Vài
Phản Ứng Tại Đức Về Huấn Thị Mới Của Bộ Giáo Sĩ
Huấn
thị mới của Bộ Giáo Sĩ về canh tân giáo xứ trong Giáo Hội hoàn vũ được các nơi
ủng hộ và đón nhận như những chỉ dẫn quí giá, nhưng tại Đức, có nhiều phản ứng
tiêu cực và coi đó là một cản trở chương trình đưa giáo dân vào vị trí coi sóc
các giáo xứ mà nhiều giáo phận tại nước này đang theo đuổi.
G. Trần Đức Anh
OP – vaticannews.va/vi 26 tháng bảy 2020
Nội
dung tổng quát của Huấn thị
Hôm
20/07/2020, Bộ giáo sĩ đã công bố Huấn Thị về các giáo xứ với tựa đề: “Hoán cải
mục vụ cộng đoàn giáo xứ để phục vụ sứ mạng truyền giáo của Giáo Hội”.
Huấn
Thị được ĐTC Phanxicô phê chuẩn hơn 3 tuần trước đó (27/06/2020) và được dịch
ra 7 thứ tiếng. Huấn thị gồm 11 chương, với tổng cộng 124 đoạn.
6
chương đầu có tính chất tổng quát, nhấn mạnh sứ mạng truyền giáo của giáo xứ
ngày nay, đồng thời trình bày các tiêu chuẩn hướng dẫn việc canh tân giáo xứ,
đẩy mạnh việc loan báo Tin Mừng và quan tâm đến người nghèo: “Trọng tâm việc
hoán cải mục vụ phải đề cập tới việc loan báo Lời Chúa, đời sống bí tích, chứng
tá bác ái, tức là những lãnh vực thiết yếu trong đó giáo xứ tăng trưởng và phù
hợp với Mầu Nhiệm mà giáo xứ tin tưởng” (n.20).
5
chương còn lại có tính chất thực hành nhiều hơn, đề cập đến cách thức tiến hành
việc gộp các giáo xứ, tổ chức giáo hạt, đơn vị mục vụ, vùng mục vụ, việc coi
sóc giáo xứ, vai trò cha sở, cha phó, phó tế, tu sĩ, việc ủy thác một số giáo
xứ cho một toán Linh Mục cùng coi sóc, hội đồng kinh tế và hội đồng mục vụ giáo
xứ. Sau cùng, là vấn đề tiền dâng cúng để cử hành các bí tích.
Huấn
thị mới của Bộ giáo sĩ không chứa đựng các qui luật mới, nhưng đưa ra những chỉ
dẫn để áp dụng đúng đắn và nghiêm túc hơn các qui luật hiện hành về giáo xứ, để
tạo điều kiện cho việc thực thi tinh thần đồng trách nhiệm của các tín hữu,
đồng thời thăng tiến một nền mục vụ gần gũi và cộng tác giữa các giáo xứ.
Những
nhu cầu khác nhau ở các Giáo Hội địa phương
Đối với
Giáo Hội tại những nước như ở Việt Nam, có lẽ Huấn Thị này không đưa ra nhiều
thách đố vì nói chung Việt Nam không thiếu ơn gọi Linh Mục. Có thể có vấn đề
cần thăng tiến hơn sự cộng tác của cha sở và các hội đồng kinh tế, hội đồng mục
vụ giáo xứ. Hội đồng kinh tế có tính chất tư vấn, do cha sở chủ tọa và có ít là
3 thành viên. Hội đồng này là cần thiết vì việc quản trị tài sản của một giáo
xứ là “điều quan trọng trong việc loan báo Tin Mừng và làm chứng tá Tin Mừng
đối với Giáo Hội và xã hội dân sự”. Các tài sản là của giáo xứ chứ không phải
của cha sở. Vì thế, nghĩa vụ của Hội đồng kinh tế là làm tăng trưởng “văn hóa
đồng trách nhiệm, quản trị minh bạch và chu cấp các nhu cầu của Giáo Hội”.
Còn Hội
đồng mục vụ giáo xứ được Huấn Thị nồng nhiệt cổ võ thành lập: đây không phải là
một cơ quan “hành chánh bàn giấy”, nhưng Hội đồng này phải tạo nên một tinh
thần hiệp thông, đặt Dân Chúa ở vị trí trung tâm như một tác nhân tích cực
trong việc loan báo Tin Mừng. Chức năng chính yếu của Hội đồng mục vụ là tìm
kiếm và nghiên cứu các đề nghị thực hành để đưa ra những sáng kiến mục vụ và
bác ái của giáo xứ, phù hợp với đường hướng của giáo phận. Để có giá trị thực
hành, các đề nghị của Hội đồng mục vụ phải được cha xứ chấp nhận.
Tránh
khía cạnh thương mại trong việc cử hành bí tích
Một
điểm khác cũng có tính cách thời sự đối với Việt Nam và một số nơi khác đó là
vấn đề tiền dâng cúng để cử hành các bí tích. Huấn thị nhấn mạnh rằng việc dâng
cúng này phải là một “hành vi tự do” từ phía người dâng cúng và không thể đòi
hỏi như một sự áp đặt hoặc như tiền thuế. Đời sống bí tích không được “thương
mại hóa” và việc cử hành thánh lễ, cũng như các hoạt động thừa tác vụ khác,
không thể qui định theo giá biểu, hợp đồng hoặc mua bán. Huấn thị khuyên các LM
hãy nêu gương về việc sử dụng tiền bạc, qua một lối sống điều độ và quản lý
minh bạch các tài sản của giáo xứ. Nhờ đó, các LM có thể nêu gương cho giáo
dân, giúp họ ý thức và tự nguyện góp phần đáp ứng các nhu cầu của giáo xứ cũng
là nhà của họ.
Phản
ứng dè dặt và tiêu cực
Nói
chung, Huấn Thị của Bộ Giáo Sĩ được đại đa số các nơi chấp nhận và không thấy
có phản ứng chống đối, khác với trường hợp ở Đức, hoặc Thụy Sĩ Đức và Áo, nơi
mà từ lâu có những lạm dụng, trái với giáo luật hiện hành. Xu hướng cổ võ
truyền chức LM cho phụ nữ đang được đẩy mạnh, và trào lưu gọi là “dân chủ hóa”
Giáo Hội giống như Tin Lành đang được cổ võ mạnh mẽ. Nhiều nơi vì thiếu LM,
Giám mục ủy thác xứ đạo cho giáo dân coi sóc. Hoặc trong các êkíp coi sóc giáo
xứ, cha sở cũng chỉ là một thành viên trong nhóm mục vụ và mọi quyết định được
bỏ phiếu theo thể chức dân chủ.
Vì thế,
có nhiều phản ứng ở Đức phê bình đoạn Huấn Thị nhắc lại giáo luật theo đó để
coi sóc giáo xứ phải là linh mục. Hoặc đoạn Huấn Thị khẳng định rằng giáo dân
không thể giảng trong thánh lễ (omelia), tuy rằng họ có thể nói, diễn giải
trong thánh đường.
Một số
GM Đức chống đối
Cho đến
nay chưa có phản ứng chính thức của HĐGM vùng tiếng Đức về Huấn Thị của Bộ Giáo
Sĩ. Phát ngôn viên của Hội đồng này cho biết trong đại hội mùa thu, HĐGM Đức sẽ
chính thức bàn thảo về văn kiện này.
- Tuy
nhiên, Đức Cha Franz-Josef Bode, 69 tuổi (1951), GM giáo phận
Osnarbrueck, Phó Chủ tịch HĐGM Đức, đã công bố tuyên ngôn hôm 22-7-2020 phê
bình Huấn Thị này là “một sự ngăn chặn động lực thúc đẩy và sự đề cao giá trị
phục vụ của giáo dân”. Huấn thị này hoàn toàn làm cho các GM ngạc nhiên, vì Đức
Cha vốn mong đợi Tòa Thánh cảm thông với thực tại địa phương và quan tâm nhiều
hơn đến công nghị tính nhiều lần được nói tới.
Đức Cha
Bode phê bình Huấn Thị là “trở về với sự giáo sĩ hóa... Và những qui luật mà
Huấn Thị trình bày phần lớn không còn đáp ứng thực tế...”. Đức Cha lo ngại Huấn
Thị mới sẽ làm cho các GM rất khó tìm được sự cộng tác của giáo dân, và kết
luận rằng “hiện thời tôi thấy không có nhu cầu nào phải thay đổi chiều hướng
một Giáo Hội tham gia hiện hành trong giáo phận Osnarbrueck” (KNA 22-7-2020)
- Trong
số các phản ứng phê bình Huấn thị của Bộ giáo sĩ, có Đức Cha Peter
Kohlgraf, 53 tuổi, GM giáo phận Mainz, cho rằng Huấn thị này là một “sự
xen mình” vào sứ vụ GM của ngài và đó là điều không thể dễ dàng chấp nhận. Đức
Cha Kohlgraf than phiền rằng mỗi vụ gộp các giáo xứ đều đòi phải có sự chấp
thuận của Vatican, và Đức Cha than phiền vì đề nghị cử giáo dân quản trị các
giáo xứ gộp lại như vậy sẽ bị Vatican bác bỏ.
ĐHY TGM
giáo phận Koeln
ĐHY
Rainer Maria Woelki, TGM giáo phận Koeln, chào mừng Huấn Thị mới của Bộ giáo sĩ
về các giáo xứ và cám ơn ĐTC vì Văn kiện chỉ đường này.
Hôm
23-7-2020, Tòa TGM Giáo Phận Koeln cho biết ĐHY Woelki tuyên bố rằng Huấn Thị
mới của Bộ giáo sĩ về các giáo xứ nhắc nhở chúng ta về các chân lý căn bản đức
tin của chúng ta mà tại nước Đức này người ta đôi khi không nhìn đến, và quá
chú ý đến chính mình... “Tôi biết ơn vì ĐGH Phanxicô chỉ đường cho chúng tôi
qua Huấn Thị này. Văn kiện chứa đựng nhiều gợi ý đến khởi hành một Giáo Hội
thừa sai”.
ĐHY TGM
Koeln cũng khẳng định rằng: “Không phải chúng ta tạo ra Giáo Hội, Giáo Hội cũng
không phải là “của chúng ta” nhưng là Giáo Hội của Chúa Giêsu Kitô. Chính Chúa
đã thành lập Giáo Hội và cùng với Giáo Hội Chúa lập các bí tích, đặc biệt là
chức linh mục. ĐGH Phanxicô nhắc nhở một số điểm ở đây, nhưng không phải như
một biện pháp hay một kỷ luật, nhưng như một khích lệ hãy hoàn toàn tín thác
nơi Chúa Kitô, để tái trở thành một Giáo Hội thừa sai”.
Một số
phê bình khác
Trước
đó, trên trang mạng chính thức của HĐGM (katholisch.de) người ta thấy những bài
mạnh mẽ phê bình và phản đối Huấn Thị. HĐGM tài trợ mỗi năm 2 triệu Euro cho
trang mạng này.
- Đáng
kể là bài của ông Felix Neumann, trưởng ban biên tập trang mạng này. Ông phê
bình Huấn thị của Bộ giáo sĩ vì giải thích giáo luật một cách bảo thủ tối đa,
phân biệt vai trò lãnh đạo của LM và giáo dân.
-
Cả ông Thomas Sternberg, 68 tuổi, Chủ tịch Ủy ban trung ương giáo
dân Công Giáo Đức, cũng mạnh mẽ phê bình Huấn thị. Trong cuộc phỏng vấn hôm
22/07/2020 dành cho báo của giáo phận Osnarbrueck, Ông cho rằng Huấn thị này “không
để ý đến thực tại Giáo Hội Công Giáo tại Đức... Các cộng đoàn giáo xứ tại Đức
này từ lâu vẫn có tinh thần đồng trách nhiệm, đồng quản trị... Với Huấn thị
này, giáo dân bị loại khỏi việc điều hành giáo xứ. Thay vào đó Huấn thị củng cố
vai trò của cha sở. Huấn thị chống lại những cố gắng làm sao để việc điều khiển
giáo xứ được ủy thác cho một toán gồm LM và những giáo dân dấn thân trong Giáo
Hội.
Theo
Ông Sternberg, hình ảnh cộng đoàn giáo xứ xoay quanh cha sở là là một lý tưởng
siêu vẹo, không thể thi hành được vì tình trạng thiếu LM trầm trọng từ lâu tại
Đức. Ông cũng than phiền vì Huấn thị không nói vì đến vai trò phụ nữ. Trái với
những gì được nói đến trong Huấn thị, từ lâu các Hội đồng giáo xứ ở Đức không
phải chỉ là cơ quan thông tin, tư vấn và trợ giúp. Tại Đức các Hội đồng ấy được
thiết lập như những cơ quan có quyền quyết định, chiếu theo hiệp định giữa Giáo
Hội và Nhà Nước. Và ông tuyên bố rằng tiến trình Con đường công nghị của Công
Giáo Đức để tìm kiếm câu trả lời mới với sự tham gia của mọi người sẽ không bị
chặn lại vì Huấn Thị này.
- Có
một thần học gia, Ông Albert Biegenser thuộc Đại học Tuebingen
ở giáo phận Freiburg, nam Đức, càng quyết liệt hơn trong việc phê bình và cho
rằng Huấn thị của Bộ giáo sĩ về cải tổ giáo xứ là điều nguy hiểm cho tương lai
Giáo Hội. Ông viết: “Thật là một điều kiêu căng vì Vatican không tham khảo ý
kiến các HĐGM thế giới mà lại đề ra những viễn tượng phát triển các cộng đoàn
giáo xứ. Huấn thị này góp phần vào sự 'tự hủy diệt'. Huấn thị chứng tỏ có hai
LM người Đức tại Vatican đã góp phần soạn ra. Hai LM ấy hãy coi 1 giáo xứ lớn tại
Đức trong 5 năm hoặc làm việc tại miền Amazzon 5 năm trước khi lên tiếng về các
vấn đè mục vụ”.
Theo
thần học gia Biesinger, Huấn thị được bố cục khéo léo: phần thứ I trình bày
những tư tưởng mới của ĐGH Phanxicô nhưng phần II không như vậy. Đây là phần áp
dụng giáo luật cách đây 30 năm không còn thích hợp và hữu ích nữa để giải quyết
những thách đố và đảo lộn hiện nay. Những huấn thị và quyết định của Thượng
HĐGM về miền Amazzon không được đưa vào huấn thị. Và thần học gia này viết: “Với
những đường hướng như thế, sự hủy bỏ Giáo Hội trong vùng Đức được xác định rồi.
Các LM bị quá tải và ngày càng không muốn thi hành nghề của mình nữa”. Và thần
học gia Biesinger kêu gọi các GM tiếng Đức, theo tinh thần đoàn thể của Công
đồng Vatican 2 và công nghị tính mà ĐGH Phanxicô cổ võ, hãy chấm dứt hoạt động
do Huấn Thị đề ra. Sự mau lẹ duyệt lại Huấn Thị của Bộ Giáo sĩ là điều không
thể tránh được (KNA 20-7-2020)
Giáo sư
Biesinger phê bình Huấn thị là lập lại các giải pháp giáo luật 30 năm về trước,
không còn hợp với hoàn cảnh của Đức. Trong thực tế, Huấn Thị được Bộ giáo sĩ
ban hành cho toàn thể Giáo Hội hoàn vũ và các khoản giáo luật ban hành năm 1983
vẫn còn hiện hành trong Giáo Hội. Giải pháp mà nhiều người trong Giáo Hội tại
Đức cổ võ thực tế là giải pháp đã có từ 5 thế kỷ trước, do Martin Luther đề ra,
với chủ trương xóa bỏ đạo lý Chúa Giêsu đã lập Giáo Hội trên nền tảng 12 tông
đồ.