Lòng Chúa Thương Xót trong Kinh Thánh
LỜI NGỎ: Bài viết
này dựa vào Thông điệp “Thiên Chúa Giàu Lòng Thương Xót” [Rich in Mercy (Anh ngữ),
Dives in Misericordia (La ngữ)] của Chân phước Giáo hoàng Gioan Phaolô II. Đây
là loại bài “cao cấp” nên rất khó lĩnh hội ngay, vì thế bạn cần đọc chậm và suy
nghĩ nhiều theo linh hứng của Chúa Thánh Thần. Đừng đọc cả một lúc, mỗi lần đọc
một ít. Chúc bạn được Chúa Thánh Thần linh hứng để hiểu đúng linh đạo này. Xin
mời bạn!
Khi diễn tả Lòng
Chúa Thương Xót (LCTX), các sách Cựu ước dùng 2 cách diễn tả đặc biệt, mỗi câu
đều có một sắc thái khác nhau về ngữ nghĩa.
Trước hết, thuật ngữ
“hesed” ngụ ý một thái độ sâu sắc của “lòng tốt”. Khi điều này được thiết lập
giữa hai cá nhân, họ không chỉ muốn tốt cho nhau mà họ còn tin tưởng nhau bằng
sự thầm hứa trong lòng, và trung thành với nhau. Vì “hesed” cũng có nghĩa về ân
huệ hoặc yêu thương, điều này xảy ra đúng theo nền tảng của lòng trung thành. Sự
thật là sự tận tuỵ được nói tới không chỉ là đặc tính luân lý mà còn hầu như là
đặc tính pháp lý tạo sự khác biệt.
Cựu ước dùng từ
“hesed” để nói về Thiên Chúa, điều này luôn xảy ra khi liên kết với giao ước mà
Thiên Chúa đã thiết lập với dân
Lời hứa theo pháp lý
về phần Thiên Chúa bắt buộc dân
Lòng tín trung này đối
với con-gái-bất-trung-của-dân-tộc: “Ngay cả lũ chó rừng cũng biết chìa vú cho
con bú, thế mà con gái dân tôi lại dữ dằn hung bạo như đà điểu chốn hoang địa
khô cằn. Thiếu nữ dân tôi gian ác tày trời vượt xa cả Xôđôm tội lỗi; thành đó bị
đổ nhào trong nháy mắt, chẳng cần ai phải nhúng tay vào” (Ac 4,3.6). Tóm lại, đối
với Chúa, đó là lòng tín trung đối với chính Ngài. Điều này trở thành hiển
nhiên thường xuyên ở cả hai dạng “tận tuỵ” mà chúng ta gặp (ân sủng và tín
trung), có thể được coi là trường hợp của phép thế đôi (hendiadys, cách dùng
liên từ “và” giữa 2 từ ngữ), ví dụ: Xh 34,6; 2 Sm 2,6; 15,20; Tv 25 [24],10; 40
[39],11-12; 85 [84],11; 138 [137],2; Mi 7,20).
“Ngươi hãy nói với
nhà Israel: Đức Chúa là Chúa Thượng phán thế này: Hỡi nhà Israel, không phải vì
các ngươi mà Ta hành động, mà vì danh thánh của Ta đã bị các ngươi xúc phạm giữa
các dân các ngươi đã đi đến” (Ed 36,22). Do đó mà dân
Thành quả của tình
yêu này là ơn tha thứ và phục hồi ân sủng, tái lập giao ước nội tại. Từ ngữ thứ
hai theo thuật ngữ Cựu ước xác định Lòng Thương Xót là “rahamim”.
Đây là sự khác biệt
của “hesed”. Trong khi “sự tận tuỵ” làm nổi bật lòng tín trung của “trách nhiệm
đối với tình yêu của mình” (theo nghĩa nam tính), “rahamim” theo chính nguyên
ngữ đã bao hàm tình yêu của người mẹ (rehem = tử cung).
Từ hệ luỵ nguồn gốc
và sâu xa - thực sự là sự kết hợp - liên kết người mẹ với đứa con làm nảy sinh
mối quan hệ đặc biệt với đứa con, một tình yêu đặc biệt. Với tình yêu này, người
ta có thể nói rằng đó là “hoàn toàn cho không”, vô điều kiện, và về phương diện
này nó cấu thành sự cần thiết nội tại: tình trạng cấp bách của con tim.
Như vậy, đó là sự biến
đổi “nữ tính” của lòng tín trung nam tính đối với chính nó được diễn tả bằng từ
ngữ “hesed”. Đối với nền tảng tâm lý này, “rahamim” phát sinh một loạt cảm xúc,
kể cả lòng tốt và dịu dàng, kiên nhẫn và hiểu biết, nghĩa là sẵn sàng tha thứ.
Cựu ước quy cho
Thiên Chúa các đặc tính này khi dùng thuật ngữ “rahamim” để nói về Ngài. Chúng
ta đọc thấy trong sách Isaia: “Có phụ nữ nào quên được đứa con thơ của mình,
hay chẳng thương đứa con mình đã mang nặng đẻ đau? Cho dù nó có quên đi nữa,
thì Ta, Ta cũng chẳng quên ngươi bao giờ” (Is 49,15).
Tình yêu này là lời
cảm tạ tín thành đối với sức mạnh mầu nhiệm của tình mẫu tử, được diễn tả trong
Cựu ước bằng nhiều cách: Cứu thoát khỏi mọi nguy hiểm, nhất là thoát khỏi kẻ
thù; tha thứ tội lỗi - của từng người và của cả toàn dân Israel - cuối cùng là
sẵn sàng làm trọn lời hứa và niềm cậy trông, mặc dù nhân loại bất trung, như
chúng ta thấy trong sách Hôsê: “Ta sẽ chữa chúng khỏi tội bất trung, sẽ yêu
thương chúng hết tình, vì cơn giận của Ta sẽ không còn đeo đuổi chúng” (Hs
14,5).
Theo cách nói của Cựu
ước, chúng ta cũng thấy những cách diễn tả khác, ngụ ý nhiều cách đối với ngữ cảnh
cơ bản. Nhưng cả hai cách nói trên đều đáng lưu ý đặc biệt, cho thấy rõ phương
diện theo thuyết hình người nguyên thuỷ (original anthropomorphic aspect): Khi
diễn tả LCTX, các tác giả Kinh Thánh dùng cách nói phù hợp với lương tâm và
kinh nghiệm của những người đương thời.
Thuật ngữ Hy Lạp
theo bản dịch “Bảy Mươi” (*) không cho thấy như bản cổ ngữ Do Thái: Vì thế nó
không đưa ra tất cả sự khác biệt về ngữ nghĩa riêng đối với văn bản gốc. Dù ở mức
nào, Tân ước cũng dựa vào sự phong phú và độ sâu ghi dấu cổ.
Theo cách này, chúng
ta thừa hưởng từ Cựu ước - theo cách tổng hợp - không chỉ phong phú về cách diễn
tả được các sách đó dùng để xác định LCTX, mà còn về “tâm lý” của Thiên Chúa
theo thuyết hình người: Hình ảnh về tình yêu khắc khoải của Ngài, khi tiếp xúc
với điều ác, nhất là với tội lỗi của cá nhân và dân tộc, được biểu hiện là LTX.
Hình ảnh này được tạo
nên không chỉ về ngữ cảnh tổng quát của động từ “hanan” mà còn về ngữ cảnh của
từ ngữ “hesed” và “rahamim”. Thuật ngữ “hanan” diễn tả một khái niệm rộng hơn,
thực sự có nghĩa là cách biểu hiện của ân sủng, liên quan một bẩm chất kiên định
(constant predisposition) là khoan hồng, nhân từ và thương xót.
Thêm vào các yếu tố
ngữ nghĩa, khái niệm của Cựu ước về LCTX cũng được tạo nên từ những gì bao hàm
trong động từ “hamal”, theo nghĩa đen là “tha chết” (một kẻ thù chiến bại)
nhưng cũng “tỏ lòng thương xót và trắc ẩn”, vì thế mà tha thứ và miễn trừ tội lỗi.
Còn có thuật ngữ
“hus” diễn tả lòng thương xót và trắc ẩn, nhưng đặc biệt mang ý nghĩa xúc động.
Các thuật ngữ này xuất hiện ít hơn trong các văn bản Kinh Thánh khi diễn tả
LCTX.
Ngoài ra, nên chú ý
từ ngữ “emet” đã được nói tới. Nó có nghĩa ban đầu là “sự vững chắc, sự an
toàn” (theo Hy ngữ của bản Bảy Mươi là “chân lý”) và khi đó có nghĩa là “lòng
thành tín”. Theo cách này, nó có vẻ liên kết với ngữ nghĩa riêng đối với thuật
ngữ “hesed”. Ở cả 2 nơi, đó là trường hợp của “hesed”, nghĩa là lòng thành tín
mà Thiên Chúa thể hiện tình yêu của Ngài đối với dân, trung thành với điều Ngài
hứa là sẽ làm trọn trong tình mẫu tử của Mẹ Thiên Chúa (x. Lc 1,49-54), như
Kinh thánh nói: “Chúa sẽ trọn bề nhân nghĩa với tổ tiên và nhớ lại lời xưa giao
ước” (Lc 1,72). Đây cũng là trường hợp của LCTX theo nghĩa của từ “hesed”, theo
mức của những câu theo sau, những câu mà Dacaria nói về “LTX nhân hậu của Thiên
Chúa”, diễn tả rõ ràng nghĩa thứ hai, nghĩa là “rahamim” (bản La ngữ: Viscera
Misericordiae), đồng hoá LCTX với tình thương của người mẹ.
CỰU ƯỚC
Cựu ước hiểu LCTX bằng
cách dùng nhiều thuật ngữ có ý nghĩa liên quan, khác nhau bằng nội dung riêng,
nhưng có thể nói được rằng chúng đều đồng quy từ những hướng khác nhau theo
nghĩa cơ bản, diễn tả sự phong phú nổi bật và gần gũi với con người với các
phương diện khác nhau.
Cựu ước khuyến khích
mọi người chịu đựng nỗi bất hạnh, nhất là nỗi đau khổ do tội lỗi - như dân
Israel được Thiên Chúa hứa ban giao ước - để cầu xin LTX của Thiên Chúa, và làm
cho những nỗi bất hạnh đó trở thành niềm hy vọng, nhắc nhở về LCTX trong những
lúc thất bại và mất niềm tin.
Cựu ước cũng luôn
dâng lời tạ ơn về LCTX, thể hiện trong đời sống của toàn dân và mỗi cá nhân.
Theo cách này, LCTX tương phản với sự công thẳng của Thiên Chúa theo nghĩa nào
đó, và trong nhiều trường hợp được thể hiện không chỉ mạnh hơn mà còn sâu sắc
hơn công lý. Cũng vậy, tình yêu tác động tới công lý, và cuối cùng thì công lý
phục vụ tình yêu.
Cựu ước còn dạy rằng,
dù công lý là một nhân đức đích thực nơi con người, và nơi Thiên Chúa biểu hiện
sự hoàn hảo trong suốt, do đó mà tình yêu “lớn hơn” công lý - lớn hơn về ý
nghĩa nguyên thuỷ và cơ bản.
Tính ưu việt và nổi
trội của tình yêu có liên quan công lý - đây là dấu ấn của toàn bộ mặc khải -
được mặc khải chính xác qua LTX. Điều này có vẻ minh nhiên đối với các tác giả
thánh vịnh và các tiên tri mà công lý kết thúc theo nghĩa Ơn cứu độ được hoàn tất
bởi chính Thiên Chúa và LCTX (Tv 40 (39),11; 98 (97),2; Is 45,21; Is 51,5.8; Is
56,1).
LCTX khác với công
lý, nhưng không đối lập, nếu chúng ta nhận theo lịch sử con người - như Cựu ước
đã thể hiện chính xác - sự hiện diện của Thiên Chúa, Đấng Tạo Hoá đã tự liên kết
với thụ tạo của Ngài bằng một tình yêu đặc biệt.
Theo bản chất, tình
yêu loại trừ thù hận và ý xấu đối với người mà Ngài đã trao tặng phẩm là chính
mình: “Chúa yêu thương mọi loài hiện hữu, không ghê tởm bất cứ loài nào Ngài đã
làm ra” (Kn 11,24). Những từ này cho thấy cơ bản thâm sâu của mối quan hệ giữa
công lý và LTX nơi Thiên Chúa, trong mối quan hệ của Ngài với con người và thế
giới.
Những lời đó cho
chúng ta biết rằng chúng ta phải tìm kiếm nguồn gốc của việc trao ban sự sống
và các lý do thân thiết đối với mối quan hệ này bằng cách trở lại từ “sự bắt đầu”,
trong chính mầu nhiệm sáng tạo. Những lời đó báo trước Giao ước cũ (Cựu ước), sự
mặc khải viên mãn của Thiên Chúa, Đấng mệnh danh là “tình yêu” (1 Ga 4,15.16).
Nối kết với mầu nhiệm
sáng thế là mầu nhiệm của sự chọn lựa, theo cách đặc biệt mà hình thành lịch sử
con người có người cha tâm linh là Abraham nhờ đức tin. Do đó, qua dân tộc này
mà các hành trình xuyên suốt lịch sử Cựu ước và Tân ước, mầu nhiệm của sự chọn
lựa nói đến mỗi người trong đại gia đình nhân loại.
“Ta đã yêu ngươi bằng
mối tình muôn thuở, nên Ta vẫn dành cho ngươi lòng xót thương” (Gr 31,3). “Núi
có dời có đổi, đồi có chuyển có lay, tình nghĩa của Ta đối với ngươi vẫn không
thay đổi, giao ước hoà bình của Ta cũng chẳng chuyển lay, Đức Chúa là Đấng
thương xót ngươi phán như vậy” (Is 54,10). Sự thật này, đã từng được công bố với
dân Israel, liên quan viễn cảnh của toàn lịch sử con người, cả viễn cảnh thời
gian và thế mạt (Gn 4,2.11; Tv 145 (144),9; Hc 18,8-14; Kn 11,23–12,1).
Đức Kitô mặc khải
Chúa Cha trong cùng viễn cảnh và theo nền tảng đã được chuẩn bị, như nhiều
trang Cựu ước mô tả. Cuối mặc khải này, vào đêm trước khi chịu chết, Chúa Giêsu
nói với tông đồ Philipphê lời đáng ghi nhớ này: “Thầy ở với anh em bấy lâu, anh
chưa biết Thầy ư? Ai thấy Thầy là thấy Chúa Cha” (Ga 14,9).
TÂN ƯỚC
Ngay đầu Tân ước,
hai tiếng nói vang lên trong Phúc âm Thánh Luca phù hợp việc liên quan LCTX - một
sự hài hoà vang dội cả truyền thống Cựu ước. Đức Maria vào nhà ông Dacaria, tán
tụng Chúa bằng cả linh hồn vì LXT của Chúa, điều mà “từ đời nọ đến đời kia” được
trao ban cho những ai kính yêu Ngài.
Sau đó, khi Đức Mẹ
nhớ lại sự tuyển chọn dân Israel, Đức Mẹ đã tuyên xưng LCTX mà Ngài đã chọn Đức
Mẹ là người được mọi thời khen là “đầy ơn phúc” (x. Lc 1,49-54). Khi Gioan Tẩy
giả chào đời, ông Dacaria ca tụng Thiên Chúa của Israel và tôn vinh Ngài vì đã
tỏ LTX như đã hứa với các tổ phụ và vì đã nhớ giao ước thánh của Ngài (x. Lc
1,72). Đây cũng là trường hợp của LCTX theo nghĩa của từ “hesed”, điều mà ông
Dacaria nói về “lòng nhân hậu của Thiên Chúa”, được diễn tả rõ theo nghĩa thứ
hai, nghĩa là “rahamim” (La ngữ là viscera misericordiae), xác định LCTX như
tình mẫu tử.
Trong giáo huấn của
chính Chúa Giêsu, hình ảnh này kế thừa từ Cựu ước trở nên đơn giản hơn và sâu
xa hơn. Đây có thể là điều hiển nhiên nhất trong dụ ngôn về đứa con hoang đàng
(x. Lc 15,14-32). Dù từ ngữ “lòng thương xót” không xuất hiện, nhưng vẫn diễn tả
rõ ràng bản chất của LCTX.
Đó là mầu nhiệm của
LCTX, một kịch bản thâm thúy thể hiện Tình Cha đối với đứa con hoang đàng và tội
lỗi. Người con đó không chỉ được hồi phục quyền làm con mà còn được tiếp tục thừa
kế gia sản của người cha dù đã ăn chơi phung phí hết phần gia sản riêng. Ăn năn
và trở về, nhận lỗi và xin lỗi, tất cả lại trở về nguyên trạng của người con.
Tình Chúa quá bao la và kỳ diệu!
“Khi tiêu xài hết mọi
thứ”, người con “bị túng quẫn”, nhất là “nạn đói xảy ra trong vùng đó” đến nỗi
người con “thèm ăn cám heo” mà cũng không được ăn, thế là người con phải quyết
định về nhà cha: “Biết bao nhiêu người làm công cho cha ta được cơm dư gạo thừa,
mà mình ở đây lại chết đói!” (Lc 15,17). Việc trở về của người con có thể chỉ
là vạn bất đắc dĩ, nhưng ít nhiều gì anh cũng nhận thấy mình bất xứng và chỉ
dám xin cha coi mình như tôi tớ: “Thưa cha, con thật đắc tội với Trời và với
cha, chẳng còn đáng gọi là con cha nữa. Xin coi con như một người làm công cho
cha vậy” (Lc 15,18-19). Thế nhưng anh không thể tin những gì anh thấy: Người
cha ra ôm anh vào lòng, làm tiệc mừng, cho mang đồ mới và giày mới. Dụ ngôn này
đã “chạm” đến giao-ước-tình-yêu, “chạm” đến mọi tình trạng mất ân sủng và mọi tội
lỗi.
Theo nhận thức, người
con này lý luận để khả dĩ thấy rằng mình đã hoàn toàn bất xứng, không còn mối
quan hệ mật thiết của tình phụ tử. Do đó mà người con quyết định đứng dậy và trở
về với cha. Dám trở về là can đảm, vì dù sao cũng đã bẽ mặt và nhục nhã, nhưng không
mặc cảm tội lỗi. Người con hoang đàng nhận thấy mình không có quyền đòi hỏi
gì nữa, không đáng là con, may lắm cũng chỉ mong được làm người giúp việc trong
nhà cha mình thôi. Người con đã nhận thức đầy đủ về tình trạng bất xứng của
mình và “đáng đời” thế nào theo công lý. “Quyết định dứt khoát trở về” là động
thái rất quan yếu. Lúc đó, con người phải giằng co âm thầm rất mãnh liệt.
Đó chính là động thái trưởng thành trong đức tin - tin vào LCTX và tin
mình được thứ tha.
Trong dụ ngôn “người
con hoang đàng”, thuật ngữ “công bình” không được dùng, và trong nguyên bản
cũng không dùng từ “lòng thương xót”. Mối quan hệ giữa công bình và yêu thương
được biểu hiện như LCTX, đồng thời được khắc sâu bằng tính chính xác trong nội
dung của dụ ngôn.
Rõ ràng hơn là tình
yêu được biến đổi thành LCTX khi cần có quy luật chính xác của sự công bình.
Người con hoang đàng không còn xứng đáng sau khi ăn chơi sa đoạ, trắng tay khi
trở về với cha, nhưng được cha tha bổng, và dần dần người con được vun đắp về vật
chất và tinh thần, dù có thể không bao giờ được đầy đủ như xưa. Tình phụ tử được
khôi phục là nhờ tính cao thượng và tình thương của người cha.
Mối quan hệ như vậy
không bao giờ có thể bị thay đổi hoặc bị phá huỷ bằng bất cứ động thái nào. Người
con hoang đàng biết vậy và biết mình phải làm gì để chuộc lỗi lầm, đó là lúc
người ta biết rõ mình để có thể sống khiêm nhường hơn.
Hình ảnh người con
hoang đàng giúp chúng ta nhận biết LCTX là gì và như thế nào. Chắc chắn đây là
mặc khải về Thiên Chúa Cha, giúp chúng ta tái phát hiện cách nhìn của Cựu ước về
LCTX luôn mới, vừa đơn giản vừa sâu xa.
Người cha của đứa
con hoang đàng luôn trung thành với cương vị làm cha, trung thành với tình yêu
bao la mà ông luôn dành cho con mình. Do đó mà người cha luôn chờ đợi và sẵn
sàng tha thứ nếu đứa con biết trở về. Tình yêu ấy là LTX, kỳ lạ đến nỗi không
ai khả dĩ hiểu hết. Người cha ấy đã tha thứ thì không còn phân biệt gì so với đứa
con vẫn ngoan ngoãn ở với mình. Người con ngoan ngoãn đã so đo nhưng người cha
đã phân tích rõ ràng để huynh đệ vẫn hiếu thuận với nhau.
Người cha trung tín
với chính mình - một đặc điểm mà Cựu ước dùng thuật ngữ “hesed” - ngay khi diễn
tả bằng cách thể hiện tình phụ tử. Thật vậy, chúng ta đọc thấy rằng khi người
cha thấy đứa con hoang đàng trở về, ông đã chạnh lòng trắc ẩn, chạnh LTX, chạy
ra đón nó, ôm nó trước khi nó ôm mình, rồi hôn nó (Lc 15,20). Chắc chắn ông làm
điều này vì yêu thương con sâu sắc lắm, và điều này cũng bày tỏ lòng đại lượng
dành cho con, lòng đại lượng đó đã khiến người con lớn phải tức giận. Lời người
cha nói với người con lớn giản dị mà thâm sâu: “Chúng ta phải ăn mừng, phải vui
vẻ, vì em con đây đã chết mà nay lại sống, đã mất mà nay lại tìm thấy” (Lc
15,32).
Trong Phúc Âm của
Thánh sử Luca có dụ ngôn Con Chiên Lạc (x. Lc 15,4-7) và dụ ngôn Đồng bạc bị mất
(x. Lc 15,8-9). Mỗi lần đều có mức nhấn mạnh tương tự về niềm vui có trong trường
hợp của đứa con hoang đàng (x. Lc 15,11-32). Lòng thành tín của người cha hoàn
toàn được tập trung vào tính nhân bản đối với đứa con hư hỏng, về nhân phẩm của
đứa con.
Điều này giải thích
mọi niềm vui nỗi mừng lúc đứa con trở về nhà. Do đó, người ta có thể nói rằng
tình thương dành cho đứa con là tình yêu xuất phát từ chính bản chất tình phụ tử,
theo cách thức bắt buộc người cha quan tâm đến nhân phẩm của đứa con. Mối quan
tâm này là thước đo tình yêu thương của người cha, tình yêu thương mà Thánh
Phaolô diễn tả: “Đức mến thì nhẫn nhục, hiền hậu, không ghen tương, không vênh
vang, không tự đắc, không làm điều bất chính, không tìm tư lợi, không nóng giận,
không nuôi hận thù, không mừng khi thấy sự gian ác, nhưng vui khi thấy điều
chân thật. Đức mến tha thứ tất cả, tin tưởng tất cả, hy vọng tất cả, chịu đựng
tất cả. Đức mến không bao giờ mất được. Ơn nói tiên tri ư? Cũng chỉ nhất thời.
Nói các tiếng lạ chăng? Có ngày sẽ hết. Ơn hiểu biết ư? Rồi cũng chẳng còn” (1
Cr 13,4-8).
Lòng Thương Xót -
như Đức Kitô đã bày tỏ trong dụ ngôn Người cha nhân hậu (hoặc dụ ngôn Đứa con
hoang đàng) - có dạng nội tại của tình yêu trong Tân ước gọi là “agape”. Tình
yêu thương này có thể đạt tới mọi đứa con hoang đàng, tới mọi nỗi khổ đau của
con người, tới cả nỗi khốn khổ luân lý và tội lỗi.
Khi điều này xảy ra,
con người là khách thể của LTX mà không hề cảm thấy bị hạ nhục, mà cảm thấy lại
được tìm thấy và “được phục hồi giá trị”. Người cha bày tỏ niềm vui mừng đối với
đứa con vừa “được tìm thấy” và như “chết sống lại”.
Niềm vui này thể hiện
cái tốt nguyên trạng, dù đứa con hoang đàng cũng không thể ngăn cản tình cha
thương con. Niềm vui đó còn thể hiện cái tốt lại được tìm thấy, khi đứa con trở
về thú nhận tội lỗi. Điều xảy ra giữa mối quan hệ phụ tử trong dụ ngôn của Chúa
Giêsu không được đánh giá “từ bên ngoài”. Định kiến của chúng ta về LTX đa số
là hậu quả của việc chúng ta đánh giá theo bề ngoài.
Thi thoảng điều này
xảy ra bằng cách theo phương pháp đánh giá mà chúng ta thấy trong LTX vượt trên
mọi mối quan hệ bất bình đẳng giữa người trao LTX và người nhận LTX. Do đó,
chúng ta vội vã “chiết khấu” LTX mà “thu nhỏ” người nhận, cho nên chúng ta xúc
phạm nhân phẩm người khác.
Dụ ngôn Đứa con
hoang đàng cho thấy thực tế khác hẳn: Mối quan hệ của LTX dựa trên kinh nghiệm
chung của cái tốt là con người, kinh nghiệm chung của phẩm chất đúng nơi con
người. Kinh nghiệm chung này làm cho đứa con hoang đàng bắt đầu tự nhận thấy
mình và hành động của mình bằng sự thật trọn vẹn (đó là khiêm nhường). Mặt
khác, vì chính lý do này mà đứa con trở thành cái tốt riêng của người cha: Người
cha thấy rõ cái tốt đạt được nhờ mầu nhiệm của chân lý và yêu thương để người
cha có vẻ quên mọi tội lỗi mà đứa con đã phạm.
Hoán cải là cách diễn
tả cụ thể nhất về tác dụng của tình yêu và sự hiện hữu của LTX trong thế giới
loài người. Dụ ngôn Đứa con hoang đàng diễn tả theo cách đơn giản nhưng sâu sắc
trong thực tế cải tà quy chính.
Ý nghĩa riêng và
đúng của LTX không chỉ bao gồm trong cách nhìn, mà còn xuyên suốt và đầy lòng
trắc ẩn: LTX được diễn tả về phương diện đúng và riêng khi LTX phục hồi để đánh
giá, thúc đẩy và thu hút những điều tốt từ mọi dạng của điều xấu hiện hữu trong
thế giới và trong con người. Hãy hiểu theo cách này, LTX cấu thành nền tảng của
sứ vụ cứu độ và sức mạnh trong sứ vụ của Đức Kitô.
Các tông đồ và các
môn đệ của Ngài đã hiểu và thực hành LTX như cách của Ngài. LTX không bao giờ
ngừng mặc khải, bằng tâm khảm và trong hành động, như bằng chứng hùng hồn về
tình yêu: “Đừng để cho sự ác thắng được mình, nhưng hãy lấy thiện mà thắng ác”
(x. Rm 12,21). Khuôn mặt đích thực của LTX phải được mặc khải theo cách mới. Mặc
dù có nhiều định kiến, LTX vẫn thực sự rất cần thiết trong thời đại chúng ta.
LCTX được mặc khải
trên Thánh giá và trong sự Phục sinh
Sứ vụ của Đức Kitô
và hoạt động của Ngài giữa nhân loại kết thúc bằng cái chết trên Thập giá và sự
Phục sinh. Chúng ta phải thẩm thấu sự kiện cuối cùng này, nhất là theo ngôn ngữ
của Công đồng Vatican II xác định là Mầu nhiệm Vượt qua (Mysterium Paschale) -
nếu chúng ta muốn diễn tả sâu sắc sự thật về LTX, như được mặc khải trong lịch
sử cứu độ.
Ở mức cân nhắc này,
chúng ta phải tiếp cận Tông thư Redemptor Hominis (Gioan Phaolô II, 1978). Thật
vậy, thực tế của ơn cứu độ, theo chiều kích con người, đã mặc khải những điều
chưa từng nghe biết - về sự cao cả của con người, như Bài Exsultet (công bố
trong đêm Vọng Phục Sinh) mô tả: “Tội hồng phúc đã ban cho chúng ta Đấng cứu
chuộc rất cao sang”, ngay lúc chiều kích cứu độ của Thiên Chúa làm cho chúng ta
có thể hồi sinh theo cách kinh nghiệm nhất và lịch sử nhất, để tiết lộ chiều
sâu của tình yêu không không chùn bước trước sự hy sinh khác thường của Chúa
Con, để thỏa mãn lòng trung thành của Chúa Cha đối với loài người, tạo dựng
chúng ta theo hình ảnh Ngài và chọn chúng ta từ khởi nguyên, nơi Chúa Con, đối
với ân sủng và vinh quang.
Các sự kiện của ngày
Thứ Sáu Tuần Thánh, thậm chí trước đó, trong lời cầu nguyện tại Ghếtsimani, giới
thiệu sự thay đổi nền tảng của toàn bộ sự mặc khải về tình yêu và LTX trong sứ
vụ của Đức Kitô. Ngài “thi ân giáng phúc, và chữa lành mọi kẻ bị ma quỷ kiềm chế”
(Cv 10,38), đồng thời “chữa hết các bệnh hoạn tật nguyền” (Mt 9,35), chính Ngài
thực hiện LTX và kêu gọi LTX, khi Ngài bị bắt, bị đối xử tệ, bị kết án, bị đánh
đòn, đội vòng gai, bị đóng đinh vào Thập giá và chết trong đau đớn vô cùng (x.
Mc 15,37; Ga 19,30).
Lúc đó Ngài xứng
đáng nhận LTX từ những người mà Ngài đã làm tốt cho họ, nhưng Ngài đã không nhận
được. Ngay cả những người thân tín nhất cũng không thể bảo vệ Ngài khỏi kẻ ác. Ở
giai đoạn cuối cùng của sứ vụ, các lời tiên tri, nhất là của tiên tri Isaia nói
về Người Tôi Tớ Đau Khổ, hoàn toàn ứng nghiệm nơi Đức Kitô: “Chính người đã bị
đâm vì chúng ta phạm tội, bị nghiền nát vì chúng ta lỗi lầm; người đã chịu sửa
trị để chúng ta được bình an, đã phải mang thương tích cho chúng ta được chữa
lành” (Is 53,5).
Đức Kitô, là người
chịu đau khổ trong Vườn Cây Dầu và trên đồi Canvê, đã thưa với Chúa Cha rằng
Ngài đã thể hiện tình yêu của Chúa Cha cho mọi người. Nhưng Ngài cũng không được
thoát khỏi đau khổ và cái chết trên Thập giá: “Đấng chẳng hề biết tội là gì,
thì Thiên Chúa đã biến Người thành hiện thân của tội lỗi vì chúng ta, để làm
cho chúng ta nên công chính trong Người” (2 Cr 5,21).
Thánh Phaolô viết về
chiều kích thực tế của ơn cứu độ. Chính ơn cứu độ này là mặc khải tính thánh
thiêng của Thiên Chúa, Đấng hoàn thiện, đầy đủ công lý và yêu thương, vì công
lý dựa trên yêu thương.
Trong cuộc khổ nạn
và cái chết của Đức Kitô, Chúa Cha không tha chính Con mình, nhưng “vì chúng ta
mà tự nhận thân phận như tội nhân”, công lý được diễn tả, Đức Kitô chịu đau khổ
và chấp nhận Thập giá vì tội lỗi nhân loại. Điều này cấu thành “sự dồi dào” của
công lý, vì tội lỗi của loài người “được đền bù” nhờ sự hy sinh của
Thiên-Chúa-Làm-Người.
Công lý này là “tiêu
chuẩn của Thiên Chúa”, hoàn toàn nhiệm xuất từ tình yêu của Chúa Cha và Chúa
Con, và sinh hoa kết trái trong tình yêu. Vì thế, công lý của Chúa mặc khải
trên Thánh giá của Đức Kitô là “chiều kích cùa Thiên Chúa” vì nhiệm xuất từ
tình yêu và được hoàn tất trong tình yêu, sinh ra hoa trái ơn cứu độ. Ơn cứu độ
liên quan sự mặc khải về LTX viên mãn.
Chiều kích ơn cứu độ
được đặt trong hiệu quả không chỉ bằng cách đem lại công lý để chịu đựng tội lỗi,
mà còn phục hồi tình yêu nơi con người, vì chính con người đã từng viên mãn sự
sống và sự thánh thiện đến từ Thiên Chúa. Theo cách này, ơn cứu độ liên quan sự
mặc khải về LTX một cách viên mãn.
Mầu nhiệm Vượt qua
là tột đỉnh của sự mặc khải này và hiệu quả của LTX, có thể biện hộ cho con người,
phục hồi công lý theo nghĩa của mệnh lệnh cứu độ mà Thiên Chúa đã muốn từ khi tạo
dựng nhân loại. Cuộc khổ nạn của Đức Kitô nói theo cách đặc biệt đối với con
người, không chỉ với người có niềm tin.
Những người không có
niềm tin cũng có thể khám phá nơi Ngài về mối liên kết với số phận con người,
cũng như sự hài hoà trọn vẹn của sự dấn thân vô vị lợi vì con người, vì chân lý
và vì yêu thương. Nhưng chiều kích của Mầu nhiệm Vượt qua còn thâm thuý hơn. Thập
giá trên đồi Canvê, nơi mà Đức Kitô đã đối thoại lần cuối với Chúa Cha, nổi bật
lên từ chính trái tim yêu thương của con người, vốn được tạo thành giống hình ảnh
Thiên Chúa, đã được làm thành tặng phẩm theo kế hoạch đời đời của Thiên Chúa.
Như Đức Kitô đã mặc
khải, Thiên Chúa không chỉ thân thiện với thế giới với tư cách Tạo Hoá và nguồn
Hiện Hữu, mà Ngài còn là Cha: Ngài liên kết với con người, và Ngài mời gọi họ
hiện hữu trong thế giới vô hình, bằng mối liên kết thân mật hơn. Đó là tình yêu
không chỉ tạo điều tốt mà còn cho tham dự vào chính sự sống của Thiên Chúa:
Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần. Vì Ngài yêu thương và muốn trao ban
chính Ngài. Và Ngài cũng mời gọi chúng ta chia sẻ chân lý và tình yêu nơi Thiên
Chúa.
Tín điều Công đồng
Nicê-Constantinopolitan xác nhận: “Ánh sáng bởi Ánh sáng, Thiên Chúa thật bởi
Thiên Chúa thật”. Thập giá là bằng chứng tuyệt vời về giao ước của Thiên Chúa đối
với nhân loại - mỗi con người đều là giao ước này. Thập giá là giao ước mới đã
được thiết lập trên đồi Canvê, không hạn chế với một người nào.
Thập giá của Đức
Kitô nói gì với chúng ta? Thập giá lại cho chúng ta một sứ điệp quan trọng: “Đức
Kitô Phục Sinh”.
Những người thấy
ngôi mộ trống trở thành nhân chứng về Đức Kitô Phục Sinh. Nhưng ngay trong vinh
quang Thiên Chúa, Thập giá vẫn còn. Thập giá đó vẫn nói và không ngừng nói về
Thiên Chúa Cha, Đấng tuyệt đối trung tín với tình yêu đời đời của Ngài đối với
con người: “Thiên Chúa yêu thế gian đến nỗi đã ban Con Một, để ai tin vào Con của
Người thì khỏi phải chết, nhưng được sống muôn đời” (Ga 3,16).
LTX là tình yêu tuyệt
đối. Tin vào tình yêu này là tin vào LCTX. Tin vào Chúa Con bị đóng đinh
là “thấy Chúa Cha” (x. Ga 14,9), nghĩa là tin tình yêu đó hiện hữu trong thế giới
và tình yêu này mạnh hơn mọi điều ác nơi mọi người, nơi nhân loại, hoặc cả thế
gian. LCTX là chiều kích tuyệt đối của tình yêu.
Tình yêu mạnh hơn tử
thần và mạnh hơn tội lỗi
Thập giá của Đức
Kitô trên đồi Canvê cũng là nhân chứng đối với sức mạnh của sự ác chống lại Con
Thiên Chúa, chống lại một người con trong những người con của nhân loại, con
người đó có bản chất vô tội, chống lại những người sinh ra trong thế gian chưa
bị hoen ố vì sự bất tuân phục của Adam và ảnh hưởng Tội nguyên tổ. Và ở đây,
chính nơi Đức Kitô, công lý được thực hiện đối với tội lỗi bằng giá máu hy sinh
của Ngài, bằng cách “vâng lời cho đến chết trên Thập giá” (Pl 2,8).
“Ngài chẳng hề biết
tội là gì, thì Thiên Chúa đã biến Ngài thành hiện thân của tội lỗi vì chúng ta,
để làm cho chúng ta nên công chính trong Ngài” (2 Cr 5,21). Công lý cũng được
đem tới để liên quan cái chết, mà từ đầu lịch sử nhân loại đã bị nối kết với tội
lỗi. SỰ chết đã được công lý thực hiện bằng giá của cái chết của Con Người
không hề có tội và chiến thắng bằng cái chết: “Tử thần đã bị chôn vùi. Đây giờ
chiến thắng! Hỡi tử thần, đâu là chiến thắng của ngươi? Hỡi tử thần, đâu là nọc
độc của ngươi? Tử thần có độc là vì tội lỗi, mà tội lỗi có mạnh cũng tại có Lề
Luật. Nhưng tạ ơn Thiên Chúa, vì Ngài đã cho chúng ta chiến thắng nhờ Đức Giêsu
Kitô, Chúa chúng ta” (x. 1 Cr 15,54-57).
Chúa Con, Đấng đồng
bản thể với Chúa Cha, đã hoàn lại công lý cho Thiên Chúa bằng chính Thập giá, đồng
thời mặc khải LTX, đó là tình yêu trái ngược với những gì cấu thành nguồn gốc
điều ác trong lịch sử nhân loại: chống lại tội lỗi và sự chết.
Thập giá là sự hạ
mình sâu thẳm nhất của Thiên Chúa đối với loài người và những số phận bất hạnh
của loài người - nhất là những lúc khó khăn và đau khổ. Thập giá như là “cách
tiếp xúc” của tình yêu vĩnh hằng đối với những vết thương của loài người; đó là
sự hoàn tất trọn vẹn của chương trình cứu độ nhân loại mà Đức Kitô đã bày tỏ tại
Đền Thờ ở Nazareth (x. Lc 4,18-21) và đã được ngôn sứ Gioan Tẩy Giả lặp lại (x.
Lc 7,20-23).
Theo cách nói của
tiên tri Isaia (x. Is 35,5; 61,1-3), chương trình này cốt ở việc mặc khải về
LCTX đối với người nghèo, người đau khổ, tội nhân, người mù, người bị đàn áp và
bị bóc lột. Trong Mầu nhiệm Vượt qua, các giới hạn của “sự dữ đa chiều” mà nhân
loại “ăn chia” đã bị vượt qua: Thật vậy, Thập giá của Đức Kitô làm chúng ta hiểu
căn nguyên sâu xa của sự dữ, đã bị gắn sâu trong tội lỗi và sự chết; vì thế Thập
giá trở nên dấu hiệu tận thế (eschatological sign).
Chỉ trong sự hoàn tất
cuối cùng và sự canh tân cuối cùng của thế giới mà tình yêu sẽ chiến thắng,
trong những người Chúa chọn, hoa trái chín muồi của vương quốc sự sống và vinh
quang bất tử. Việc thiết lập sự hoàn tất cuối cùng này có nơi Thập giá của Đức Kitô
và trong cái chết của Ngài.
“Chúa Giêsu đã sống
lại vào ngày thứ ba” (x. 1 Cr 15,4), điều đó cấu thành dấu hiệu cuối cùng của sứ
vụ cứu độ, dấu hiệu hoàn tất toàn bộ mặc khải về LCTX trong thế-gian-bị-cái
ác-chế-ngự. Đồng thời cấu thành dấu hiệu tiên báo “trời mới và đất mới” (Kh
21,1), lúc “Thiên Chúa sẽ lau sạch nước mắt họ. Sẽ không còn sự chết, cũng chẳng
còn tang tóc, kêu than và đau khổ nữa, vì những điều cũ đã biến mất” (Kh 21,4).
Trong sự hoàn tất cuối
cùng, LCTX sẽ được mặc khải là tình yêu, trong khi trên thế gian, trong lịch sử
nhân loại, cùng với lịch sử của tội lỗi và sự chết, tình yêu phải được mặc khải
là LCTX và cũng phải được hiên thực hoá là LCTX. Chương trình cứu độ của Đức
Kitô, chương trình của LTX, trở thành chương trình của Dân Ngài, chương trình của
Giáo Hội.
Ngay tại trung tâm của
chương trình đó luôn có Thập giá, vì chính nơi Thập giá mà sự mặc khải LCTX đạt
tới đỉnh cao. Khi “những cái cũ bị tẩy sạch” (x. Kh 21,4), Thập giá vẫn còn được
dẫn chứng những từ ngữ trong sách Khải huyền của Thánh Gioan: “Này đây Ta đứng
trước cửa và gõ. Ai nghe tiếng Ta và mở cửa, thì Ta sẽ vào nhà người ấy, sẽ
dùng bữa với người ấy, và người ấy sẽ dùng bữa với Ta” (Kh 3,20).
Theo cách đặc biệt,
Thiên Chúa cũng mặc khải LTX khi Ngài mời gọi nhân loại “thương xót” Con Một
Ngài là Đấng-bị-đóng-đinh. Đức-Kitô-bị-đóng-đinh chính là Ngôi-Lời-không-qua-đi:
“Trời đất sẽ qua đi, nhưng những lời Thầy nói sẽ chẳng qua đâu” (Mt 24,35), và
Ngài là người “đứng trước cửa và gõ vào cửa lòng của mỗi người” (x. Kh 3,20),
không hạn chế tự do nhưng tìm cách rút ra từ chính lòng yêu chuộng tự do, đó
không chỉ là hành động đoàn kết với Con-Người-chịu-đau-khổ (Đức Kitô), mà còn
là dạng LTX được mỗi người trong chúng ta thể hiện với Con của Chúa Cha hằng hữu.
Trong toàn bộ chương
trình cứu độ của Đức Kitô, trong toàn bộ mặc khải về LTX qua Thập giá, phẩm
giá con người có thể được tôn trọng hơn và được đề cao hơn, vì đạt được
LTX. Đức Kitô đã xác định: “Các ngươi làm như thế cho một trong những anh em bé
nhỏ nhất của Ta đây, là các ngươi đã làm cho chính Ta vậy” (Mt 25,40).
Trong Bài Giảng Trên
Núi, Chúa Giêsu nói đến một trong Bát Phúc (Tám Mối Phúc Thật): “Phúc thay ai
xót thương người, vì họ sẽ được Thiên Chúa xót thương” (Mt 5:7). Điều đó cấu
thành một bản tổng hợp của toàn bộ Tân ước, toàn bộ “sự trao đổi tuyệt vời”
(admirable commercium) bao gồm trong đó. Sự trao đổi này là luật của kế hoạch cứu
độ, luật này vừa đơn giản, vừa mạnh mẽ, vừa dễ dàng.
Thể hiện ngay từ đầu
những gì mà “trái tim con người” có thể thương xót, những từ ngữ này không từ
Bài Giảng Trên Núi mặc khải viễn cảnh mầu nhiệm thẳm sâu của Thiên Chúa: Tính đồng
nhất bí ẩn của Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, trong đó tình yêu bao gồm
công lý, đặt trong LTX, mặc khải sự hoàn hảo của công lý.
Mầu nhiệm Vượt qua
là Đức Kitô ở đỉnh cao của sự mặc khải về mầu nhiệm bí ẩn của Thiên Chúa. Đó là
những lời được nói đã hoàn toàn nên trọn: “Ai thấy Thầy là thấy Cha” (Ga 14,9).
Thật vậy, Đức Kitô là Đấng mà Chúa Cha “cũng không tha” (Rm 8,32) vì nhân loại,
Đấng phải chịu khổ hình Thập giá đã không được nhân loại thương xót, Đấng đã mặc
khải tình yêu viên mãn trong sự phục sinh của Ngài mà Chúa Cha đã dành cho
Ngài, nơi Ngài, và cho nhân loại: “Người không phải là Thiên Chúa của kẻ chết,
nhưng là của kẻ sống” (Mc 12,27).
Trong sự phục sinh,
Đức Kitô đã mặc khải Thiên Chúa của LTX, vì Ngài đã chấp nhận Thập giá là đường
tới phục sinh. Vì thế, khi chúng ta nhớ tới Thập giá, cuộc Khổ nạn và Sự chết của
Đức Kitô, đức tin và đức cậy của chúng ta tập trung vào Đấng Phục Sinh: “Vào
chiều ngày ấy, ngày thứ nhất trong tuần, nơi các môn đệ ở, các cửa đều đóng
kín, vì các ông sợ người Do Thái. Đức Giêsu đến, đứng giữa các ông và nói:
“Bình an cho anh em!”. Nói xong, Người cho các ông xem tay và cạnh sườn. Các
môn đệ vui mừng vì được thấy Chúa” (Ga 20,19-20). Rồi Ngài nói với họ: “Anh em
hãy nhận lấy Thánh Thần. Anh em tha tội cho ai thì người ấy được tha, anh em cầm
giữ ai thì người ấy bị cầm giữ” (Ga 20,22-23).
Ở đây Chúa Con có
kinh nghiệm về LTX đã được thể hiện với Ngài, nghĩa là tình yêu của Chúa Cha mạnh
hơn Tử thần. Đức Kitô cũng vậy, vào lúc cuối của sứ vụ cứu độ, Ngài đã mặc khải
chính Ngài là Nguồn Thương Xót vô tận, về chính tình yêu ấy, trong viễn cảnh lịch
sử cứu độ nơi Giáo Hội, được xác nhận là lớn hơn mọi tội lỗi của nhân loại.
Đức Kitô Vượt Qua là
hiện thân cuối cùng của LTX, dấu hiệu sống động trong lịch sử nhân loại cho đến
tận thế. Trong tinh thần đó, phụng vụ mùa Phục sinh đặt trên môi miệng chúng ta
những lời của Thánh vịnh: “Tình thương Chúa, đời đời con ca tụng, qua muôn ngàn
thế hệ miệng con rao giảng lòng thành tín của Ngài” [Tv 89 (88),2].
Lạy Chúa Giêsu,
chúng con tín thác nơi Ngài!
-----------------
(*) Septuagint, quen
gọi là Bản Bảy Mươi. Bản Kinh Thánh phổ thông (Vulgate) chủ yếu là công của
Thánh Giêrônimô, và được ĐGH Damasus I uỷ nhiệm năm 382. Lúc đó, bản này là
tiêu chuẩn trong Giáo Hội, nhưng đến thế kỷ XVI có vài trăm bản được in, với
nhiều thay đổi. Công đồng Trentô tuyên bố rằng Bản Kinh Thánh phổ thông là xác
thực khi đọc công khai, tranh luận, giảng thuyết và bình luận, và truyền lệnh
xem xét kỹ lưỡng. Nghĩa là bản phổ thông này là bản Kinh Thánh chính thức của
Giáo Hội. Bản này cũng được Công đồng
Nguồn: Chuyển
ngữ từ TheDivineMercy.org
(emty.org Cập nhật:
11/04/2012 - 09:40:31)