3 BƯỚC THỰC HÀNH LÒNG
THƯƠNG XÓT
Thực hành lòng thương xót là việc chúng ta cần
làm trong suốt cuộc đời. Vì đây là một trong những mối phúc mà Chúa Giêsu mời gọi
người môn đệ, sống: Phúc thay ai biết xót
thương người vì họ sẽ được Chúa xót thương. Nhưng không phải ai cũng có khả
năng thể hiện lòng xót thương cách thiết thực đối với mọi người. Vì thế, trong
bài viết ngắn này, xin đề nghị 3 bước thực hành lòng thương xót: cảm xúc, thấu cảm và hành động. Lòng thương xót thực sự phải hội đủ 3 yếu tố này. Làm sao
có được hành động chứng tỏ lòng thương xót thực sự nếu không thấu cảm tình cảnh
của tha nhân ? Và làm sao thấu cảm được tình cảnh của tha nhân nếu không biết
trân trọng những thông điệp mà cảm xúc ban đầu đem lại ?
-Cảm xúc:
Đứng trước bất cứ một thực tại nào, phản ứng đầu
tiên của con người là bộc lộ cảm xúc. Nó được hiểu như phần bề mặt cạn cợt và hời
hợt, đồng thời, nó truyền tải một thông điệp chóng qua về một người hay một sự
việc đã tác động cách nào đó đến bản thân. Có người cho rằng đây chỉ là loại
hình thức bề ngoài giả tạo chẳng đáng người khác quan tâm. Nhưng thực ra, nó
đóng vai trò không thể thiếu trong một tiến trình dẫn đến thực hành lòng thương
xót.
Chẳng hạn, khi đứng trước đau khổ của người đồng
loại, chúng ta cảm thấy xúc động mạnh mẽ, muốn làm một điều gì đó để xoa dịu nỗi
đau của họ. Xúc động này được thánh Toma Aquino giải thích từ sự bất toàn của hữu
thể, nghĩa là tôi cảm nhận một sự thiếu thốn nào đó trong mình nên cũng dễ
thông cảm với những nỗi đau của người khác. Xét dưới một góc độ khác, cảm xúc
hay xúc động ban đầu ấy là biểu hiện cụ thể của “mầm thiện” mà Thiên Chúa đã đặt
để vào lòng người để con người có thể tương giao với mọi người bằng tình yêu và
lòng xót thương. Dù xét theo phương diện nào, tự thân cảm xúc ấy là một biểu hiện
thiết thực trong đời sống: vui với người
vui, khóc với người khóc là thế !
Thực tế cho thấy, đôi khi có thái độ cẩn trọng
hay do vì những gian dối trong đời thường mà con người bỏ qua hoặc phủ nhận những
biểu hiện ấy khiến dần dà trở nên dửng dưng trước mọi nỗi thống khổ của con người.
Có những người bảo: làm ơn mắc oán, và
từ đó, họ đã có thể gạt bỏ tiếng nói bên trong mời gọi họ thi thố lòng thương
xót. Bởi đó, chỉ có những người thực sự can đảm mới khả dĩ biểu thị lòng thương
xót trong một xã hội nhiễu nhương như hiện nay. Như người Samaritanô nhân hậu,
chúng ta cần “chạnh lòng thương” khi đối diện với đau khổ của đồng loại, đến nỗi
không phân biệt người đó là nam hay nữ, là lương hay giáo…mà xuống lừa, ra khỏi
sự an toàn của bản thân để đến bên người bất hạnh kia; mặc dù, có thể biết rằng
mình bị thiệt thòi cách nào đó. Lòng thương xót phải là sức mạnh giúp ta vượt
thắng mọi trở ngại dọc đường. Thiết tưởng, đó cũng là tâm tình Đức Phanxicô mời
gọi mọi người khi nói: “Tôi muốn có một Hội
Thánh, bị tổn thương và nhơ bẩn vì đã ở ngoài đường, còn hơn một Hội Thánh bệnh
hoạn vì đóng cửa và thanh nhàn bám víu vào sự an toàn của riêng mình” (Tông
huấn Niềm vui Tin Mừng số 49). Qua đó, chúng ta nhận ra chỉ những người đã từng
bị tổn thương và nhơ bẩn mới dễ dàng đồng cảm với nỗi thống khổ của tha nhân, đồng
thời, thấu hiểu khát vọng được chữa lành nơi người bất hạnh.
Làm sao chúng ta có thể thực thi lòng thương
xót khi ngoảnh mặt làm ngơ bỏ mặc người kia dở sống dở chết ? Chúng ta có thể
nhân danh một thứ luật thanh sạch nào đó để bỏ qua một tác động của lòng thương
xót. Hoặc nhân danh một sự an toàn bản thân giả tạo nào đó mà chúng ta đã loại
người anh em ra khỏi cuộc đời mình. Thật ra, những xúc động và cảm xúc ban đầu
là cửa ngỏ mở ra cho một tương quan tốt đẹp và sâu xa đối với nỗi bất hạnh của
người khác. Nhưng nếu dừng lại ở bước đầu này, con người chỉ làm thỏa mãn nhất
thời một thứ tình cảm ủy mị, nó thực tế nhưng không hiệu quả, nếu không muốn
nói là đôi khi phản tác dụng và lệch với ý hướng tốt đẹp ban đầu. Điều cần thiết
lúc này là tiếp cận trực tiếp với thực tại quanh ta.
-Thấu cảm:
Nó được hiểu là sự nhận thức đúng đắn về thực
tại mình đang sống. Thật thế, nếu như đặc tính của muối là sát khuẩn nhưng khi
được dùng vào việc chà xát vết thương hở thì càng làm cho đương sự cảm thấy đau
xót hơn. Cũng vậy, nếu chúng ta hành động nóng vội khi chưa tiếp cận và hiểu biết
thực sự về tình trạng của người khác, chúng ta có thể làm họ tổn thương hơn. Bởi
đó, thấu cảm là một khả năng siêu việt có sức mạnh nội tại đi vào tận bên trong
những tâm tình sâu kín đang ẩn khuất tự lòng người. Một người thấu cảm có thể sống
nỗi đau của người khác như một vết thương của lòng mình bằng cách để cho huyền
nhiệm của người khác đi vào cuộc đời mình.
Chuyện kể rằng một vị linh mục kia đã đi đến
an ủi một người giáo dân vừa mất chồng trong một vụ tai nạn. Sau khi nghe những
lời “huấn giáo” của vị mục tử, bà nhìn thẳng vào ngài và nói: “Cha có phải là con không mà có thể khuyên bảo
và an ủi một kẻ mất chồng ?”. Vị linh mục tỉnh ngộ và nhận thức rằng mình
chỉ khuyên trên lý thuyết và sách vở mà không ăn nhập gì với nỗi đau của người
kia. Thấu cảm đòi buộc một thái độ lắng nghe chân thành mà vị linh mục kia quên
sót.
Làm sao chúng ta có thể thấu cảm nếu không đặt
mình trong hoàn cảnh của người khác ? -Cần bước đi bằng chính đôi giầy của họ.
Bởi đó, một khi không nhận thức đủ về thực tại đau thương của người khác mà
mình đang đối diện, có thể khiến cho tình trạng của họ thêm trầm trọng chăng ! Có
ý hướng ngay lành chưa đủ, cần một con tim biết lắng nghe.
Điều này chúng ta có thể tìm câu trả lời nơi Đức
Maria. Trong lúc chủ tiệc cưới tại Cana muốn che giấu nỗi lo lắng và xấu hổ vì
phải chịu cảnh hết rượu, Mẹ Maria đã tinh tế nhận ra những thao thức của họ mà
xin Chúa Giêsu trợ giúp. Thật vậy, một con tim biết lắng nghe bao hàm một tâm hồn
nhạy cảm, chấp nhận đi vào cuộc đời người khác mà không làm họ tổn thương.
Chính khi đã thấu cảm nỗi thiếu thốn của người đồng loại,
Mẹ biết mình cần phải làm gì. Và một khi nhận ra sự bất lực ấy, Mẹ chạy đến với
Chúa Giêsu.
-Hành động:
Hành động là hệ quả tất nhiên của một tâm hồn
thấu cảm. Với kinh nghiệm đã được chữa lành, họ biết cách làm cho người khác sống
vững mạnh hơn. Với óc quan sát thực tiễn, họ có thể thực thi lòng thương xót
trong tinh thần phục vụ và yêu thương. Như người Samaritanô tốt lành, sau khi
đã thấu cảm về những gì người bất hạnh gánh chịu, ông lấy dầu lấy rượu đổ lên vết
thương cho người ấy và băng bó lại; đồng thời, đặt người ấy trên lưng lừa của
mình, đưa về quán trọ mà săn sóc, hơn thế nữa, ông sẵn sàng chấp nhận mọi tốn
kém miễn sao cho người kia được chữa lành (x. Lc 10, 29-37). Cái giá của lòng
thương xót không chỉ mua bằng tiền mà còn cả lòng quảng đại cho đi bất chấp sự
phiền toái đến với bản thân mình. Khi thực thi lòng thương xót, đôi khi người
ta phải đình hoãn những dự phóng của bản thân mình để có thể cúi xuống những mảnh
đời bất hạnh. Tương lai phó thác cho lòng thương xót Chúa, hiện tại họ sống
lòng thương xót với người anh em. Họ sẽ nhận được gì ? –Thưa: lời chúc phúc của
Chúa: Phúc thay ai biết xót thương người
vì họ sẽ được Chúa xót thương.
Nhìn chung, ba bước thực hiện lòng thương xót ấy
được cụ thể nơi cuộc đời mẹ Têrêsa Calcutta. Vào một ngày đẹp trời, khi ra khỏi
tu viện, Mẹ đã xúc động trước nỗi thống
khổ của những người bất hạnh trong khu ổ chuột tại Calcutta. Mẹ thấu cảm được nỗi cô đơn của họ khi cái
chết gần kề, rình rập cướp đi sự sống và phẩm giá của họ. Mẹ nhận thức rằng họ
muốn chết với cái chết của một con người đáng được tôn trọng. Lời Chúa: Ta khát, cứ ám ảnh Mẹ suốt ngày đêm khiến
người phụ nữ nhỏ nhắn ấy đã quyết định hết sức táo bạo: chấp nhận ra khỏi sự an
toàn của bốn bức tường tu viện để phục vụ những người bất hạnh ở đây. Và ước
nguyện của Mẹ đã được đón nhận khi một người trong họ chết đi với lời nhắn gởi:
Cám ơn Mẹ đã cho tôi chết cái chết của một
con người. Rồi Mẹ cũng đã ra đi, nhưng nghĩa cử ấy lại được nhân rộng qua
những tâm hồn quảng đại khác ở khắp nơi trên toàn thế giới. Qua đó, Mẹ như muốn
nói với nhân loại: Lòng thương xót không
phải thực hiện tùy hứng nhưng nó phải trở thành ơn gọi, ơn gọi thực thi lòng
thương xót, nghĩa là con người không
thể sống nếu không thi thố lòng xót thương.
EYMARD An Mai Đỗ, O.Cist.