Sự
đau đớn thể xác là : « ẩn ngữ hay là huyền
bí », đàm thoại với Đức Cha Follo (phần 2).
Cuộc hội thảo được tổ chức ở UNESCO bởi vị Đại Diện của Tòa
Thánh.
VATICANÔ, thứ Ba ngày 20 tháng 1
năm 2004 (zenit.org/french) – Trong viễn tượng của sự bế mạc của năm Âu Châu
cho những người tàn tật, Đức Cha Francesco Follo, quan sát viên thường trực của
Tòa Thánh tại trụ sở UNESCO, đã thực sự tổ chức một cuộc hội thảo ngày 10
tháng 12, tại Paris, trụ sở của tổ chức này, về đề tài sự đau đớn thể xác.
Trang
trên màng lưới điện tử của giới trẻ của Hội Thánh Công Giáo nước Pháp www.inx16.cef.fr (*) đề
nghị cuộc đàm thoại của Thoma Gueydier với Đức Cha Follo. Chúng
tôi đã đăng tải phần 1 ngày 07 tháng 01 vừa qua. Sau
đây là phần thứ hai mà chúng tôi đăng trong viễn tượng lễ cử hành Ngày Thế Giới
của Bệnh Nhân, ngày 11 tháng 02 tới.
Chúng
tôi đã ấn hành bài diễn văn, trong đại hội này, của ĐHY Javier Lozano Barragan,
Chủ Tịch cơ quan Giáo Hoàng Mục Vụ cho ngành y tế.
Thomas Gueydier : Hiểu được sự đau đớn phải chăng là một phương tiện để chiến
thắng sự đau đớn ? Những nhà tâm lý học tuyên bố cho chúng ta biết là những
người chịu đựng khá hơn sự đau khổ tâm thần trong những trại tập trung chẳng
hạn là những người có lòng tin vì họ cho sự hiện diện của họ trong một nơi như
thế cũng như cho sự đau đớn, đau khổ một ý nghĩa.
ĐC Follo : Vâng, đúng thế. Nhưng cũng chưa đủ, người ta không thể thấu hiểu tất cả. Sự trả lời cho ẩn ngữ của nỗi đau, khi người ta không thể phấn đấu
chống lại sự đau đớn, đó là điều huyền bí. Điều bất trắc là thu nhỏ Đức Tin lại thành một loại thuốc át-pi-rin thiêng
liêng để uống mỗi khi bị đau khổ. Và rồi điều đó không phải
là máy móc, các thánh cũng chết trong những trại tập trung, như Cha Kolbet
chẳng hạn. Hãy coi, như hôm nọ, khi tôi ở
Thomas Gueydier : Tâm thần và thể xác sau đó trở
thành lớn mạnh hơn nhờ kinh nghiệm của niềm tin hay sao ?
ĐC Follo : Như Triết Học kitô giáo nói, nhân vị là một tổng thể. Người ta
không thể phân biệt được một bên là linh hồn một bên là thể xác. ĐGH GP II đã
khai triển cả một khoa thần học về thể xác, tiếp theo thánh Tô-ma A-ki-nô,
người đã cho là trên Thiên Đàng, những người trong lúc chờ đợi sự phán xét cuối
cùng chỉ là những bán-nhân (=nửa người thôi) vì họ để thể xác của họ trên trần
gian. Thánh Tô-ma đã hiểu rằng một khoa Thần Học mà quên thể xác là một thần
học giảm thiểu con người xuống còn một nửa của chính mình.
Thomas Gueydier : Ngày nay, nhất là bên Pháp,
người ta ít nghe nói đến giá trị cứu rỗi của sự đau đớn. Theo Đức Cha, đó có
phải là một sự quyết định khôn ngoan để tránh cho chúng ta rơi vào thuyết thích
thống khổ không ?
ĐC Follo : Sự từ chối đau đớn là một vấn đề của xã hội. Hồi tôi còn trẻ (nghĩa
là hôm qua ! ), thời mà tôi còn là Giáo Sư Triết,
tôi đã tin chắc là phải chứng minh tính duy lý của Đức Tin. Sự được thua là phải
chứng tỏ rằng hành vi đức tin là một phương pháp hợp lý vận dụng trí khôn và ý
chí, nghĩa là một phương pháp hoàn toàn nhân bản. Ngày hôm nay, tôi tin rằng sự
loan báo Đức Tin phải đương đầu với một vấn đề khác, vấn đề của sự tìm kiếm
thoải mái. Người ta không để ý trước hết về lý do chính đáng của điều này hay
điều kia nhưng về sự thoải mái mà điều đó có thể đem lại cho chúng ta. Nếu tôi
gặp một người nào đó chẳng hạn, khi nói cho anh ta là tôi biết điều gì có thể
làm cho cuộc sống có ý nghĩa, anh ta sẽ chẳng muốn biết. Người ta trốn tránh
điều cốt yếu. Phương pháp của phật giáo có đầy ý nghĩa về phương diện này. Sự
tìm kiếm thoải mái thực là một vấn đề của thế giới tây phương. Người ta không
muốn nghe nói đến đau đớn vì người ta không muốn đương đầu với cảm giác đó. Mục
đích duy nhất là làm sao giảm nỗi đau để khỏi phải nhìn thấy, nhưng, như Bác Sĩ
Mirabel giải thích, sự kiện là nỗi đau thể xác càng giảm bao nhiêu thì lỗi diễn
tả của sự đau đớn càng tăng cách ngược đời. Đó là một vòng lẩn quẩn. Cuối cùng
những người cùng thời với chúng ta lầm lẫn giữa sự-thoải-mái (le bien-être) với
« chủ-thể-tốt » (l’être bien).
Thomas Gueydier : Làm thế nào Giáo Hội có thể đóng
góp vào việc biến hóa một xã hội có một quan niệm coi đời sống như một sự thoải
mái sang một xã hội mang quan niệm đời sống của một chủ thể tốt ?
ĐC Follo : Trước hết cho phép tôi định nghĩa chữ « quan niệm ». Phải
trở lại ý nghĩa vật lý mà những phụ nữ đã đem cho chữ này. Tôi xin giải
thích : khi tôi nói rằng tôi có quan niệm (conception) này hay quan niệm
khác về đời sống, cho dù tôi theo trường phái Kant, Nietzsche hay Sartre, thì
tôi luôn quy chiếu đến khoa nhân loại học. Ngược lại khi một phụ nữ nói
« tôi thụ thai .. » (j’ai
conçu ..), thì hoàn toàn có nghĩa khác ! Và chính trong nghĩa này chúng ta
phải « cưu mang » những vấn đề một cách xác thịt và cụ thể. Ngày nay,
khuynh hướng là « sự phá nhập thể ». Nhưng trong Giáo Hội, Đấng mà
chúng ta trung thành với, chẳng phải là ai khác hơn là Đức Kitô nhập thể. Để
trả lời cách chính xác cho câu hỏi của ông, tôi tin rằng Giáo Hội phải đóng
cách trọn vẹn vai trò giáo huấn của mình trong lãnh vực này. Nhà giáo dục là
người dẫn nhập vào thực tại. Xin ông hiểu cho là thực tại trọn vẹn. Giáo huấn
là dẫn dắt vào sự sống như một người mẹ dẫn dắt con mình vào đời sống bằng cách
cầm tay hướng dẫn. Như thế, Giáo Hội phải giáo huấn bằng cách dìu dắt. Thánh
Au-gút-ti-nô đã hiểu, trước hơn cả khoa sư phạm tân thời, rằng nhà giáo dục
không chỉ là người cho những bài học nhưng là kẻ mở cửa vào cuộc sống. Nhà giáo
dục khơi dậy, đúng thế, những sự so sánh qua những khái niệm để giúp học trò
tìm ra những điểm mốc, nhưng nhà giáo dục trước hết là người đan nối một sự
liên quan bằng cách nói với những nhân vị. Về phần tôi, tôi không còn nhớ gì cả
về điều mà các giáo sư của tôi đã nói, nhưng ngược lại tôi còn nhớ rất rõ về
nhân cách của các vị. Giáo Hội phải đóng vai trò một nhà giáo dục về ý nghĩa
của sự đau đớn bằng cách dậy dỗ nhưng cũng dìu dắt cùng một lúc.
Thomas Gueydier : Đức Cha trả lời thế nào cho
những người khẳng định rằng Thiên Chúa đã được phát minh ra bởi con người vì sự
đau đớn đã thúc đẩy họ tìm kiếm những nguồn an ủi tưởng tượng ?
ĐC Follo : Hãy bắt một đứa trẻ 2 hay 3 tuổi và bỏ nó vào trong một căn phòng
rồi tắt đèn đi. Nó sẽ nói gì ? « Mẹ ơi ! » hiển nhiên rồi.
Theo ý ông, chính là ánh sáng đã tạo dựng nên bà mẹ ? Chắc chắn là không
rồi ! Người mẹ, mà đứa trẻ đòi khi bị cho vào bóng tối, hiện hữu trước khi
căn phòng có đứa trẻ bị bóng tối bao phủ. Sự đau đớn cũng giống như thế. Những
người cầu khẩn Thiên Chúa trong cơn thử thách của sự đau đớn cũng không phát
minh ra Thiên Chúa hơn là đứa trẻ không phát minh ra mẹ nó khi kêu gào
« mẹ ơi ! » trong lúc sợ hãi. Trong cả hai trường hợp, sự đau
đớn cũng như bóng tối làm cho thoát ra, trào ra tình yêu. Đúng thế, sự đau đớn
đôi khi làm lộ diện tình yêu. Nhưng thỉnh thoảng thôi, vì sự đau đớn có thể là
căn nguyên của phẫn nộ.
Thomas Gueydier : Đúng thế, sự đau đớn làm mất đức
tin cho một số người …
ĐC Follo : Ông đụng tới đúng vấn đề của vô tín ngưỡng. Tôi nghĩ rằng phải hết
sức rõ ràng về đề tài này. Thời nay, vấn đề không còn liên quan tới sự hiện hữu
của Thiên Chúa hay đúng hơn câu nghi vấn về sự hiện hữu của Thiên Chúa không
còn được đặt dưới những từ ngữ thuộc hữu-thể-học. Thực thế, khi một người nêu
ra câu hỏi : « Thiên Chúa có hay không ? », là trong
thực tế anh ta hỏi : « Ngài có hiện hữu cho tôi không » hay
« Sự hiện hữu của Thiên Chúa có lợi ích gì cho tôi không ? » và
để kết thúc : « làm thế nào tôi có thể gặp được
Ngài ? ». Nếu câu hỏi chỉ nằm trong lãnh vực hữu-thể học, thì chỉ cần
dùng đến 5 quy luật của Thánh Tô-ma, những bằng chứng của Thánh Ăng-sen-mô
(Anselme) v.v… Cuối cùng, vấn đề chẳng phải là vô thần thuyết cũng chẳng phải
là tôn thờ ngẫu tượng. Rốt cuộc, người ta luôn tin vào một điều gì đó :
vào tiền bạc, vào thú vui xác thịt, vào sự thành công, vào tử vi. Nói thế chứ
tôi thấy tin vào tử vi thì còn khó hơn là tin vào Đức Kitô ! Giáo Hội vì
thế phải đề nghị một cuộc Gặp Gỡ chân thật với Đức Kitô. Mà sự đau đớn nằm
chính giữa cuộc gặp gỡ. Không phải chỉ cống hiến một bài diễn văn mà thôi. Tôi
luôn nói là Đức Kitô đã phán rằng : « Hãy đến và hãy nhìn »
chứ không phải : « Hãy đến và hãy nghe ».
Thomas Gueydier : Sự chiêm ngưỡng Đức Kitô trên
thập tự có thể giúp đỡ được những người bị đau đớn ?
ĐC Follo : Đúng thế. Tôi có biết một người phụ nữ, qua đời vì một căn bệnh ung
thư, mà tôi hay đem Mình Thánh Chúa đến cho bà ta tại bệnh viện. Bà ta bị liệt
giường và thường nói với tôi : « chỉ có một điều mà con có thể
làm nổi khi con đau đớn là ngắm nhìn Thánh Giá … ». Trong thánh đường
thánh Cờ-lê-men-tê (St Clément) ở La-mã có một bức tranh trên tường tượng trưng
một cây Thánh Giá mà từ đó có nhiều ngành trổ hoa. Thánh Giá mầu đen vì tượng
trưng cho sự chết, sự đau khổ nhưng những nhánh cây thì xanh tươi và đầy nhựa
sống. Thánh Giá là một chìa khóa. Thật là đầy ý nghĩa khi Kitô giáo đã chọn
thập tự như một biểu tượng. Người ta đã có thể chọn biểu tượng của sự phục sinh
chẳng hạn. Nếu người ta đã không chọn biểu tượng này, theo ý tôi, ngoài vấn đề
kỹ thuật để diễn tả sự phục sinh, chính là bởi vì Thánh Giá không tượng trưng
cho sự phục sinh, và vì Thánh Giá mở cửa về một « Nơi Khác » mà cuối
cùng giải thoát chúng ta khỏi nỗi thống khổ, khỏi sự đớn đau và khỏi sự chết.
Trần văn-Toàn
(*) www.inx16.cef.fr là một trang mạng lưới điện tử của Hội Thánh Công Giáo
Pháp.