Hình từ Google maps
[The article in English]
Places
in Jn 4:1-43.Samaria, Sychar, Jacob’s Well, Mount Gerizim
Tác giả: Giuse LÊ
MINH THÔNG, O.P.
http://leminhthongtinmunggioan.blogspot.com/
josleminhthong@gmail.com
Ngày 09 tháng 09 năm 2012
Nội dung
I. Dẫn nhập
II. Vùng đất
Samari và thành Samari
1. Giuđê – Samari – Galilê
2. Thành Samari – thành Sebaste
III. Những nơi
Đức Giê-su gặp gỡ người Samari
1. Sychar – Askar – Shechem
2. Giếng Giacóp
3. Núi Gerizim và núi Ebal
IV. Kết luận
Thư mục
I. Dẫn nhập
Bài viết này bàn đến các tên riêng và địa danh trong Kinh Thánh
cũng như một số tên riêng và địa danh ngoài bản văn Kinh Thánh. Để đơn giản và
tiện lợi khi viết cũng như đọc, một số địa danh và tên riêng được viết giống
như trong bài viết Anh ngữ: “Places in Jn 4,1-43:
Trình thuật Đức Giê-su gặp gỡ những người Samari trong đoạn văn
Ga 4,1-43 nói đến nhiều địa danh. Người thuật chuyện nhắc đến ba miền: Giuđê,
Samari và Galilê ở 4,3-4: “3 Người [Đức Giê-su] rời bỏ Giu-đê và lại đi đến
Ga-li-lê. 4 Nhưng Người phải băng qua Sa-ma-ri.” Những địa danh này ở đâu? Sau
khi trình bày hành trình tổng quát của Đức Giê-su (4,3-4), người thuật chuyện
mô tả nơi chốn cụ thể ở 4,5-6a: “5 Vậy Người [Đức Giê-su] đến một thành
Sa-ma-ri, gọi là Xy-kha, gần thửa đất mà Gia-cóp đã cho Giu-se, con của ông ấy.
6a Ở đó có giếng Gia-cóp.” Một địa danh khác được nhắc tới ở cuối phần đối
thoại giữa Đức Giê-su và người phụ nữ Samari. Chị ấy nói với Đức Giê-su: “Cha
ông chúng tôi đã thờ phượng ở núi này; còn các ông, các ông nói rằng: ở
Giê-ru-sa-lem mới là nơi phải thờ phượng” (4,20). Theo trình thuật, Đức Giê-su
gặp người phụ nữ
Bài viết này sẽ bàn tới những địa danh trong đoạn văn Ga 4,1-43.
Một vài bản đồ về Đất Thánh sẽ giúp nhận dạng các vùng đất Giuđê, Samari và
Galilê. Sau đó sẽ bàn tới thành phố cổ Samari mà ngày nay là thành Sebaste.
Điểm nhấn của câu chuyện là cuộc gặp gỡ giữa Đức Giê-su với người phụ nữ Samari
bên bờ giếng Giacóp, gần thành Sychar. Chúng tôi sẽ trình bày sơ lược kết quả
khảo cổ ở chung quanh thành phố
Trình bày về những địa danh và nơi chốn trong Ga 4,1-43 có thể giúp độc giả thưởng thức những
hình ảnh thực tế và sinh động của câu chuyện. Nhưng điều quan trọng hơn là qua
bức tranh đẹp và sinh động ấy, người thuật chuyện mời gọi độc giả vượt qua,
vượt lên trên những nơi chốn cụ thể, để từ đó áp dụng ý nghĩa câu chuyện vào
những cuộc gặp gỡ hằng ngày của độc giả hôm nay.
II. Vùng đất Samari và thành Samari
1. Giuđê – Samari – Galilê
Bản đồ vùng đất
Bản đồ từ History Online
Vào thời Đức Giê-su, vùng đất
2. Thành Samari – thành Sebaste
Người thuật chuyện cho độc giả biết ở 4,3-4: “3 Người [Đức
Giê-su] rời bỏ Giu-đê và lại đi đến Ga-li-lê. 4 Nhưng Người phải băng qua
Sa-ma-ri.” Trong câu này, tên gọi Samari không phải là thành Samari mà là vùng
đất Samari. Đã từng hiện hữu một thành Samari hùng mạnh và là thủ đô của Vương
quốc Ítraen ở miền Bắc (vương quốc Giuđa ở miền
Thành Samari-Sebaste để lại nhiều di tích
khảo cổ quan trọng. Những khai quật cho thấy vị trí thành Samari-Sebaste đã tìm
thấy dấu vết của sáu nền văn hoá, trải qua sáu thời đại khác nhau: Canaanite,
Israelite, Hellenistic, Herodian, Roman và Byzantine.
Đức Giê-su phải băng qua Samari (4:4),
nhưng đâu là nơi Đức Giê-su gặp gỡ người phụ nữ Samari? Nơi Đức Giê-su ở lại
với những người Samari là ở chỗ nào? Phần tiếp theo sẽ bàn đến các địa danh:
“Sychar – Askar – Shechem” (4,5a); thửa đất Giacóp đã cho Giuse (4,5b), Giếng Giacóp (4,6a) và “núi này”
(4,20a), tức là núi Gerizim.
III. Những nơi Đức Giê-su gặp gỡ người Samari
Bản đồ vùng Samari cổ
Bản đồ từ History Online
Ở giữa miền đất Samari trên bản đồ, chúng ta thấy các địa danh:
Askar, Shechem,
1. Sychar – Askar – Shechem
Thành Sychar được người thuật chuyện mô tả như sau: “Vậy Người
[Đức Giê-su] đến một thành Sa-ma-ri, gọi là Xy-kha [Sychar], gần thửa đất mà
Gia-cóp đã cho Giu-se, con của ông ấy. Ở đó có giếng Gia-cóp” (4,5-6a). Thánh
Giêrônimô đồng hoá thành Sychar với thành Shechem. Người ta cũng tìm thấy trong
thủ bản Syriac thay vì viết Sychar thì viết là Shechem, nhưng rất có thể người
sao chép bản văn (copyist) đã sửa Sychar thành Shechem. Đa số tuyệt đối các thủ
bản viết Sychar. Câu hỏi đặt ra là thành Sychar ở đâu?
Mô tả ở Ga 4,5-6 gợi lại trình thuật trong sách Sáng thế ở
33,18-20: “18 Khi
ở Pát-đan A-ram về, ông Gia-cóp đến thành Si-khem, trong đất Ca-na-an, bình an
vô sự, và ông cắm trại đối diện với thành. 19 Ông tậu của con
cái ông Kha-mo, cha của Si-khem, một thửa đất, nơi ông đã căng lều, với giá một
trăm đồng bạc. 20 Tại đây, ông dựng một bàn thờ mà ông
gọi là “Ên, Thiên Chúa của Ít-ra-en” (St 33,18-20, NPD/CGKPV) Đoạn văn nói về
Sikhem (Shechem) chứ không nói đến thành Sychar. Trong toàn bộ Kinh Thánh, địa
danh “Sychar” chỉ được nói đến một lần ở Ga 4,5. Vì thế, một số nhà chuyên môn đã muốn
đồng hoá thành Sychar với thành cổ Shechem. Tuy nhiên, xu hướng đa số các nhà
khảo cổ ngày nay đồng hoá thành Sychar với Askar, một làng nhỏ hiện nay.
Tiêu chuẩn để biết vị trí của thành Sychar là (1) gần thửa đất
mà Giacóp đã cho Giuse (4,b) và (2) không xa giếng Giacóp (4,6a). Một số nhà
chuyên môn đồng hoá Sychar với thành cổ Shechem bởi vì kết quả khảo cổ cho thấy
thửa đất mà Giacóp đã cho Giuse ở bên cạnh những di tích của thành Shechem cổ,
thành này gần với khu vực ngày nay gọi là Balata (xem SCHEIN, Following the Way, 1980, p. 205).
Tuy nhiên, nhiều nhà chuyên môn khác cho rằng: Thành Sychar nói
đến trong Ga 4,5 là làng Askar (xem bản đồ trên đây). Rudolf Schnackenburg viết: “Địa danh mà
tác giả Tin Mừng gọi là Sychar (hay Sichar) được đa số đồng hoá với làng Askar
ngày nay, đó là một ngôi làng nhỏ cách giếng Giacóp hơn nửa dặm (hơn 800 mét)
theo hướng Đông – Bắc” (SCHNACKENBURG, The Gospel, vol. I, p. 423). Ga 4,5 mô tả gọi Sychar bằng từ Hy Lạp “polis” có nghĩa
là “thành” hay ít ra cũng là một “thị trấn”. Những khảo cổ ở khu vực
Balata ngày nay cho thấy vết tích của thành Shechem cổ, nhưng không biết rõ khi
nào ngôi làng mới được thành lập. Bởi vì thành Shechem cổ đã bị John Hyrcan tàn
phá năm 128 BCE. Thành phố mới Flavia Neapolis (cách thành Shechem cổ khoảng
2,5 km) chưa xuất hiện vào thời Đức Giê-su (30-33 CE). Bởi vì Flavia Neapolis
được hoàng đế Vespasian xây dựng vào năm 72 CE (Common Era, Current Era hay Christian
Era). Ngày nay thành phố này có
tên gọi
Hình từ http://bibleatlas.org/sychar.htm
Làng Askar ngày nay nằm gần chân núi Ebal, phía Đông – Bắc giếng
Giacóp. Mảnh đất gần làng Askar thường được cho là thửa đất mà Giacóp đã cho
Giuse (4,5b). Cho dù làng Askar chỉ xuất hiện thời người Ả rập đến ở vùng đất
Tóm lại, dựa trên kết quả khảo cổ ngày nay, địa danh thành
Sychar có thể định vị tại làng Askar ngày nay. Đó là một thị trấn của người
Samari, ở dưới chân núi Ebal gần giếng Giacóp. Có thể đã có một cộng đoàn Kitô
hữu ở Sychar vào lúc Tin Mừng Gio-an được biên soạn cuối thế kỷ I CE.
2.
Giếng Giacóp
“Giếng Giacóp vẫn còn đó cho đến ngày nay, nơi đã được khách
hành hương trước đây nói tới. Giếng này chắc chắn là xác thực cho dù không được
nói đến trong Cựu Ước” (SCHNACKENBURG, The Gospel, vol.
I, p. 424). Đây là hình chụp giếng Giacóp vào năm 1894:
Hình từ http://hitch.south.cx
Giám mục John H. Vincent giải thích tấm hình này trong “Earthly
Footsteps of the Man of Galilee”, khi viếng thăm giếng năm 1894 như sau: “Giếng
Giacóp hiện nay thuộc về một nhà thờ Hy Lạp (…). Giếng này sâu 75 feet (22,8
mét), bề rộng là 7 feet 6 inches (2,30 mét). Đường kính mặt bằng giếng là 17,5
feet (5,3 mét). Một tầng hầm mái vòm bao phủ trên giếng, có chiều dài 20 feet
(6 mét), chiều rộng 10 feet (3 mét) và chiều cao 6 feet (1,8 mét). Những tảng
đá cẩm thạch bị vỡ ở phía trước tấm hình thuộc về một số nhà thờ cổ xưa”
(http://hitch.south.cx/biblesidenotes-e20%20Jacobs%20Well.htm).
Hội Thánh Chính Thống Hy Lạp đã mua khu đất đổ nát của nhà thờ
trên, là nơi ghi nhớ biến cố Đức Giê-su gặp gỡ người phụ nữ Samari bên bờ giếng
Giacóp (Ga 4). Hội Thánh Chính Thống Hy Lạp đã khởi công xây dựng một nhà thờ
mới từ trước Thế Chiến thứ nhất (the First World War), nhưng khi mới chỉ xây
được một phần của những bức tường phía ngoài thì đã phải ngưng lại vì chiến
tranh. Đây là tấm hình chụp năm 1999. Công việc xây dựng nhà thờ đang được xúc
tiến:
Hình chụp tháng 11/1999, từ http://welcometohosanna.com
Sau hơn 80 năm dang dở, nhà thờ đã được hoàn tất năm 2007. Đây
là nhà thờ ngày
nay, thuộc Hội Thánh Chính Thống Giáo Hy Lạp:
Hình từ http://welcometohosanna.com
Hình của ssiatravani
Bên trong nhà thờ thánh
Hình chụp năm 2009 của Ferrell Jenkins
Đây là giếng Giacóp ở dưới hầm mộ (crypt) của nhà thờ:
Hình chụp từ post card
Hình của ssiatravani
Đây là miệng giếng Giacóp:
Hình của ssiatravani
Giếng thì không thể di chuyển đi nơi khác, vì thế chúng ta có
thể xác định đây là nơi mà Đức Giê-su đã vất vả vì đi đường nên ngồi xuống bờ
giếng, và Người đã gặp gỡ và mặc khải cho người phụ nữ Samari biết Người là ai.
Đúng như người phụ nữ đã nói với Đức Giê-su: “Thưa Ông, Ông không có gầu và
giếng lại sâu…” (4,11). Đúng vậy, giếng sâu hơn 21 mét và ngày nay, giếng
Giacóp vẫn có nước mát và trong có thể uống được (WALKER, In the Steps of Jesus, 2006, p. 87-88). Vào thời Đức Giê-su giếng có thể sâu hơn. Các
truyền thống Do Thái giáo, Samari, Kitô giáo và Hồi giáo đều liên kết giếng này
với tổ phụ Giacóp.
3. Núi Gerizim và núi Ebal
Hình từ BiblePlaces.com
Núi Gerizim bên phải và núi Ebal bên trái
Núi Gerizim thuộc vùng đồi núi Samari, núi này cao khoảng 868
mét so với mực nước biển Địa Trung Hải và cao 244 mét tính từ chân núi. Núi
Ebal bên cạnh, cao 938 mét so với mực nước biển Địa Trung Hải và cao 366 mét
tính từ chân núi (xem chi tiết tại http://bibleatlas.org và
http://classic.net.bible.org). Giữa hai núi Gerizim và Ebal là vùng đất thành
Shechem cổ (ngày nay là thành
Theo sử gia Josephus, Sanballat là thủ lãnh người Samari đã xây
một đền thờ trên núi Gerizim, và thiết lập làng tư tế đối lập với đền thờ và tư
tế ở Giêrusalem (cf. Josephus
Hình của Ron Peled
Hình từ Illustrated Dictionary
Vào thời Giôsua núi Gerizim và núi Ebal là nơi Giôsuê đọc những
lời chúc phúc và nguyền rủa trong sách Luật cho dân nghe (Gs 8,30-35). Vào thời
Đức Giê-su, núi Gerizim gần giếng Giacóp, là nơi Đức Giê-su gặp gỡ người phụ nữ
Samari. Núi Gerizim chính là “núi này” trong lời người phụ nữ nói với Đức
Giê-su ở 4,20: “Cha ông chúng tôi đã thờ phượng ở núi này…”
IV. Kết luận
Bối cảnh lịch sử của Ga 4,1-43 liên
quan đến một số địa danh ở Đất Thánh. Trong đoạn văn này người thuật chuyện nói
đến nhiều địa danh: các vùng đất Giuđê, Samari, Galilê, thành Sychar, giếng
Giacóp và “núi này” tức là núi Gerizim. Trình thuật Ga 4,1-43 tập trung vào hai cuộc gặp gỡ: (1) Đức
Giê-su và người phụ nữ Samari (4,7-26), (2) Đức Giê-su ở lại với dân thành
Sychar hai ngày (4,37-42). Một số thông tin về các nơi chốn trên đây trong dòng
lịch sử, từ Cựu Ước đến Tân Ước và cho đến ngày nay, có thể giúp độc giả hiểu
rõ hơn thông điệp của câu chuyện: “Ở đâu” và “bằng cách nào” Đức Giê-su đã thực
hiện sứ vụ của Người và mặc khải chính Người cho người Samari.
Samari là vùng đất ngoài lãnh thổ Do Thái Giáo, người Samari bị
người Do Thái xem như là người ngoại. Đối diện với nhiều rào cản: khác nhau về
niềm tin (người Do Thái – người Samari), khác nhau về phái tính (nam giới - nữ
giới), khác nhau về nơi thờ phượng (Giêrusalem - Gerizim), Đức Giê-su đã giải
thoát người phụ nữ Samari và dân thành Sychar khỏi tất cả những rào cản trên
ngang qua cuộc gặp gỡ và nhờ những lời mặc khải của Người. Đức Giê-su đã mặc
khải cho người phụ nữ Samari, và qua chị, mặc khải cho mọi người biết sự thờ
phượng đích thực trong đoạn văn 4,21.23a: “21 Hãy tin Tôi, giờ đến, không phải
ở trên núi này cũng chẳng phải ở Giê-ru-sa-lem, các người sẽ thờ phượng Cha.
(22…). 23a Nhưng giờ đến – và là bây giờ –, khi mà những người thờ phượng đích
thực sẽ thờ phượng Cha trong thần khí và sự thật.”
Việc thờ phượng dựa trên một nơi chốn cụ thể thì bị giới hạn
trong không gian và thời gian, đồng thời thường dẫn đến tranh chấp và xung đột.
Sự thờ phượng đích thực của người môn đệ Đức Giê-su không dựa trên nơi chốn
nhưng đặt nền tảng trên cách thức: “thờ phượng trong Thần Khí và sự thật”. Nói
cách khác, người môn đệ Đức Giê-su hiện diện ở đâu, thì ở đó là nơi thờ phượng
đích thực. Nghĩa là người môn đệ có thể thờ phượng Chúa Cha, một cách đích
thực, trong Thần Khí và sự thật, ở bất cứ đâu và bất cứ lúc nào.
Cuộc gặp gỡ giữa Đức Giê-su và người phụ nữ Samari đã diễn ra ở
một nơi cụ thể: giếng Giacóp, gần thành Sychar miền Samari. Tuy nhiên câu
chuyện mời gọi độc giả đi xa hơn những địa danh trong trình thuật. Người môn đệ
của Đức Giê-su là người có khả năng biến đổi những cuộc gặp gỡ hằng ngày thành
những cuộc gặp gỡ tương tự như chuyện đã xảy ra bên bờ giếng Giacóp năm xưa.
Qua câu chuyện, người thuật chuyện khích lệ cộng đoàn tín hữu thực hiện sứ vụ
trong thế gian. Vì thế, nếu như những cuộc gặp gỡ hằng ngày của người môn đệ
hôm nay có khả năng giải thoát người khác khỏi mọi hình thức ngăn cách khác
nhau (niềm tin, giới tính, nơi thờ phượng) và dẫn mọi người tới sự chia sẻ, đối
thoại, và nhận ra Đức Giê-su là Đấng cứu độ thế gian, thì thông điệp của trình thuật đã và đang được thực
hiện./.
Thư mục
KEENER, Craig S., The Gospel of John. A
Commentary, vol. I and II,Peabody (MA), Hendrickson Publishers, 2003, 1636 p.
Revised Standard
Version - Second Catholic Edition, 2006 (RSV-SCE).
SCHEIN, Bruce E., Following the Way, the setting of
John’s Gospel,Minneapolis
(MN), Augsburg Publishing House, 1980.
SCHNACKENBURG, Rudolf, The Gospel According to
WALKER, Peter, In the Steps of Jesus, an
Illustrated Guide to the Places of the Holy Land,
WIGODER, Geoffrey, (Ed.), The
Illustrated Dictionary & Concordance of the Bible,
Tài liệu Internet:
Bible
Encyclopedia: http://christiananswers.net/dictionary/
Bible History:
http://www.bible-history.com/maps/
Bible Places: http://bibleplaces.com/
Bible Study
Tools: http://www.biblestudytools.com/
Biblos:
http://biblos.com/
Catholic
Encyclopedia: http://www.newadvent.org/cathen/
Christian
Answers: http://christiananswers.net/
Life in the
NET BIBLE: http://classic.net.bible.org/home.php
Ngày 09 tháng 09 năm 2012
Nguồn: http://leminhthongtinmunggioan.blogspot.com/2012/09/noi-chon-trong-ga-41-43-samari-sychar.html