Họp
Báo Trình Bày Tông Hiến Mới Về Giáo Triều Roma
Photo: Vatican News
G. Trần Đức Anh, O.P. | RVA 22/03/2022
Sáng
ngày 21 tháng Ba vừa qua, Tông hiến mới của Đức Thánh cha Phanxicô về Giáo
triều Roma “Praedicate Evangelium”, Các
con hãy loan báo Tin mừng, đã được trình bày cho giới
báo chí cạnh Tòa Thánh, trong cuộc họp báo do Đức Hồng y Marcello Semeraro,
Tổng trưởng Bộ Phong thánh, chủ tọa.
Đức
Hồng y Marcello Semeraro là một nhà giáo luật, nguyên là Giám mục giáo phận
Albano, gần Roma và từng là Thư ký Hội đồng Hồng y cố vấn của Đức Thánh cha
trong bảy năm trời (2014-2020), giúp ngài trong việc soạn thảo Tông hiến mới.
Văn kiện dài 54 trang này thay thế cho Tông hiến “Pastor Bonus”, Mục Tử nhân lành, do thánh Giáo hoàng Gioan
Phaolô II ban hành hồi cuối tháng Sáu năm 1988. Đây là cuộc cải tổ giáo triều
lần thứ năm trong 434 năm lịch sử của Giáo triều. Lần đầu hồi năm 1588 do Đức
Giáo hoàng Sisto V, lần thứ hai với thánh Piô X năm 1910, sau đó là thánh
Phaolô VI năm 1967, rồi đến thánh Gioan Phaolô II năm 1988.
Tông
hiến mới đã được soạn trong tám năm 5 tháng và sẽ bắt đầu có hiệu lực từ ngày
05 tháng Sáu tới đây, Lễ Chúa Thánh Thần hiện xuống.
Đức
Hồng y Semeraro nói rằng: “Giáo triều luôn luôn cần được cải tổ” (Curia semper
reformanda), giống như Giáo hội. Vì thế, nếu có những thay đổi khác, Đức Thánh
cha Phanxicô sẽ làm”, như Đức Phaolô VI và Gioan Phaolô II cũng đã làm. Đó là
nguyên tắc “từ từ” hay tiệm tiến mà Đức Thánh cha Phanxicô đã nói trong Tông
huấn “Evangelli Gaudium”, Niềm
vui Tin mừng.
Đức Hồng
y cho biết Tông hiến mới trình bày những yếu tố đổi mới lớn so với quá khứ. Ví
dụ, từ nay các giáo dân nam nữ có thể đứng đầu các bộ và các cơ quan khác của
Tòa Thánh. Điều này đã xảy ra với việc bổ nhiệm ông Paolo Ruffini làm Bộ trưởng
Bộ Truyền thông.
Một
điểm mới khác, đó là Tông hiến mới bãi bỏ sự phân biệt giữa từ “Congregazione”,
Bộ, có từ thế kỷ XVI với Đức Giáo hoàng Sisto V, và giả thiết vị Bộ trưởng phải
là hồng y. Cũng vậy, không còn từ “Hội đồng Tòa Thánh” (Pontificio Consigio).
Nhưng từ “Dicastero” tổng quát hơn, được dùng để phù hợp với nguyên tắc tất cả
các tín hữu đã chịu phép rửa, dù là giáo sĩ, tu sĩ hay giáo dân đều có thể đứng
đầu một “Dicastero”, một bộ hay một cơ quan trung ương Tòa Thánh. Người nhận
nhiệm vụ đó lãnh nhận một quyền thừa ủy do Đức Giáo hoàng chứ không do quyền từ
thánh chức. Vì thế, điều này nhấn mạnh sự bình đẳng cơ bản giữa mọi tín hữu đã
chịu phép rửa.
Trên
bàn chủ tọa cuộc họp báo cũng có cha Gianfranco Ghirlanda, một nhà giáo luật dòng Tên nổi tiếng. Cha giải thích
thêm rằng trên nguyên tắc, giáo dân có thể làm Bộ trưởng một bộ của Tòa Thánh,
nhưng có những bộ thích hợp hơn với giáo dân, ví dụ Bộ giáo dân, gia đình và sự
sống.
Đồng
thời về các tòa án, Tông hiến mới không bãi bỏ các khoản giáo luật qui định
rằng trong những vấn đề liên quan tới các giáo sĩ, thì chính các giáo sĩ xét
xử. Vì thế, Giáo hội vẫn giữ phẩm trật và không bãi bỏ chức năng của một linh
mục hay giám mục, tùy thuộc những hoàn cảnh khác nhau.
Về vấn
đề này, Đức cha Marco Mellino, từ năm 2020 là Thư ký Hội đồng Hồng y cố vấn của
Đức Thánh cha, nói rằng: “Giáo dân hay không giáo dân được bổ nhiệm theo thẩm
quyền đặc thù của mỗi Bộ liên hệ”. Vì thế, trong vấn đề này, cần có một sự thẩm
định cho từng trường hợp, chứ không có tính cách máy móc”.
Ngoài ra,
trong Tông hiến mới có qui định các nhân viên giáo sĩ hoặc tu sĩ của các cơ
quan Tòa Thánh được bổ nhiệm với nhiệm kỳ 5 năm, và có thể gia hạn thêm 5 năm
nữa, sau đó phải trở về giáo phận nguyên quán hoặc dòng tu của mình. Điều này
có thể giới hạn việc phát triển khả năng chuyên môn. Nhưng về điểm này, cha
Ghirlanda trả lời rằng: “Đúng là ta có kinh nghiệm khi thực hành, nhưng nếu
đương sự, trong 5 năm ấy không có tiến bộ nào, hoặc đương sự ở đó để được “leo
thang”, thăng cấp, thì không bõ công gia hạn nhiệm kỳ. Trái lại nếu trong 5 năm
ấy, đương sự mang lại thành quả thì có thể được gia hạn. Dĩ nhiên những người ở
vị thế cai trị quá lâu thì có thể phát triển những trung tâm quyền lực, và điều
này không bao giờ là điều thích hợp trong Giáo hội. Sự thay đổi mang lại những
ý tưởng mới, những khả năng mới và sự cởi mở”.
Giới
báo chí nhận xét rằng Tông hiến mới đặt Bộ Loan báo Tin mừng lên hàng đầu và
nay chính Đức Thánh cha đảm nhận chức vụ Bộ trưởng của Bộ này để chứng tỏ sự
quan tâm đặc biệt của ngài đồng thời nói lên tầm quan trọng hàng đầu của việc
truyền giảng Tin mừng, một “Giáo hội đi ra ngoài”. Trong bộ này, giúp Đức Thánh
cha có hai vị Quyền Bộ trưởng đảm trách hai phân bộ: thứ nhất đặc trách các vấn
đề cơ bản trong việc loan báo Tin mừng trên thế giới, trước đây là nhiệm vụ của
Hội đồng Tòa Thánh tái truyền giảng Tin mừng; và Phân bộ thứ hai đặc trách về
việc loan báo Tin mừng cho dân ngoại và các giáo phận mới thuộc vùng truyền
giáo, cụ thể là Bộ Truyền giáo như cho đến nay.
Giống
như với quyết định trước đây, Đức Thánh cha Phanxicô đặc biệt đảm trách vấn đề
di dân và tị nạn và vì thế, ngài bổ nhiệm hai vị Phó Tổng thư ký là hai linh
mục đảm nhiệm việc này trong Bộ Phát triển nhân bản toàn diện.
Ngoài
ra, xưa kia Bộ Giáo lý, gọi là Bộ Thánh vụ, đứng hàng đầu trong các bộ và trước
thời Đức Phaolô VI, các vị giáo hoàng đảm trách vấn đề đức tin trong tư cách là
Thầy dạy Tối cao về đạo lý trong Giáo hội. Bộ Giáo lý đức tin nay có hai phân
bộ: thứ nhất là thăng tiến và bảo vệ toàn vẹn đạo lý đức tin và luân lý; thứ
hai là phân bộ kỷ luật, bao gồm cả Ủy ban Tòa Thánh bảo vệ trẻ em.
Thuộc
bộ Giáo lý đức tin vẫn có Ủy ban thần học quốc tế và Ủy ban Tòa Thánh bảo vệ
trẻ vị thành niên. (Tổng hợp 22-3-2022)