TỌA ĐÀM VỀ VĂN HỌC CÔNG GIÁO
VÀ GIẢI VĂN CHƯƠNG CÔNG GIÁO TOÀN QUỐC
Bài phát biểu
đúc kết của Đức cha Chủ tịch Ủy ban Văn hóa
trong tọa đàm
về văn học Công giáo 19-9-2021
Trọng
kính Đức cha Matthêô, Giám mục Giáo phận Quy Nhơn
Kính
thưa quý Cha và quý tham dự viên cuộc tọa đàm hôm nay
Xin cho tôi được bày tỏ niềm vui khi được mời tham dự và có vài
tâm tình trong cuộc tọa đàm với chủ đề: “Văn học Công giáo đương đại”. Tôi
đã cảm nhận hai niềm vui xuất phát từ
chính cuộc “quy tụ” đặc biệt này: (1) Trước hết, là niềm vui được gặp gỡ cả
thanh lẫn hình trong hoàn cảnh dịch bệnh tưởng như không thể quy tụ và gặp gỡ;
đặc biệt được gặp nhau trong bầu khí huynh đệ từ giáo phận mẹ của Giáo phận Đà
Nẵng chúng tôi là Giáo phận Qui Nhơn để cùng chia sẻ những chủ đề liên quan đến
“văn hóa-nghệ thuật” mà Đức Cha Matthêu và tôi được vinh dự phân nhiệm trong
Hội đồng Giám mục Việt Nam (HĐGMVN). (2)
Thứ đến, cách tổ chức cuộc tọa đàm này cũng rất đặc biệt vì là “trực tuyến”
thích hợp với hoàn cảnh và cũng là xu thế hiện nay của thế giới và ngay tại
Việt Nam chúng ta, đặc biệt là trong cách hoạt động của chính quyền dân sự và
xã hội, ngay cả trong việc giáo dục đào tạo, kể cả các lớp rất nhỏ! Nói theo ngôn ngữ xã hội hiện nay thì hình
thức trực tuyến (online hoặc livestream) đang là “xu thế thời đại” và “tất yếu”
trong hoàn cảnh khó khăn cho việc tập trung và di chuyển trong giai đoạn dịch
bệnh covid-19 đang hoành hành. Giáo hội hoàn vũ nói chung và Việt Nam nói riêng
cũng đang sử dụng phương tiện này cho các hoạt động tông đồ, mục vụ và phụng vụ
của mình. Có một kiểu nói đặc biệt cho việc ứng dụng các phương tiện truyền
thông xã hội trong thời đại internet này là “ngôn ngữ mới và văn hóa mới” (new
language, new media culture). Tôi xin có bày tỏ sự ấn tượng với lời khen và
rất biết ơn ban tổ chức của Ban văn hóa giáo phận Quy Nhơn đã can đảm tổ chức
trực tuyến Buổi tọa đàm về Văn học Công
giáo đương đại. Ban Tổ chức có đề nghị tôi phát biểu vài ý kiến về 2 nội
dung:
1/ Tóm tắt lại các đề tài đã trong buổi tọa đàm chúng ta vừa
nghe:
Có 8 đề tài được trình bày theo 3 nhóm chủ đề mà tôi phân ra như
sau:
a/ 4 đề tài chuyên biệt về văn học
Công giáo:
Đề tài 1: Tìm kiếm và bảo tồn
vănhọc Hán Nôm Công giáo do Chị Maria Lê Hà thuyết trình.
Đề tài 2: Bước dò dẫm của các nữ
tác giả văn học Công giáo do Nữ tu Anna Nguyễn Bích Hạt thuyết trình.
Đề tài 4: Định hướng văn học
trong mục vụ truyền giáo thời đầu tại Việt Nam, do diễn giả là Cha Giuse
Trương Đình Hiền, Tổng đại diện Gp Qui Nhơn.
Đề tài 5: Văn học Công giáo từ
năm 1975 đến nay do chị Nguyễn thị Khánh Liên trình bày.
b/ 2 đề tài liên quan tới văn học Công giáo địa phương:
Đề tài 3: Đôi nét văn học Công
giáo Tây Nguyên do diễn giả Ông Phêrô Lê Minh Sơn trình bày.
Đề tài 7: Khai thác văn học Công
giáo với việc phát triển du lịch tại Bình Định do Tiến sĩ Lê Nhật Ký trình
bày.
c/ 2 đề tài liên quan đến việc đề xuất cho hướng phát triển nền
văn học Công giáo tương lai:
Đề tài 6: Khích lệ cho việc phát
triển nền văn xuôi Công giáo do Anh Nguyễn Văn Học trình bày.
Đề tài 8: Hướng tới một giải văn
chương Công giáo toàn quốc do Lm. Võ Tá Khánh trình bày.
Trước hết, cám ơn Ông Bùi Công Thuấn là người hướng dẫn chương
trình rất tri thức, dí dỏm và nhẹ nhàng giúp tọa đàm tốt đẹp. Ngoài 8 đề tài,
còn có sự hiện diện và bày tỏ ý kiến của Phó Gs-Tiến sĩ Nguyễn Hữu Sơn-Nguyên
Phó viện trưởng Viện Văn học Việt Nam. Ông nhận định Văn học Công giáo đã đóng
góp ngay từ ngày đầu cùng với Văn học dân tộc Việt Nam tiếp cận với nền văn học
Phương Tây để cùng phát triển nền Văn học đương đại trên thế giới và Việt Nam.
Có thể nói rằng tất cả 8 đề tài đều được các diễn giả nghiên cứu
công phu và trình bày rất tâm huyết trong chương trình Tọa đàm hôm nay. Tôi rất
mừng khi nhận thấy các nội dung chủ đề được trình bày với định hướng là bảo tồn
và phát triển hướng về Loan báo Tin mừng; trong đó có thêm những đề xuất mang
tính nhằm vào khả năng phát triển lâu dài mang tính phổ quát, cộng đồng và Công
giáo. Với những đề tài mang tính nghiên cứu, tôi rất mong chúng ta nên có thêm
những tìm tòi chuyên sâu hơn, đặc biệt đối với các nguồn tư liệu liên quan đến
Hán-Nôm, Quốc ngữ thời sơ khai và tìm cách bảo tồn cũng như phổ biến cho các thế
hệ trẻ có thể tham khảo và thưởng thức. Điều đặc biệt trong chương trình có ba
đề tài do ba người nữ (trong đó có một nữ tu) muốn nói tới sự trân trọng và vai
trò của người nữ trong văn học Công giáo. Ngoài ra, tôi cũng lưu ý đặc biệt đến
việc tìm cách mở rộng và khuyến khích nỗ lực tìm tòi và nghiên cứu khoa học để
lưu giữ và phổ biến các tư liệu và sự phong phú của nền văn học Công giáo tại
các giáo phận. Đối với các đề xuất mang tính thực hành để có thể lưu giữ và
phát triển phục vụ cho các hoạt động tông đồ mục vụ (đa dạng) và loan báo Tin Mừng
cần được kiên trì để có thể hiện thực trước khi quá muộn. Những điều này cần sự
chung lòng và hợp sức của nhiều thành phần dân Chúa; cách riêng những vị có
trách nhiệm và thẩm quyền cần có “tâm” và có “tầm” hơn trong lãnh vực khá riêng
biệt này. Đây cũng là một trong những ưu tư và nỗ lực của Ủy ban Văn hóa (UBVH)
trực thuộc HĐGMVN mà chúng tôi luôn trăn trở để có thể thực hiện cho Giáo hội
Việt Nam chúng ta.
(2) Xin Đức cha cho biết đường hướng hoạt động văn hóa, văn học
của Hội đồng Giám mục Việt Nam trong giai đoạn tới. Như chúng ta cũng biết, tháng 04/2017, sau khi ĐC Giuse Vũ Duy
Thống, Chủ tịch UBVH qua đời, quý Đức Giám mục trong cuộc họp thường niên kỳ I
tại Tgm Nha Trang đã bầu tôi là Chủ tịch UBVH trực thuộc HĐGMVN. Tôi bắt tay
hoàn thiện cơ cấu, và tiếp tục đặt Cha Giuse Nguyễn Tín Ý làm Thư ký của UBVH
(trước được gọi là Tổng thư ký). Từ đó đã có buổi Hội thảo về Chữ quốc ngữ tại
Trung tâm Mục vụ Tgp Tp Hồ Chí Minh. Đã chuẩn bị xong lần hội thảo II tại Tgp
Huế, thì Covid.19 đã khiến phải hoãn lại. Sau đề nghị của UBVH, HĐGMVN đã trao
cho UBVH lập Thư viện của HĐGMVN, hiện đang thực hiện tại Trụ sở HĐGMVN, 72/12
Trần Quốc Toản, Q.3. Tp Hồ Chí Minh. Chúng ta cũng biết, mỗi UB của HĐGM mỗi
năm chỉ có một kinh phí rất nhỏ bé do HĐGM trao, còn tất cả mọi chi phí cho hoạt
động, phát triển, hội thảo, in sách… đều tự thu xếp. Ngay việc thành lập Thư
viện của HĐGM như mua sắm máy móc, trang bị thư viện, mua và photo, scan sách
cũng là sự “vận động” xin các ân nhân.
Chính vì vậy, tôi đã rất quan tâm khi nhận được đề nghị của Cha
Trăng Thập Tự, Ban Văn hóa gp Qui Nhơn với những thao thức: Trước hết là thẩm quyền tổ chức giải; thứ
hai là chuyện kinh phí, thứ ba là tìm đâu ra những người đủ trình độ và có cùng cái nhìn mục vụ để mời làm giám khảo, và thứ tư là nhân sự tổ
chức. Ngài tâm sự: Cả giải Đất Mới
tại Xuân Lộc và giải Viết Văn Đường Trường tại Qui Nhơn đều có những kết quả khả
quan, thế nhưng khi càng làm, càng thấy cần phải có một Giải thưởng toàn quốc, bằng
không mọi chuyện dù kết quả tới đâu cũng không có tương lai. Chắc chắn, chúng ta sẽ phải
tìm giải pháp để đưa ra một quyết định như mong ước và đề nghị của Cha Võ Tá
Khánh (Trăng Thập Tự), đó là nâng tầm giải Đất Mới thành giải văn chương Công
giáo toàn quốc. Nếu đề xuất trên thực hiện thì nên chăng đề nghị Giáo phận Xuân
Lộc đứng ra tổ chức, một Giáo phận có nhiều điều kiện về nhân sự và khả năng
kinh phí, hoặc
ngay chính GP Qui Nhơn với giải Viết văn đường trường và những Vị khả năng văn
hóa cũng là một khả thi.
Ngày hôm qua, Vatican News đã trích lời của ĐTC Phanxicô như
sau: “Niềm
hy vọng sẽ giúp chúng ta nhận ra: luôn có một lối thoát; chúng ta luôn có thể
tái định hướng các bước đi của mình; và chúng ta luôn có thể làm điều gì đó để
giải quyết vấn đề của mình”. Như vậy,
từ tâm tình của ĐTC Phanxicô, chúng ta đều có quyền hy vọng, và cùng tìm ra giải
pháp nào thích hợp nhất cho chương trình và mong ước của chúng ta. Chắc chắn
ngay hôm nay chúng ta chưa thể đưa ra MỘT QUYẾT ĐỊNH CHÍNH THỨC, vì cần phải có
một sự đồng thuận cao từ chính chúng ta, của nhiều phía, để UBVH sẽ có đề nghị
chính thức tới các Bản quyền Giáo phận, và Ban VH của các GP liên quan để mong
được sẽ có một quyết định chính thức vấn đề này.
Một lần nữa xin chân thành cám ơn Đức cha Matthêô,
quý Cha trong Ban Văn hóa Gp Qui Nhơn, quý Cha và quý Vị trong Ban tổ chức, quý
thuyết trình viên, và quý ông bà anh chị em tham dự viên; chắc chắn mỗi cố gắng
của chúng ta: là người chuẩn bị, người nói bài, hay người nghe đều đón nhận nơi
Chúa là Ân ban, và đón nhận tri thức, khả năng của nhau để cùng xây dựng và
phát triển nền Văn hóa Công giáo đương đại phù hợp với Tin Mừng và Hội nhập với
Văn hóa Dân tộc Việt Nam. Xin kính chúc Đức Cha, quý Cha và toàn thể quý Vi
luôn tràn đầy Thánh ân, với sức khỏe, nghị lực, niềm vui và an bình. Xin chân
thành cám ơn quý Đức Cha, quý Cha và quý Vị.
Đà Nẵng, Chúa Nhật ngày
19/09/2021
+Giuse Đặng Đức
Ngân
Giám mục GP Đà
Nẵng
Chủ tịch
UBVN/HĐGMVN