn tín hữu đã
phải theo dõi thánh lễ trên màn truyền hình ở bên ngoài đền thờ.
Giảng trong thánh lễ ĐTC đã
khích lệ tín hữu Cuba noi gương Mẹ Maria, mau mắn lên đường phục vụ và sống cuộc
cách mạng của tình yêu thương, lòng dịu hiền, thương xót và cảm thông, biết đồng
hành với tha nhân trong tất cả mọi trạng huống cuộc đời, trong cuộc sống, trong
nền văn hóa, trong xã hội. Mở đầu bài giảng ĐTC nói:
Tin Mừng mà chúng ta vừa nghe đặt
để chúng ta trước năng động của Chúa, là năng động sinh ra mỗi lần Ngài viếng
thăm chúng ta: Chúa làm cho chúng ta ra khỏi nhà. Đây là các hình ảnh mà chúng
ta đã được mời gọi chiêm ngắm nhiều lần. Sự hiện diện của Thiên Chúa trong cuộc
đời chúng ta không để cho chúng ta yên thân, nhưng luôn luôn thúc đẩy
chúng ta cử động. Khi Thiên Chúa viếng thăm chúng ta, Ngài luôn luôn kéo chúng
ta ra khỏi nhà. Được thăm viếng để thăm viếng, được gặp gỡ để gặp gỡ, được yêu
thương để thương yêu.
Ở đây chúng ta thấy Đức Maria,
môn đệ đầu tiên. Một thiếu nữ khoảng 15-17 tuổi đã được Chúa viếng thăm trong một
làng quê đất Palestina, và báo cho biết rằng sẽ trở thành mẹ của Đấng Cứu Thế.
Thay vì nghĩ rằng mình là nhân vật quan trọng, và tất cả mọi người sẽ đến để trợ
giúp và hầu hạ mình, thì mẹ ra khỏi nhà để đi phục vụ. Mẹ đi giúp bà chị họ
Elidabét. Niềm vui nảy sinh từ việc biết rằng Thiên Chúa ở với chúng ta, với
người dân của chúng ta, thức tỉnh con tim, và khiến cho đôi chân chúng ta chuyển
động, “kéo chúng ta ra ngoài”, đưa chúng ta tới chỗ chia sẻ niềm vui đã nhận
lãnh như một việc phục vụ, như sự tận hiến trong tất cả mọi trạng huống “khó xử”,
mà những người láng giềng hay bà con của chúng ta đang sống. Tin Mừng nói với
chúng ta rằng Đức Maria vội vã ra đi, với bưóc đi chậm nhưng liên tục, các bưóc
chân biết đi đâu; các bước chân không chạy để đến một cách quá nhanh, hay đi một
cách qúa chậm chạp như không bao giờ tới nơi. Không náo động cũng không thiếp
ngủ, Đức Maria vội vã ra đi để trợ giúp bà chị họ cao niên có thai. Đức Maria môn
đệ đầu tiên, được thăm viếng đã ra đi viếng thăm. Và từ ngày đầu tiên ấy nó đã
luôn luôn là đặc tính của Mẹ. Mẹ là người phụ nữ đã viếng thăm biết bao nhiêu
người nam nữ, các trẻ em, và người già, người trẻ. Mẹ đã biết thăm viếng và đồng
hành trong các tình trạng thê thảm của nhiều dân tộc chúng ta. Mẹ đã che chở cuộc
chiến đấu của tất cả những người đã đau khổ để bảo vệ các quyền lợi của con cái
họ. Và giờ đây Mẹ không ngừng đem đến cho chúng ta Lời sự sống, là Con của Mẹ,
Chúa chúng ta.
Tiếp tục bài giảng ĐTC nói: Cả
các vùng đất này cũng đã được sự hiện diện hiền mẫu của Mẹ viếng thăm. Quê
hương Cuba đã chào đời và lớn lên trong hơi ấm của lòng sùng kính Đức Trinh Nữ
Bác Ái. Mẹ đã trao ban cho linh hồn cuba một hình thái riêng và đặc biệt. Các
Giám Mục của vùng đất này đã viết như thế - bằng cách dấy lên trong con tim của
người dân Cuba các lý tưởng tốt đẹp nhất của tình yêu đối với Thiên Chúa, đối với
gia đình và quê hương.
Các người đồng hương của anh chị
em cũng đã khẳng định điều này cách đây 100 năm khi họ thỉnh cầu ĐGH Biển Đức
XV tuyên bố Đức Trinh Nữ Bác Áí là Bổn Mạng Cuba, và họ đã viết như sau: “Không
có các tai ương nào, không có các thiếu thốn nào đã dập tắt đuợc đức tin và
tình yêu mà người dân công giáo của chúng con tuyên xưng nơi Đức Trinh Nữ
này, trái lại, trong các biến cố lớn lao nhất của cuộc sống, khi cái chết hay nỗi
tuyệt vọng gần kề, đã luôn luôn vọt lên ánh sáng đánh tan mọi hiểm nguy, như
sương sa an ủi… Quan niệm về Đức Trinh Nữ được chúc phúc này, là người Cuba tuyệt
vời… bởi vì các bà mẹ không thể quên được của chúng con đã yêu Mẹ như vậy, và
các người vợ của chúng con chúc tụng Mẹ như thế”. Đề cập đến Đền thánh Đức Bà
Bác Ái Mỏ Đồng ĐTC nói:
Trong Đền thánh này, nơi giữ ký
ức của Dân trung thành của Thiên Chúa bước đi tại Cuba, Đức Maria được tôn kính
như Mẹ Bác Ái. Từ đây Mẹ giữ gìn các gốc rễ của chúng ta, căn tính của chúng
ta, để chúng ta đừng đánh mất chúng trên các nẻo đường của sự tuyệt vọng. Linh
hồn của nhân dân Cuba, như chúng ta vừa mới nghe, đã được rèn luyện giữa các khổ
đau, thiếu thốn, nhưng chúng đã không thành công trong việc dập tắt đức tin ; đức
tin ấy đã đuợc duy trì sống động nhờ biết bao nhiêu bà nội bà ngoại đã làm cho
có thể tiếp tục cuộc sống gia đình, sự hiện diện sống dộng của Thiên Chúa, sự
hiện diện của Thiên Chúa Cha giải thoát, củng cố, chữa lành, trao ban can đảm,
là nơi nương náu chắc chắn và là dấu chỉ của sự sống lại mới. Các bà nội bà ngoại,
các bà mẹ và biết bao nhiêu người khác, với sự hiền dịu và trìu mến đã là các dấu
chỉ của sự thăm viếng, của lòng can đảm, của đức tin đối với cháu chắt, trong
gia đình họ. Họ đã để mở một kẽ hở, bé nhỏ như một hạt cải, qua đó Chúa
Thánh Thần đã tiếp tục đồng hành với nhịp đập của dân tộc này.
ĐTC nói thêm trong bài giảng:
Và mỗi lần chúng ta nhìn lên Mẹ Maria, chúng ta lại tin nơi “sức mạnh cách mạng
của sự dịu hiền và của tình thương mến” (Evangelii Gaudium, 288). Hết thế hệ
này sang thế hệ khác, hết ngày này sang ngày khác, chúng ta đuợc mời gọi canh
tân đức tin của chúng ta. Chúng ta được mời gọi “đi ra khỏi nhà”, mở đôi mắt và
con tim cho tha nhân. Cuộc cách mạng của chúng ta đi qua sự dịu hiền, đi qua niềm
vui lớn trở thành sự gần gữi, luôn trở thánh sự cảm thương và đem chúng ta tới
chỗ bị lôi cuốn liên lụy với cuộc sống của người khác, để phục vụ. Đức tin của
chúng ta khiến cho chúng ta ra khỏi nhà và đi gặp người khác để chia sẻ
các niềm vui nỗi buồn, các hy vọng và bị tước đoạt. Đức tin của chúng ta đưa
chúng ta ra khỏi nhà để đi thăm viếng người đau yếu, kẻ bị tù tội, người khóc
lóc, và cũng biết cười với người cười, vui với các niềm vui của người bên
cạnh. Như Mẹ Maria chúng ta muốn là một Giáo Hội phục vụ, ra khỏi nhà, ra khỏi
các đền thờ của mình, ra khỏi các phòng thánh của mình, để đồng hành với cuộc sống,
để nâng đỡ các niềm hy vọng, để là dấu chỉ của sự hiệp nhất. Như Mẹ Maria, Mẹ
Bác Ái, chúng ta muốn là một Giáo Hội ra khỏi nhà để bác các cây cầu, đập bể
các bức tường, ngăn cách, để gieo vãi hoà giải.
Như Mẹ Maria chúng ta muốn là một
Giáo Hội biết đồng hành với tất cả mọi tình trạng “bối rối” của dân chúng, dấn
thân trong cuộc sống, trong văn hóa, trong xã hội, không ẩn nấp, nhưng bước đi
với các anh chị em khác.
Đó là “đồng” quý báu nhất của
chúng ta, đó là kho tàng lớn nhất của chúng ta và là gia tài tốt nhất mà
chúng ta có thể để lại: như Mẹ Maria học đi ra khỏi nhà trên các nẻo đường của
việc thăm viếng. Và học cầu nguyện với Mẹ, dể lời cầu của chúng ta tràn đầy ký ức
và lời cám tạ. Đó là thánh thi của Dân Thiên Chúa bước đi trong lịch sử. Đó là
ký ức sống động của Thiên Chúa giữa chúng ta. Đó là ký ức vĩnh cửu mà Thiên
Chúa đã doái nhìn sự khiêm hạ của dân Ngài, đã cứu giúp tôi tớ của Ngài như đã
hứa với cha ông chúng ta và con cháu họ đến muôn đời”.
Thánh lễ đã kết thúc lúc 10 giờ
sáng giờ Cuba, ĐTC đã rời đền thánh đi xe tới viếng thăm nhà thờ chính tòa
Santiago de Cuba, cách đó 19 cây số.
Nhà thờ này được dâng kính Đức
Mẹ hồn xác lên trời. Nhà thờ có hai tháp cao một tháp mầu trắng, một tháp mầu
vàng, tọa lạc gần công viên Céspendes. Nhà thờ được xây hồi đầu thế kỷ XIX và
là một trong một loạt các nhà thờ đã bị tàn phá vì các lý do khác nhau như động
đất, bị cướp bóc vv… Bên trong nhà thờ có các bức bích họa rất đẹp trên các
vòng cung và mái vòm nhà thờ. Trong nhà thờ cũng có mộ của ông Diego Velazquez
người Tây Ban Nha đã chinh phục và thành lập thành phố. Việc trùng tu nhà thờ
và mái vòm bằng gỗ mới đây nằm trong dự án cộng tác giữa vùng Toscana bên
Italia và vài tổ chức địa phương như tổng giáo phận Santiago, Văn phòng duy trì
thành phố và Đại học Đông phương. Mục đích việc trùng tu đã bắt đầu hồi năm
2010 nhằm cải tiến khu vực phát triển chung quanh nhà thờ chính toà, nhân dịp kỷ
niệm 500 năm thành lập thủ đô cũ của đảo Cuba.
Trong ngày thứ ba 22 tháng 9
ĐTC còn một sinh hoạt khác nữa là buổi gặp gỡ các gia đình Cuba trong nhà thờ chính
toà lúc 11 giờ trưa giờ địa phương và ban phép lành cho thành phố trước khi ĐTC
ra phi trường từ giã Cuba đế lấy máy bay đi Washington, bắt đầu những ngày viếng
thăm Hoa Kỳ. Chúng tôi sẽ tường thuật các biến cố này trong buổi phát ngày thứ
năm.
Linh Tiến Khải (vi.radiovaticana.va/news/22/09/2015 16:16)