An nghỉ trong Chúa
(dongten.net)
Tấm bia có khắc câu “Requiescat in pace” (an nghỉ) được tìm thấy
khoảng năm 688/689 AD.
Lm. Stêphanô Huỳnh Trụ
Ngày nay, trong các bản cáo phó ta thấy có rất nhiều kiểu báo tin
về người quá cố, văn ngôn có thể nói thiên hình vạn trạng. Bên Lương có cách
nói, như: An giấc nghìn thu;
mãn phần; (an nhiên) thu (thâu) thần thị tịch (viên tịch, tịch diệt), viên
tịch;nhập cõi niết bàn; thuận lý vô thường; tiêu diêu nơi miền cực lạc; về nơi
chín suối…
Riêng về phía Công Giáo, cách thường thấy là: An nghỉ (nghỉ yên) trong Chúa; được
(Thiên) Chúa (thương) gọi về; (vĩnh viễn) ra đi về với Chúa (nhà Chúa); (trở)
về nhà Cha (nước Chúa), qua đời, tạ thế, từ trần, vừa (đã) hoàn tất hành trình
trần thế (hành trình Đức Tin Công Giáo, cuộc đời thánh hiến), đã mãn phần trong
tay Chúa và Mẹ Maria…Vậy, cách nói nào thích hợp. Thiết tưởng cần tìm về
truyền thống của Hội Thánh.
1. Truyền thống.
Các mộ bia Công Giáo thường có ghi những chữ R.I.P., viết tắt của “Requiescat
in pace” (Rest In Peace: Hãy an nghỉ). Câu này đến từ lời nguyện lễ an
táng: “Anima eius et animae omnium fidelium defunctorum per Dei
misericordiam requiescant in pace: Nhờ lượng từ bi Chúa, xin cho linh hồn ấy và
linh hồn các tín hữu đã qua đời được nghỉ ngơi bình an”.
Trong Sách Isaia cũng tìm thấy câu có nghĩa tương tự: “The just
man enters into peace; There is rest on his couch for the sincere,
straightforward man: Người công chính bước vào cõi phúc bình an; Kẻ dõi theo
đường ngay nẻo chính sẽ nghỉ ngơi trên giường của mình” (Is 57, 2). Câu này
đã được tìm thấy trong tiếng Do Thái, trên bia mộ có niên đại từ thế kỷ I trước
Công Nguyên, trong nghĩa trang của Beit She’arim, nói về người công chính đã
chết, bởi vì anh ta không thể chịu được cái ác xung quanh mình. Câu tắt là “đến
và nghỉ bình an”đã được chuyển thành lời cầu nguyện trong tiếng Talmudic cổ
đại của thế kỷ III. Nhưng trước thế kỷ VIII, người ta chưa thấy câu “Requiescat
in pace” trên mộ bia, sau thế kỷ XVIII thì rất phổ biến.
Thánh lễ an táng trong tiếng Anh thường được gọi là A requiem hay Requiem
Mass, vì câu đầu tiên trong ca nhập lễ là: “Requiem æternam dona eis,
Domine, et lux perpetua luceat eis: Lạy Chúa, xin cho các linh hồn được nghỉ
yên muôn đời, và cho ánh sáng ngàn thu chiếu soi trên các linh hồn ấy”. Như
vậy, truyền thống Hội Thánh luôn nhấn mạnh đến requiem: an nghỉ.
2. Thử tìm câu thích hợp.
Những lời báo tử cách chung chỉ nói là “qua đời”, “tạ thế”, “từ
trần”. Trong các tôn giáo thường dùng cách nói thích ứng với niềm tin của mình.
Riêng với Công Giáo lại càng cần thiết có cách nói thích hợp hơn, nhằm diễn tả
đúng đắn giáo lý của Hội Thánh về mầu nhiệm sự chết và sự sống lại.
Trong những câu thường dùng, chúng tôi thấy câu “an nghỉ trong
Chúa” có lẽ tốt hơn. Bởi vì
Chúa là cùng đích của con người. Con người được tạo dựng theo hình ảnh Chúa, và
phải trở về với Chúa, Chúa là niềm hoan lạc đời đời. Ngoài Chúa ra, không có gì
tồn tại mãi mãi. Có Chúa mới có hạnh phúc thật. Chính Thiên Chúa đã phán: “Đích
thân Ta sẽ đi, và Ta sẽ cho ngươi được nghỉ ngơi.” (Xh 33, 14) . Chúa Giêsu
cũng nói tương tự: “Tất cả những ai đang vất vả mang gánh nặng nề, hãy đến
cùng tôi, tôi sẽ cho nghỉ ngơi bồi dưỡng” (Mt 11, 28). Thánh Phêrô khuyên
chúng ta: “Mọi âu lo, hãy trút cả cho Người, vì Người chăm sóc anh em”(1Pr
5,7).
“Requiescat in pace” chỉ có nghĩa là “Nghỉ ngơi trong an bình”,
và bài ca nhập lễ của lễ an táng: “Lạy Chúa, xin cho các linh hồn được nghỉ
yên muôn đời” cũng chỉ là nghỉ yên muôn đời. Nhưng câu “An nghỉ trong Chúa”
không những giữ được truyền thống của Hội Thánh, mà còn nhấn mạnh được sự bình
an nơi Thiên Chúa. Bài ca “An nghỉ trong Chúa” của Thanh Đan nói: “Khi
tấm khăn phủ che thân xác con, con an nghỉ trong Chúa Tình Yêu”.
3. Cách hành văn.
Trong cáo phó, người ta thường viết: “Trong niềm tin vào Chúa
Kitô phục sinh, gia đình chúng tôi vô cùng thương tiếc (đau đớn) báo tin (T.)
đã được Chúa gọi về (an nghỉ trong Chúa)…”. Cách hành văn như thế xem ra có
sự mâu thuẫn trong niềm tin. Đã có “niềm tin vào Chúa Kitô phục sinh”, đã “được
Chúa thương gọi về” (hay an nghỉ), thì tại sao lại còn “vô cùng thương tiếc”
hay “đau đớn” được? Thật ra chỉ cần viết “trân trọng kính báo” thì thích hợp
hơn: “gia đình chúng tôi trân trọng kính báo (T.) đã được Chúa gọi về…”
Kết luận
Các bản cáo phó từ sau năm 1975 có nhiều thay đổi, lồng vào ý nghĩa
tôn giáo rất hay, nhưng cũng cần chú ý đến tính tổng thể. Nếu thấy người khác
dùng một câu nào hay, rồi cứ thế mà đưa vào, vô tình làm sai lệch ý nghĩa.
* Bài viết phản ánh quan điểm và văn phong riêng của tác giả là
linh mục Stêphanô Huỳnh Trụ, chính xứ họ đạo Phanxicô Xaviê (nhà thờ cha Tam)
thuộc Tổng Giáo Phận Sài Gòn. Bài viết do tác giả gửi trực tiếp cho truyền
thông Dòng Tên Việt