Một Ít Nhận Xét Về Đường Lối Của Giáo Hội
Trong Vấn Đề Phiên Dịch Các Bản Văn Phụng Vụ
Nhóm Phiên Dịch
CÁC GIỜ KINH PHỤNG VỤ
60A Phạm Ngọc Thạch, P.6, Q.3
THÀNH PHỐ HỔ CHÍ MINH
Tel : (84.8) 8 203 514
Fax : (84.8) 8 205 541
E-mail : pascaltinh@hcm.vnn.vn
Vấn đề dịch các bản văn phụng vụ chỉ được đặt ra từ khi Hiến chế về phụng vụ của Công Đồng Va-ti-ca-nô II mở cửa cho việc dùng tiếng địa phương trong các nghi lễ có giáo dân tham dự. Nói đúng ra, trước đó, người ta đã dịch rồi, như trong các Sách Lễ song ngữ có bằng nhiều thứ tiếng. Nhưng các bản dịch đó chỉ có mục đích giúp các tín hữu không biết tiếng La-tinh hiểu phụng vụ cử hành bằng tiếng La-tinh, vì thế các bản dịch đó chỉ có tính cách tư. Ngày nay, trái lại, "các bản dịch là thành phần của chính các nghi thức, và đã trở nên tiếng nói của Giáo Hội" (Diễn văn của Đức Phao-lô VI nói với Hội nghị các dịch giả sách phụng vụ ngày 10/11/1965. DC số 1460, cột 2053). Từ nay các bản dịch không còn chỉ được xem bằng mắt, nhưng được đọc lớn tiếng ; không chỉ còn là một công trình tư nhân, nhưng là những bản văn chính thức của Giáo Hội.
Trước sự kiện quan trọng và mới mẻ đó, nhiều vấn đề được đặt ra, mà Giáo Hội tìm cách giải đáp qua một số văn kiện. Chúng ta sẽ lược qua Hiến chế Công Đồng về phụng vụ và một ít văn kiện khác tiếp sau để tìm hiểu đường lối của Giáo Hội về việc dịch các bản văn phụng vụ.
I. HIẾN CHẾ VỀ PHỤNG VỤ (1963)
Vấn đề dùng tiếng địa phương trong phụng vụ đã được giải quyết từ lâu trong các Giáo Hội Đông Phương và các Giáo Hội Tin Lành. Trái lại Giáo Hội La-tinh trước đây vẫn chỉ dùng tiếng La-tinh trong phụng vụ, để duy trì tính cách đồng nhất khắp nơi và phòng ngừa những lệch lạc có thể xảy ra nếu dùng tiếng địa phương. Khi Công Đồng Va-ti-ca-nô II đặt mục tiêu cho việc canh tân phụng vụ là sao cho toàn dân Chúa "tham dự đầy đủ, ý thức và linh hoạt" (PV, số 14), thì tất nhiên phải rút ra hệ luận là dùng tiếng địa phương. Tuy nhiên người ta có cảm tưởng là Công Đồng gần như miễn cưỡng mới chấp nhận nguyên tắc mới mẻ đó, cho nên rất dè dặt, chỉ nói đến việc dùng tiếng địa phương trong các bài đọc, các lời nhắn nhủ (monitiones) và trong một số lời nguyện và bài ca (PV, số 36). Dầu sao, một cánh cửa đã hé mở, và đó là điểm quan trọng.
II. HUẤN THỊ VỀ VIỆC PHIÊN DỊCH CÁC BẢN VĂN PHỤNG VỤ (1969)
Ngay sau khi Hiến chế được ban hành, khắp nơi người ta bắt đầu dịch phụng vụ. Đối với nhiều nước, đây là một công việc mới mẻ và người ta còn thiếu nhân sự cũng như kinh nghiệm. Vì thế vào tháng 11 năm 1965, Hội đồng thực thi Hiến chế Phụng vụ đã triệu tập tại Rô-ma một Hội nghị các dịch giả sách phụng vụ để trao đổi kinh nghiệm và bàn về các vấn đề liên hệ. Đức Phao-lô VI đã đọc một diễn văn trước những người tham dự Hội nghị (DC số 1460, cột 2051-2055). Trong bài này, ngài căn dặn : các bản văn Phụng vụ cần phải thích hợp cho sự hiểu biết của mọi người, kể cả trẻ em và những người ít học, nhưng một trật phải xứng đáng với những thực tại cao siêu, vì thế phải khác với ngôn ngữ thường dùng ngoài đường phố. Đó mới chỉ là một nguyên tắc chung mà Huấn thị về việc phiên dịch các bản văn phụng vụ (ban hành ngày 25/1/1969) sẽ quảng diễn thêm.
Trước khi đề cập tới Huấn thị này, tưởng cũng nên nhắc lại một biến chuyển quan trọng : ban đầu, theo ý Công Đồng, không phải mọi bản văn phụng vụ được dịch ra tiếng địa phương, vì thế trong Thánh Lễ, phần Lễ quy vẫn còn dùng tiếng La-tinh. Dần dần, chính Lễ quy cũng được dịch. Hơn nữa, người ta còn soạn ba Kinh nguyện Thánh Thể mới để dùng thêm vào với Lễ quy Rô-ma. Biến chuyển này cho thấy phụng vụ ngày càng đến gần với dân chúng hơn. Đó là điều phải có khi áp dụng nguyên tắc "tham dự đầy đủ và linh hoạt". Cánh cửa hé mở, nay đã mở toang.
Huấn thị ngày 25/1/1969 là một văn kiện căn bản (DC số 1538, tr. 367-371. La Maison-Dieu số 98, tr. 143-155. Báo Phụng vụ số 4, tr. 35-45). Ngoài một số vấn đề pháp lý (như thẩm quyền chuẩn y các bản dịch, vấn đề một bản dịch dùng cho nhiều nước, v.v...), Huấn thị có 3 phần chính :