Thứ Tư Lễ Tro – Ý Nghĩa và
Nguồn Gốc
Trong tiếng La-tinh, Thứ
Tư lễ Tro được gọi là: Feria quarta
cinerum. Ngày Lễ này có nguồn gốc từ thời Đức Giáo Hoàng Grê-gô-ri-ô Cả, và
kể từ đó, luôn được Giáo hội Tây Phương cử hành để khai mạc 40 ngày Mùa Chay.
Đặc điểm của Ngày Thứ Tư
Lễ Tro là việc làm phép tro, và ngay sau khi được làm phép, tro này liền được
dùng để rắc lên đầu các tín hữu theo hình Thánh Giá, hoặc để vẽ trên trán họ
cũng theo hình Thánh Giá. Tro được nói tới ở đây thường là tro của những cành
lá được sử dụng trong Chúa Nhật Lễ Lá của năm trước đó: những cành cây hay lá
cây đó sẽ được đốt để lấy tro cho Ngày Thứ Tư Lễ Tro này. Việc các tín hữu để
cho mình được rắc tro lên đầu hay để cho mình được vẽ hình Thánh Giá trên trán
với tro, nói lên tinh thần sám hối và sự khiêm nhượng của họ: Họ nhìn nhận thân
phận cát bụi cũng như thân phận tội lỗi của mình.
Còn
Mùa Chay, được khai mạc với ngày thứ Tư Lễ Tro nêu trên, chính là sự nhắc nhớ
tới 40 ngày mà Chúa Giê-su đã trải qua trong sa mạc để ăn chay và cầu nguyện
(Mt 4,2tt), và là một sự chuẩn bị cho Đại Lễ Phục Sinh.
Các
Giáo hội Đông Phương không có ngày Thứ Tư Lễ Tro, vì Mùa Chay của họ bắt đầu từ
chiều Chúa Nhật trước Đại Lễ Phục Sinh 7 tuần.
1.Lịch sử ngày thứ Tư Lễ Tro:
Việc sử dụng tro để rắc
lên đầu hay phủ lên thân mình nhằm thể hiện sự thống hối đã xuất hiện ngay từ
trong thời Cựu Ước.
Sách Giô-na thuật lại
rằng: „Ông
Giô-na bắt đầu vào thành, đi một ngày đường và công bố: ´Còn bốn mươi ngày nữa,
Ni-ni-vê sẽ bị phá đổ.` Dân Ni-ni-vê tin vào Thiên Chúa, họ công bố lệnh ăn
chay và mặc áo vải thô, từ người lớn đến trẻ nhỏ. Tin báo đến cho vua Ni-ni-vê;
vua rời khỏi ngai, cởi áo choàng, khoác áo vải thô, và ngồi trên tro“
(Gn 3,4-6).
Còn
sách Đa-ni-en thì ghi lại lời sau đây của Ngôn Sứ Đa-ni-en: „Tôi ăn chay, mặc áo vải thô và rắc tro lên
đầu, rồi ngẩng mặt lên Chúa Thượng là Thiên Chúa, để dâng lời khẩn nguyện nài
van“ (Đn 9,3).
Sang thời Ki-tô giáo,
ngay từ những thế kỷ đầu tiên, những người nào bị phạt phải thực hiện những
hành vi sám hối công khai vì đã phạm phải một hoặc nhiều trọng tội, thì ngay từ
đầu Mùa Chay, họ phải mặc trên mình một bộ áo vải thô, hay cũng còn được gọi là
bộ quần áo thống hối. Những bộ quần áo này thường được dệt từ vỏ cây gai theo
dạng rất thô sơ, giống như những chiếc bao bố. Bên cạnh đó, họ còn phải phủ tro
hay rắc tro lên người. Tại Giáo hội Gallia, tức tại Pháp Quốc, dựa vào cảnh
tượng A-đam và E-và bị đuổi ra khỏi vườn Địa Đàng sau khi phạm tội (St 3tt),
vào ngày thứ Tư Lễ Tro, những người mắc trọng tội sẽ tạm bị trục xuất ra khỏi
nhà thờ. Và tới ngày thứ Năm Tuần Thánh thì những người đó mới lại được tái đón
nhận vào trong nhà thờ, và từ đó mới được phép Rước Lễ.
Khoảng từ cuối thế kỷ thứ
X, những tục lệ kể trên mất dần, thay vào đó, người ta tiến hành việc rắc tro
lên đầu cho tất cả các tín hữu, trước hết là để thể hiện tình liên đới với các
tội nhân sám hối.
Lời nguyện đầu tiên trong
nghi thức làm phép tro có nguồn gốc từ thế kỷ XI. Còn quy định phải đốt những
cành cây hay cành lá mà chúng được sử dụng trong Chúa Nhật lễ Lá của năm trước
đó, để làm tro cho ngày Thứ Tư này, có nguồn gốc từ thế kỷ XII. Tại Công Đồng
Benevent (1091), Đức Thánh Cha Urban II đã ra lệnh áp dụng cho toàn Giáo hội
nghi thức rắc tro lên đầu các tín hữu.
Ban
đầu thì người ta rắc tro theo hình Thánh Giá trên đầu nam giới, còn với nữ giới
thì người ta dùng tro để ghi dấu Thánh Giá trên trán họ. Ngày nay, hai hình
thức nêu trên không còn phụ thuộc vào giới tính nữa, nhưng tùy vào Thừa Tác
Viên thực hiện nghi thức này: Thừa tác viên có thể chọn một trong hai cách. Với
việc tham dự nghi thức xức tro, các tín hữu được mời gọi hãy nhớ lại quá khứ
của mình và hãy hoán cải (hoán cải theo nguyên ngữ Hy-lạp là: μετάνοια
metánoia, có nghĩa là thay đổi cách nghĩ).
Bên cạnh đó, Thứ Tư lễ
Tro cũng còn được cử hành như là ngày bế mạc mùa Lễ Hội Hóa Trang. Theo Kinh
Thánh, con người sống theo „xác thịt“
sẽ cản trở con người sống theo Thần Khí (xc. Rm 8,5tt). Việc từ bỏ lối sống
theo xác thịt trong mùa Chay, mà việc này được thực hiện và được biểu tượng hóa
qua việc ăn chay, sẽ giúp con người nhớ tới cuộc sống tinh thần cũng như nhớ về
Thiên Chúa. Trong Giáo hội Công giáo, ngày thứ Tư Lễ Tro là một trong hai ngày
chay buộc ngặt: các tín hữu phải giữ chay trong ngày này.
2.Phụng Vụ trong Ngày Thứ Tư Lễ Tro:
Theo quy luật, việc xức
tro lên đầu các tín hữu sẽ diễn ra trong Thánh Lễ của ngày thứ Tư Lễ Tro. Sau
khi kết thúc bài giảng, Linh mục Chủ tế sẽ làm phép tro thông qua một lời
nguyện và và thông qua việc rảy Nước Thánh trên tro. Sau đó, Ngài lấy tro đã
được làm phép để rắc lên đầu các tín hữu theo hình Thánh Giá, hoặc dùng tro đó
để vẽ hình Thánh Giá trên trán họ. Còn các tín hữu thì lần lượt đi lên trước
mặt thừa tác viên để được xức tro lên đầu. Trong khi rắc hay cũng còn được gọi
là xức tro lên đầu mỗi tín hữu, thừa tác viên sẽ nói: „Hãy nhớ, con chỉ là bụi tro và sẽ trở về
cùng bụi tro“ (tiếng La-tinh là: Memento homo, quia pulvis es et in
pulverem reverteris) hay „Hãy thống hối và tin vào Tin Mừng“
(Mc 1,15). Trong khi Thừa Tác Viên xức tro cho các tín hữu thì Ca Đoàn sẽ hát.
Phụng Vụ giới thiệu Điệp Ca được trích từ Ge 2,13tt trong sự liên kết với Tv
51, như là Ca Khúc chính thức để hát trong lúc này. Nhưng Phụng Vụ cũng cho
phép sử dụng „một ca khúc khác, thích hợp“.
Tại Pháp, trong nhiều thế kỷ, đặc biệt là thế kỷ XVII, người ta luôn chọn điệp
ca Attende Domine (Hãy hoán cải) để hát trong lúc này.
Lời
Nguyện Tín Hữu sẽ được đọc ngay sau khi kết thúc nghi thức xức tro.
Việc làm phép và xức tro
cũng có thể diễn ra bên ngoài Thánh Lễ. Trong trường hợp này, người ta sẽ bắt
đầu với phần Phụng Vụ Lời Chúa của ngày Thứ Tư Lễ Tro, kèm theo lời mở đầu và
lời tổng nguyện. Sẽ có một Đáp Ca giữa các Bài Đọc, và có thể có một bài chia
sẻ Lời Chúa sau bài Tin Mừng. Sau đó vị chủ sự sẽ làm phép tro và xức tro cho
các tín hữu. Sau khi xức tro, có thể đọc lời nguyện tín hữu, và tiếp theo là
lời nguyện kết thúc và phép lành.
Màu
Phụng Vụ của Ngày Thứ Tư Lễ Tro là màu tím.
Trong
10 năm tới đây, Ngày thứ Tư Lễ Tro sẽ rơi vào những ngày sau đây:
Năm
2017: ngày mồng 01 tháng 03;
Năm 2018: ngày 14 tháng
02;
Năm
2019: ngày mồng 06 tháng 03;
Năm
2020: ngày 26 tháng 02;
Năm
2021: ngày 17 tháng 02. 17.
Năm
2022: ngày mồng 02 tháng
03;
Năm
2023: ngày 22 tháng
02;
Năm
2024: ngày 14 tháng
02;
Năm
2025: ngày mồng 05 tháng
03;
Năm
2026: ngày 18 tháng
02;
Năm 2027: ngày mồng 10
tháng 02.
Lm Đa-minh Thiệu O.Cist