CHẤP NHẬN CHÍNH MÌNH
Có những lúc trời yên bể
lặng, chúng ta thấy đời sao đẹp thế ! Mọi sự tưởng chừng như dễ chấp nhận đối với
ta. Nhưng đến những lúc biển gào sóng thét, chúng ta thấy đời sao bất công ! Mọi
sự giờ đây trở nên bế tắc và không thể nào chấp nhận nổi. Cảm nhận ấy là lẽ thường
trong cuộc đời. Tuy nhiên, dù hoàn cảnh có thế nào đi nữa, chúng ta phải đảm nhận và chấp nhận cuộc đời mình. Vì ai chối bỏ cuộc sống của mình, họ chối
bỏ chính hiện hữu của mình và như thế, sống như thể chết vậy ! Chúng ta không
chấp nhận đầu hàng cuộc sống này, cần tập chấp nhận chính mình. Chúng ta không
phải một sớm một chiều mà dễ dàng chấp nhận chính mình đâu ! Đây là bài học làm
người mà chúng ta phải sống và trả giá suốt đời. Quả thật, trước tiên, chúng ta
cần chấp nhận hiện hữu của mình; rồi có cả một quá khứ cần được chúng ta đón nhận;
có cả những thất bại và tương quan tha nhân cần được chúng ta chấp nhận và có cả
một đời người để được chúng ta vui nhận. Vì mỗi ngày có một niềm vui và mỗi cuộc
đời là một nguồn vui.
HIỆN HỮU
Nếu hiểu hiện hữu là yếu
tố cơ bản và nền tảng cấu thành đời sống mỗi người thì việc chấp nhận hiện hữu
của mình ắt phải được chúng ta quan tâm hàng đầu. Nhưng thực tế cho thấy, đôi
khi chúng ta đã khước từ hiện hữu của mình cách nào đó.
Trước tiên, chúng ta nhận
ra có những bậc cha mẹ đã khước từ con cái của mình vì chúng không có trong kế
hoạch của các ngài. Điều này ảnh hưởng đến đời sống tâm lý của đứa trẻ, và người
ta thấy rằng tự nhiên có những khoảnh khắc những đứa trẻ này muốn tự tử mà
không biết lý do. Tâm lý học đã trả lời rằng do sự khước từ của cha mẹ đối với
đứa bé trong thời kỳ thai nhi. Rồi lớn lên, chúng có những biểu hiện tiêu cực
và muốn tự tử từ trong vô thức. Đương sự cần xác tín rằng dù cha mẹ có bỏ con
đi nữa thì đã có Chúa đón nhận con. Chính khi sẵn sàng tha thứ cho bố mẹ mình
mà họ có thể chấp nhận hiện hữu của mình mà không ngừng vượt qua để lớn lên.
Chẳng hạn: Steve Jobs người trở thành biểu tượng công nghệ của thế giới. Trong một
buổi nói chuyện tại đại học Stanford năm 2005, ông đã thừa nhận
mình là một đứa con không được người mẹ thừa nhận vì mang thai lúc thời sinh
viên mà chưa kết hôn. Thế nhưng, ông đã chấp nhận biến cố ấy như khởi đi từ
tuổi thơ bất hạnh để trở thành bậc thiên tài về công nghệ vi tính. Thật vậy,
chỉ khi chấp nhận hiện hữu của mình, chúng ta mới được người khác chấp nhận và tìm
được chỗ đứng của mình trong lòng mọi người.
Hoặc có những người vì
quá bám víu vào một mối tình nào đó đến khi nhận ra mình bị phản bội, họ đi đến
giải pháp cuối cùng là tự vẫn. Vì không khám phá ra giá trị đích thực của cuộc
đời mình mà nhiều người đã khước từ hồng ân sự sống.
Có
câu chuyện kể rằng: Một vị vua trồng cạnh lâu đài mình đủ thứ hoa và trái. Quả
thật, vườn cây của nhà vua có cảnh sắc tuyệt đẹp. Cảnh sắc ấy cũng là nguồn vui
và thư giãn cho nhà vua mỗi khi đi dạo. Rồi một ngày kia nhà vua phải đi xa.
Khi trở về, ông vội vã ra thăm vườn và hết sức đau lòng khi thấy cỏ cây trơ trụi.
Ông
đến gần cây hoa hồng vốn cung cấp những cánh hoa nhan sắc tuyệt vời, hỏi xem có
chuyện gì đang xảy ra. Cây hoa hồng tâm sự: “Tôi nhìn thấy cây táo kia và tự nhủ
chẳng bao giờ mình sinh sản được những trái ngon như thế, rồi tôi chán nản và
khô héo”.
Nhà
vua lại đến thăm cây táo đang tàn úa và nghe nó kể lể: “Tôi nhìn cánh hồng kiêu
sa đang tỏa hương và tự nhủ sẽ chẳng bao giờ tôi được đẹp đẽ và dễ thương như
thế, rồi tôi bắt đầu khô héo”.
Thế
rồi nhà vua phát hiện một cánh hoa bé bỏng vẫn tràn đầy sức sống. Khi được hỏi
thăm, cánh hoa tâm sự: “Tôi cũng sắp úa tàn vì thấy mình không có vẻ đẹp của
đóa hồng, cũng chẳng có trái ngon của cây táo, nhưng rồi tôi tự nhủ: Nếu nhà
vua, vốn là người giàu có và quyền lực, không muốn tôi có mặt trong cánh vườn
này, thì ông đã bứng tôi đi lâu rồi. Còn nếu nhà vua muốn giữ tôi lại, hẳn là
vì ông muốn tôi là tôi chứ không là cái gì khác. Kể từ đó, tôi vui tươi và vươn
cao sức sống hết sức có thể.
Có
hai bài học được rút ra ở đây:
-So
sánh sinh hủy diệt.
-Khám
phá nét độc đáo và duy nhất của bản thân dưới ánh nhìn của Thiên Chúa.
Chúng
ta có thể liên tưởng vị vua ấy chính là Thiên Chúa, Ngài đã muốn bạn có mặt
trên đời, và chắc hẳn, Ngài có chương trình cho riêng bạn. Và bạn có giá trị
trước mắt Thiên Chúa. Đó là động lực giúp mỗi người chấp nhận hiện hữu của mình
để vươn lên những tầm cao như lòng Ngài mong đợi.
Ngoài ra, con người cũng
có thể chối bỏ hiện hữu của mình khi đối diện với đau khổ. Điển hình là ông
Gióp trong Kinh Thánh; ông đã nguyền rủa ngày ông chào đời: “ Phải chi đừng xuất
hiện ngày tôi đã chào đời, cũng như đêm đã báo: ‘Đứa con trong bụng mẹ là một
nam nhi !’... Sao tôi không chết đi lúc vừa mới chào đời, không tắt thở ngay
khi lọt lòng mẹ” ( G 3,3.11). Cho dù con người có nguyền rủa, kêu la, khóc than
thế nào đi nữa thì đau khổ vẫn còn đó ! Thậm chí, khi đó, thay vì vơi bớt nỗi
đau, lại càng làm cho vết thương loét dần. Có một cách giúp con người đón nhận
thực tại hiện hữu này là khám phá ra ý nghĩa và giá trị đằng sau những gì bản
thân đang chịu đựng, vì biết rằng thánh giá không quá sức ta. Nếu Thiên Chúa đã
thinh lặng khi Con Một mình chịu treo trên thập giá để cứu độ nhân loại thì việc
Ngài thinh lặng khi thấy ta chịu đau khổ, chắc hẳn là sinh ích cho chính mình
và nhiều người. Ý nghĩa và giá trị cứu độ đã được hoàn tất sau cuộc Phục Sinh của
Đức Kitô. Chính khi ý thức có Ai đó đang đồng hành với mình, nỗi đau sẽ giảm trừ,
nỗi buồn sẽ vơi đi và niềm cảm thương được nhân rộng; nhường chỗ cho một cuộc
chữa lành. Quả thật, khi đó bản thân được lớn lên nhờ đau khổ và thử thách; đồng
thời, nó là bài trắc nghiệm cho lòng trắc ẩn của tình yêu nhân loại dành cho
nhau và cho Thiên Chúa.
QUÁ KHỨ
Quá khứ đã sang trang, đã
đi vào lịch sử. Chúng ta không thể nào thay đổi lịch sử nhưng không thể nào để
nó mưu toan gieo ảnh hưởng tiêu cực trong cuộc sống hiện tại. Để được thế,
chúng ta cần chấp nhận quá khứ.
Đôi khi nghĩ lại tôi nhận
ra mình là một cô bé ngô nghê và ngờ nghệch chẳng biết gì là chuyện đời; thiếu
kinh nghiệm và đơn sơ quá lẽ. Một chút xấu hổ nào đó thoáng quá nhưng đừng để lại
điều gì mặc cảm. Đức Phanxicô đã có lần
khẳng định: sự xấu hổ giúp ta sống khiêm tốn hơn; còn mặc cảm khiến ta sống sợ
hãi và cố chấp. Nếu như sống khiêm tốn giúp chúng ta dễ dàng cởi mở với những
gì mới mẻ trước mắt thì sự sợ hãi và cố chấp khiến ta thu mình vào vỏ bọc cái
tôi an toàn. Chúng ta chỉ có thể lớn lên khi ý thức mình đã qua một thời non dại,
nhưng chúng ta cứ mãi ấu trĩ khi cuộn mình trong tổ kén mong manh.
Có thể nói, chấp nhận một
quá khứ đã qua là cách sống an hòa với chính mình. Chúng ta đã từng nghe câu
chuyện của hai nhà sư trẻ. Một người đã chấp nhận phạm giới để cõng một cô gái
qua khỏi vũng nước và đã để cô lại bên bờ; còn vị sư trẻ kia không thể nào chấp
nhận hành động lố bịch ấy của người bạn. Cuối cùng, người này đã để cô gái lại
bên bờ kia, còn vị sư trẻ nọ lại cõng cô ta mãi trong đầu. Thế ai là người sống
an nhiên tự tại và an hòa với chính mình ? Chỉ có những người quên đi chặng đường
đã qua, lao mình về phía trước; chỉ có những người chấp nhận để cho quá khứ
trôi qua và đặt nó một giá trị đúng đắn nào đó trong lịch sử cuộc đời; để rồi
tiếp tục sống phút hiện tại với sự ngạc nhiên mới nơi những thực tại đang chào
đón chúng ta.
Nếu ông Lêvi không chấp
nhận quá khứ của mình, ông chẳng đi theo Chúa để trở thành một vị thánh sử ghi
chép Tin Mừng. Nếu ông Phaolô không chấp nhận quá khứ mình là một kẻ bách hại đạo,
ông đã chẳng can đảm và tự tin khi giáp mặt với các Kitô hữu tiên khởi mà ông
toan bắt giữ. Hoặc nếu thánh Augustinô không chấp nhận quá khứ lầm lạc của
mình, ngài đã không trở thành bậc thầy trong Giáo Hội. Thật vậy, chỉ những ai
chấp nhận quá khứ của mình, họ mới khả dĩ khám phá ra ơn gọi và sống sứ vụ của
mình cách triệt để hơn. Khi ấy, chấp nhận quá khứ của mình là một bước khám phá
niềm vui sống.
THẤT BẠI
Có thể nói, chấp nhận thất
bại là một điều hết sức khó khăn nơi mỗi người chúng ta; dẫu biết rằng:
Ai chiến thắng mà không từng
chiến bại
Ai nên khôn mà chẳng dại
đôi lần.
Chúng ta đã thất bại
trong việc dựng xây cuộc đời mình; mọi sự đều đổ nát. Nhưng đó lại là loại xà bần
đổ nền rất chắc cho ngôi nhà tương lai. Thất bại là qui luật đào thải tự nhiên
của vạn vật, nhưng nếu ai chấp nhận nó, ắt sẽ nên khôn ngoan và cẩn trọng hơn
khi tận dụng những cơ may trong cuộc đời.
Biết đâu, nhờ thất bại
chúng ta có thời gian để lượng giá về bản thân mình. Phải chăng bản thân chưa
lường sức đủ để chớp lấy cơ hội thăng tiến ? Có những ảo tưởng mà chỉ nhờ thất
bại con người mới ngộ ra. Có những giới hạn mà chỉ nhờ thất bại con người mới
thực sự thừa nhận. Khi ấy, thất bại lại trở nên một lợi thế giúp bản thân biết
mình hơn, nhờ đó, trăm trận trăm thắng.
Bài thực tập thú vị được
gợi ý trong phần này là mỉm cười với
chính mình. Tập mỉm cười với những thất bại và giới hạn của bản thân trong
hiện tại để có thể vui cười với chính mình trong tương lai. Có thể chính nhờ thất
bại mà con người sẽ nhận ra giá trị từng nỗ lực của bản thân để thành công. Và
khi ấy, thành công không làm con người ngạo mạn trái lại, luôn tinh tế và trân
trọng những công khó mình làm ra.
THA NHÂN
Chúng ta thử hỏi tha nhân
có liên quan gì đến việc chấp nhận chính mình ? Phải chăng có một mối dây vô hình
ràng buộc tôi với hiện hữu của tha nhân ? Kinh nghiệm trong cuộc sống cho thấy:
tha nhân là thành phần bản thân ta. Chính
vì thế, chấp nhận tha nhân đồng nghĩa với việc chấp nhận chính mình.
Tha nhân có những thứ gì
đó mà ta không có. Cũng như những thứ ta có mà tha nhân đang cần. Như thế, khi
ta đón nhận tha nhân vào trong cuộc sống của mình, cách nào đó, chúng ta làm
phong phú bản thân, và ngược lại, khi tha nhân đón nhận ta, họ cũng được lắp đầy
cách nào đó trong sự tương trợ lẫn
nhau. Và như thế, khi chấp nhận tha
nhân nghĩa là ta chấp những mặt yếu kém của mình nhờ sự bù đắp của họ.
Cũng có khi cả ta và tha
nhân cùng một sở thích, một tính cách như nhau hay cùng chung lý tưởng…khi ấy,
sự tương đồng của hai bên sẽ giúp
nhau tiến bộ và lớn lên trong tình tương thân tương ái.
Để có một tình thân lâu bền,
điều cần thiết là có những qui định ngầm cách nào đó ngỏ hầu có thể xa nhau đủ để tôn trọng nhau và gần nhau đủ
để yêu thương nhau. Chính khi một ai đó phá đi ranh giới của mình để đi sâu
vào “thế giới riêng” của người khác mà ngay cả vợ chồng cũng ly dị nhau vì sự tổn
thương không thể được chữa lành. Bởi đó, sự tôn trọng thực sự luôn cần thiết
cho hai tâm hồn chấp nhận nhau. Thế rồi, một khi chấp nhận nhau bằng cách tôn
trọng mối tương quan ấy, họ sẽ tiến tới bước nữa trong tình tương ái chân thành và tránh làm tổn
thương nhau.
Xét cho cùng, chấp nhận
tha nhân là chấp nhận họ như họ là. Không
có một sự áp đặt hay mưu toan chi phối đời sống người khác. Khi ấy, họ sống cảm thức thuộc về nhau như thể tôi là niềm
hãnh diện của bạn và bạn là niềm vui của đời tôi.
KẾT LUẬN
Cuộc sống muôn mặt vô
cùng phong phú, cuộc đời muôn vạn nẻo đường để bước đi, hành trình chấp nhận là
một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong lãnh vực phát triển cá nhân, là
khả năng thừa nhận toàn bộ sự thật về chính mình. Trong đó, sự hiện hữu, quá khứ,
thất bại và cả tha nhân được chủ thể hội nhập vào đời sống mình như những nhạc
cụ hòa chung trong một bản nhạc cuộc đời duy nhất. Mặc dù còn đó những cung đàn
lạc giọng nhưng một khi chấp nhận nó trong cuộc đời, chúng ta dễ bỏ qua và vượt qua những ích kỷ nhỏ nhen khiến tinh thần mệt mỏi mà sống vui trong
từng khoảnh khắc cuộc đời đang chào đón chúng ta.
EYMARD An Mai Đỗ O.Cist.