CHỨNG
SỢ YÊU
Nếu chúng ta hiểu hạnh phúc của
con người là yêu và được yêu thì việc
ai đó đi tìm hạnh phúc mà mắc phải chứng sợ yêu thì quả là một mâu thuẫn ! Tại
sao trong lúc mưu cầu hạnh phúc mà con người lại chạy trốn tình yêu ? Theo các
nhà chuyên môn, đây là một dạng bệnh tâm lý cần được chữa trị. Xét ở cấp độ
thông thường, ai đang yêu cũng có thể mắc vài khuynh hướng nào đó của chứng sợ
yêu, vì thế, việc tìm hiểu vấn đề này luôn là mối quan tâm của những người đang
yêu. Nếu không hiểu biết và ý thức thực trạng của mình, việc đổ vỡ trong tình
yêu là điều khả thể.
Chứng sợ yêu được giới chuyên
môn gọi bằng thuật ngữ Philophobia. Những
người này thích mơ mộng về một tình yêu lớn, tình yêu vĩ đại, tình yêu vượt qua
tất cả, nhưng khi nó xảy ra với họ thì họ không biết làm thế nào. Cũng có thể,
họ sẽ có một khoảng thời gian hạnh phúc tạm thời khi mới yêu và thường sẽ có những
suy nghĩ lạc quan, tích cực về tình yêu và mối quan hệ của mình. Nhưng niềm vui
và niềm hạnh phúc khi yêu của họ nhanh chóng biến mất và nhường chỗ cho những nỗi
sợ hãi vô lý, cảm xúc không ổn định và rất dễ bị tổn thương.
Thậm chí, chứng Philophobia
không chỉ ảnh hưởng về mặt tâm lý mà còn tác động về mặt sinh lý, như việc
đương sự thường xuyên cảm thấy khó thở, đổ mồ hôi, run rẩy, khóc lóc, hay lên
cơn hoảng loạn và có một sự thôi thúc phải chạy trốn.
Chúng ta không dễ dàng mô tả
chi tiết và cụ thể mẫu người này do mỗi người có biểu hiện và cách hành xử khác
nhau khi tiếp cận một vấn đề, nhưng có thể ghi nhận một vài trường hợp. Chẳng hạn,
như một vài người chấp nhận sống tình yêu đơn phương. Nếu người chấp nhận hoàn
cảnh này trong một thời gian vì chưa có cơ hội để tỏ tình và bộc lộ tình cảm với
người mình yêu thì đó không phải là triệu chứng của người sợ yêu. Chỉ khi nào họ
yêu đơn phương vì mang trong mình một mặc cảm nào đó đến mức tạo rào cản cho một
cuộc tình phát sinh, ấy là dấu họ chưa tỏ tình đã sợ từ chối và như thế, họ có
thể rơi vào tình trạng của người sợ yêu.
Mặc cảm dẫn đến sợ yêu có thể
là do hoàn cảnh gia đình, do tổn thương tuổi thơ hoặc có hình ảnh bản thân
nghèo nàn, không yêu thương bản thân hay nghĩ rằng mình không đáng được mọi người
yêu thương. Đôi khi cảm giác này không thể hiện ở phần ý thức mà nằm trong phần
tiềm thức của con người nên họ rất khó nhận biết và lý giải hành vi của mình.
Dù sao, những giới
hạn này cần được đương sự đối diện, nếu liều lĩnh “bịt mắt” vượt qua để yêu ai
đó thì tình yêu ấy cũng khó bén rễ sâu. Đó là thực trạng của những cuộc tình
tan vỡ sau vài năm chung sống. Bởi đó, chỉ có những ai dám đối diện với những vấn
đề của mình và tìm sự chữa lành từ người khác và tôn giáo, mới khả dĩ đủ “trưởng
thành” đảm nhận một cuộc hôn nhân đúng nghĩa.
Cũng có những người đã đến tuổi
kết hôn nhưng khi bàn đến chuyện ấy, họ chỉ nói rằng thích đi tu. Tuy nhiên,
khi hỏi muốn đi tu ở đâu, thế nào…thì họ nói tránh như thể không quan tâm. Tìm
hiểu những trường hợp này hay những tình huống tương tự, chúng ta có thể ghi nhận
rằng phần lớn họ đã chứng kiến cảnh tan vỡ của những người khác trong gia đình
và những người họ tiếp xúc. Như thế, họ không sợ tình yêu nhưng sợ chính hậu quả
của những cuộc chia ly. Họ quên rằng khi yêu, họ chấp nhận cả nguy cơ bị tan
rã. Tình yêu đòi hỏi một bước quyết định liều lĩnh và tình yêu là một cuộc trải
nghiệm thú vị vì khi yêu, người ta đang “đùa giỡn” với huyền nhiệm, song, niềm
hạnh phúc trong tình yêu thì có thực.
Ngoài ra, người sợ yêu cũng
có thể chịu khuynh hướng tổng quát hóa, nói nôm na là vơ đũa cả nắm. Khi thất bại trong một lần yêu, họ thề họ chẳng yêu
ai vì “người ta” cứ phụ họ hoài (lời bài hát Cho vừa lòng anh của tác giả
Nhật Ngân và Mặc Thế Nhân). Người ta ở đây đối với họ không chỉ là người
tình cũ mà tất cả những ai là đối tượng mà họ sẽ nhắm đến. Điều này tạo nơi họ
sự nghi ngờ và phủ nhận những mặt tích cực và nét đẹp của tình yêu. Để rồi, tác
giả bài hát lại tiếp tục rêu rao: Bây giờ
tôi chẳng còn tin trong nhân gian có kẻ chung tình. Thật bất công ! Khi chỉ
vì một người phụ bạc mình lại qui kết cho cả nhân gian không có kẻ chung tình.
Từ đó, họ sợ yêu.
Những nguyên nhân được trình
bày ở đây được qui về một điểm chung: nhận
thức sai lạc. Thiết tưởng, nhằm điều hướng những nhận thức sai lạc dẫn đến
chứng sợ yêu, những suy tư tích cực về tình yêu sẽ giúp chúng ta dấn thân triệt
để hơn.
Những ký ức buồn mang phần
tiêu cực trong quá khứ có thể làm chúng ta cảnh giác và không muốn “mở lòng”
trước những mối quan hệ mới (Đây cũng là kết quả nghiên cứu do tiến sĩ, chuyên
gia tâm lý Pat Love dẫn đầu). Đó là phản ứng rất tự nhiên của những người hơn một
lần “thất bại” trong tình trường, nhưng sẽ thiếu khôn ngoan nếu vì thế mà người
ta không còn sống yêu nữa. Bất cứ một cuộc chia tay nào cũng cần một thời gian
để chữa lành. Sau đó, người ta sẽ tiếp tục chinh phục tình yêu với một vốn kinh
nghiệm nào đó. Kinh nghiệm quá khứ chỉ có giá trị khi giúp con người sống hiện
tại cách tích cực hơn. Chỉ có những người “lão luyện” trong tình yêu mới trân
trọng đủ những gì mình đang sống vì chính họ đã cảm nghiệm sự mất mát trong quá
khứ.
Chúng ta biết rằng con người trở
nên sợ hãi vì không chủ động trong tình thế mình đang sống, cũng vậy, người ta
sợ yêu vì không kiểm soát được những gì xảy đến trong tình yêu. Đây là cách hiểu
của những người thiên về khoa học. Điều này đánh mất đi tính thi vị trong tình
yêu mà đôi khi đòi buộc người đang yêu phải liều lĩnh với những khám phá mới hầu
nhận ra những vẻ đẹp và nét mạnh trong tình yêu.
Nhiều bạn trẻ muốn tự do,
không thích bị ràng buộc, sợ tình yêu sẽ gây xáo trộn cuộc sống. Đúng là cuộc sống
độc thân là khoảng trời rộng để bạn được thỏa sức theo đuổi những dự định của
mình, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc khi yêu, bạn sẽ mất tự do. Trái lại,
khi có một nửa kia luôn quan tâm và biết chia sẻ, động viên, giúp bạn vượt qua
khó khăn, bạn sẽ có chỗ dựa tinh thần, động lực để hoàn thành tốt công việc. Thực
tế cho thấy, mặc dù những bạn trẻ cảm thấy thoải mái trong những quyết định cá
nhân và làm việc một cách tùy tiện, nhưng một khi lập gia đình, họ như được tiếp
thêm động lực sống. Họ không còn sống cho chính mình nữa nhưng sống cho người
yêu, cho con cái dưới sự che chở bao bọc của Chúa tình yêu.
Sợ hãi, lo lắng thái quá chỉ
khiến họ làm xấu đi mối quan hệ và luôn che đậy cảm xúc thật của mình. Dần dà họ
không còn ý thức thực trạng bản thân để có hướng khắc phục kịp thời, điều này dễ
dẫn đến những hiểu lầm tai hại khiến tình yêu bị tổn thương. Cách tốt nhất để vượt qua nỗi sợ là đối diện với chính nó. Có thể
nói, đây là cách chọn lựa đúng đắn và trưởng thành giúp hai bên đồng trách nhiệm
cùng vượt qua khó khăn hầu sáng suốt đề ra và thực hiện những dự phóng trong
tương lai. Trong những năm đầu chung sống, hai người cần xác tín và tạo mọi thuận
lợi cho hoa quả của Bí tích được phát sinh. Nếu như Chúa phán: sự gì Ngài đã kết
hợp, loài người không được phân ly, thì hai người tin chắc rằng Chúa ban cho đủ
ơn để sống sự kết hợp nên duyên đó.
Tóm lại, nỗi sợ hãi trong con người luôn có
đó, với tình yêu, nỗi sợ cũng không miễn trừ. Cũng cần một chút sợ yêu hầu giúp
chủ thể ý thức hơn những gì mình đang chọn lựa dấn thân. Chính nỗi sợ giúp bản
thân cảnh giác và thận trọng khi trao thân gởi phận cho ai kia; từ đó, giúp đôi
bên chuẩn bị hành trang để cam kết sống một cuộc sống mới cho nhau. Thánh Gioan
đã quả quyết: Tình yêu hoàn hảo loại trừ
sợ hãi, thì trong mức độ nào đó, tình yêu đôi lứa cũng cần một chút nỗi sợ
lành mạnh: sợ mất lòng người yêu và sợ mất nhau. Có thế, đôi bên sẽ tôn trọng lời
cam kết và trân trọng những gì thuộc về nhau.
EYMARD An Mai Đỗ O.Cist.