BÀI THUYẾT TRÌNH 3B: DẠY GIÁO LÝ THEO
HƯỚNG GIÁO DỤC ĐỜI SỐNG CỘNG ĐOÀN VÀ TINH THẦN TRUYỀN GIÁO
(giaolyductin.org 10/08/11, 10:57 am)
Thuyết trình viên :
Thầy Antôn Phạm Đình Tú (Nha Trang)
Nằm trong viễn tượng
loan báo Tin Mừng, Dạy Giáo lý là việc giáo dục đức tin cho người tín hữu để
dẫn đưa họ đến cuộc sống Kitô hữu sung mãn (x. CT 18; CEC 5). Đức tin ở đây vừa
là một hành vi cá nhân (tôi tin) vừa là một hành vi mang chiều kích cộng đoàn
(chúng tôi tin): “…Người tin nhận được đức tin từ những kẻ khác và phải thông
truyền đức tin đó cho những kẻ khác. Tình yêu của chúng ta đối với Chúa Giêsu
và đối với tha nhân, thúc giục chúng ta nói về đức tin của chúng ta cho những
người khác. Mỗi người tin là như một mắt xích trong một xâu chuỗi rộng lớn các
kẻ tin. Tôi không thể tin nếu không được nâng đỡ bằng đức tin của những người
khác, và bằng đức tin của tôi, tôi góp phần vào việc nâng đỡ đức tin của những
người khác” (CEC 166).
Như vậy, ngoài việc
giúp hiểu biết đức tin, giáo dục phụng vụ, huấn luyện luân lý, dạy cầu nguyện,
thì việc Dạy Giáo lý còn có bổn phận mang lại cho người Kitô hữu khả năng sống
cộng đoàn, cũng như thamgia cách tích cực vào đời sống và sứ mệnh của Hội Thánh
(x. DGC 86). Nhiệm vụ này lại càng khẩn thiết đối với Hội Thánh Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay nếu muốn xây dựng một Hội Thánh Việt Nam hiệp thông và sứ vụ
như đã được đề ra trong năm thánh 2010 của Hội Thánh Việt Nam và Đại hội Dân
Chúa vừa qua.
Hội Thánh là công
trình của Thiên Chúa Ba Ngôi, Đấng là Thiên Chúa duy nhất nhưng luôn hiệp thông
trong Ba Ngôi, để quy tụ toàn thể nhân loại về hiệp thông với Ngài và với nhau,
thành một gia đình duy nhất.
Ngay từ đầu, đời
sống cộng đoàn Hội Thánh tiên khởi đã được sách Công vụ Tông đồ nhấn mạnh trong
hai chữ “hiệp thông”, hiệp thông với Thiên Chúa và hiệp thông với nhau: “Các
tín hữu chuyên cần nghe các Tông Đồ giảng dạy, luôn luôn hiệp thông với nhau,
siêng năng tham dự lễ bẻ bánh, và cầu nguyện không ngừng. …Tất cả các tín hữu
hợp nhất với nhau, và để mọi sự làm của chung. Họ đem bán đất đai của cải, lấy
tiền chia cho mỗi người tuỳ theo nhu cầu. Họ đồng tâm nhất trí, ngày ngày
chuyên cần đến Đền Thờ. Khi làm lễ bẻ bánh tại tư gia, họ dùng bữa với lòng đơn
sơ vui vẻ. Họ ca tụng Thiên Chúa, và được toàn dân thương mến. Và Chúa cho cộng
đoàn mỗi ngày có thêm những người được cứu độ”. (Cv 2,42.44-47).
Tài liệu học hỏi Năm
Thánh 2010 nhấn mạnh: “Hội Thánh Việt Nam trước hết phải là một cộng đoàn hiệp
thông đâm rễ sâu trong đời sống Chúa Ba Ngôi, một cộng đoàn cầu nguyện và chiêm
niệm, một cộng đoàn cử hành bí tích với Thánh Thể là trung tâm; kế đến, phải
là cộng đoàn tham gia và đồng trách nhiệm, một cộng đoàn hiệp nhất với các chủ
chăn cũng như với Hội Thánh duy nhất. Cuối cùng, phải là cộng đoàn làm chứng
cho những ý nghĩa và giá trị mà mình tuyên xưng, để cho những giá trị đó nhập
thể vào trong lối sống của mình, diễn tả chúng trong cách thế hiện diện, đối
thoại và thực hành của mình trong mọi lãnh vực hoạt động của Hội Thánh ngay
giữa lòng thế giới. (x. Tài liệu học hỏi trong Năm Thánh, Phần II, Đề tài 5:
Giáo Hội muốn trở nên cộng đoàn hiệp thông).
Sứ điệp của Đại hội
Dân Chúa Việt Nam 2010 nói thêm: “Hội Thánh tại Việt Nam còn phải canh tân
chính mình qua nỗ lực xây dựng Hội Thánh như một gia đình, trong đó mọi người
hiệp thông với nhau như anh chị em một nhà, bình đẳng với nhau trên nền tảng ơn
gọi làm người và làm con Chúa, chia sẻ cùng một sứ mạng và trách nhiệm dù được
thể hiện trong những bậc sống và nhiệm vụ khác nhau. Sự hiệp thông này vừa là
đòi hỏi vừa là lời chứng cần thiết mà Hội Thánh phải bày tỏ trước mặt mọi người
như Chúa Giêsu đã thiết tha cầu nguyện: “Xin cho họ nên một như Cha ở trong Con
và Con ở trong Cha để họ cũng ở trong Chúng ta. Như vậy, thế gian sẽ tin rằng
Cha đã sai Con” (Ga 17,21)” (Sứ điệp của Đại hội Dân Chúa Việt Nam 2010, số 5).
Để đạt mục tiêu
trên, về mặt Dạy Giáo lý cần có phương hướng nào?
- Trước hết, cần
giúp người tín hữu thay đổi cái nhìn về Hội Thánh. Giáo dân Việt
- Giúp người tín
hữu, nhất là giới trẻ thêm ý thức Hội Thánh, biết đồng cảm với Hội Thánh, vui
niềm vui của Hội Thánh và đau nỗi đau của Hội Thánh. Ý thức thuộc về Hội Thánh,
cụ thể ở việc tích cực tham gia và góp phần vào những sinh hoạt Giáo phận và
Giáo xứ nơi mình đang cư ngụ. Điều này cần nhấn mạnh vì hiện nay tại Việt
- Giúp người tín hữu
biết quan tâm đến ích chung cũng như biết làm việc chung với nhau. Giáo dân cần
tập cộng tác với các linh mục và tu sĩ trong những công việc chung, chẳng hạn
như dạy giáo lý, bác ái xã hội, truyền thông, quản trị giáo xứ v.v… Bên cạnh
đó, các linh mục cũng cần trân trọng sự cộng tác của người giáo dân và giúp họ
sống ơn gọi của họ sâu xa hơn. “Theo gương Chúa Giêsu, Đấng luôn ưu ái những
người trẻ, Giáo Hội hoàn vũ đang nỗ lực mời gọi người trẻ cộng tác và tham gia
vào đời sống cộng đồng Dân Chúa. Tại Việt Nam, Giáo Hội nên nghiên cứu và mạnh
dạn tổ chức những cử hành phụng tự thích hợp, khuyến khích giới trẻ tham gia vào
các hội đoàn và những sinh hoạt cộng đồng, để ngày càng có thêm nhiều người trẻ
quảng đại và can đảm, sống đức tin cách sinh động và trưởng thành. Công việc
mục vụ đó cần được chuẩn bị chu đáo bằng việc giáo dục đức tin và nhân bản cho
thiếu nhi. Nhờ đời sống thiêng liêng vững mạnh, giới trẻ Công giáo sẽ góp phần
tích cực và bền vững vào việc lành mạnh hóa xã hội hay dấn thân truyền giáo tại
những nơi xa xôi” (TC, 2011, số 29).
- Giáo dục đời sống
cộng đoàn. Sách Hướng dẫn Tổng quát việc Dạy Giáo lý số 86 nói rõ: Đời sống
Kitô hữu trong cộng đoàn không phải là ngẫu hứng nhưng phải được giáo dục cẩn
thận. Trong việc rèn luyện này, giáo huấn của Chúa Giêsu về đời sống cộng đoàn
đã được tường thuật lại trong Tin Mừng theo thánh Matthêu, đòi hỏi một số thái độ
mà việc dạy giáo lý buộc phải ghi khắc:
- tinh thần đơn sơ và
khiêm nhường: (“nếu anh em không quay trở lại mà nên như trẻ em …” – Mt 18,3);
- quan tâm đến những người bé mọn nhất
(“ai làm cớ cho một trong kẻ bé mọn đang tin Thầy đây phải sa ngã…”- Mt 18,6);
- lưu tâm cách riêng đến những người lầm lạc (“đi tìm con chiên
lạc”- Mt 18,12);
- sửa lỗi anh em (“anh hãy đi sửa lỗi nó, một mình anh với nó mà
thôi” - Mt 18,15);
- cầu nguyện chung (“nếu hai người trong anh em hợp lời cầu xin bất
cứ điều gì”- Mt 18,19);
- tha thứ cho nhau (“đến bảy mươi lần bảy...”- Mt 18,22);
- đức bác ái huynh đệ gồm tóm tất cả những thái độ này (“anh em hãy
thương yêu nhau như Thầy đã yêu thương anh em”- Ga 13,34).
Ngoài ra, trong các
sinh hoạt giáo lý, cũng cần cổ võ sự cộng tác của mọi thành phần trong giáo xứ,
đặc biệt là của các phụ huynh học sinh giáo lý và các cha mẹ đỡ đầu. Sự hiện
diện các thành phần này trong sinh hoạt giáo lý chính là một bài học sống động
về sự hiệp thông và về đời sống cộng đoàn.
- Quan tâm đến chiều
kích đại kết. Sự chia rẽ giữa các Kitô hữu là điều nghịch lại ý muốn hiệp nhất
của Đức Kitô (x. Ga 17,20), là gương xấu cho thế giới và làm hại đến việc loan
báo Tin Mừng. Sự chia rẽ, ngay từ ban đầu đôi khi là lỗi của những người ở cả
hai bên, những người ngày nay sinh trưởng trong các cộng đoàn ấy không thể bị
kết tội chia rẽ (UR, 1 và 3). Tại Việt Nam hiện nay, các hệ phái Kitô giáo chưa
hiện diện nhiều như bên châu Âu hoặc châu Mỹ. Tuy nhiên hiện nay, các giáo phái
đang có chiều hướng gia tăng vào Việt Nam. Trong việc dạy giáo lý, cần giúp
người tín hữu đào sâu hơn về đức tin của mình cũng như giúp họ hiểu biết đúng
đắn về các giáo hội Kitô anh em. Tránh gây tranh cãi và đụng chạm mà cần sống
chung hoà hợp và kính trọng nhau, cùng nhau dấn thân để trở thành những người
“xây dựng hoà bình”.. Đặc biệt cần giúp người tín hữu siêng năng đọc, học hỏi
Kinh Thánh một cách đúng đắn, cầu nguyện với Kinh Thánh cũng như nỗ lực làm cho
đời sống mình thấm nhuần tinh thần Tin Mừng. “Việc dạy giáo lý sẽ có một chiều
kích đại kết trong mức độ nó biết khơi dậy và nuôi dưỡng “ước muốn hiệp nhất
đích thực”, không phải nhằm một thái độ hòa giải dễ dãi, nhưng nhằm hiệp nhất
hoàn toàn, khi Chúa muốn và bằng con đường Chúa muốn” (DGC 86).
Hiệp thông với Hội
Thánh không chỉ dừng lại ở việc nỗ lực xây dựng sự hiệp nhất trong Hội Thánh mà
còn phải tham gia tích cực sứ mệnh của Hội Thánh là loan báo Tin Mừng. Trước
khi về cùng Chúa Cha, Chúa Giêsu đã sai các môn đệ đi loan báo Tin Mừng: “Anh
em hãy đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ, làm phép rửa cho họ nhân danh
Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần” (Mt 28, 19). Loan báo Tin Mừng không chỉ
là sứ vụ chung của Hội Thánh mà còn là sứ vụ của mỗi Kitô hữu khi lãnh nhận bí
tích Rửa tội. Tuy nhiên, nếu nhìn lại Hội Thánh Việt
Chính vì thế, Đại
hội Dân Chúa vừa qua đã nhấn mạnh đến sứ vụ truyền giáo. Trong việc truyền
giáo, cần quan tâm đến việc đối thoại với các tôn giáo và cả với những anh chị
em không tôn giáo:
- Trong bối cảnh của
xã hội Việt Nam, khi thi hành sứ vụ loan báo Tin Mừng, Giáo Hội cần đối thoại
với các tôn giáo, với người nghèo, và với những anh chị em không tôn giáo. Đây
là cuộc đối thoại từ trái tim đến trái tim nhằm xây dựng sự hiểu biết lẫn nhau
và phục vụ hạnh phúc đích thực của con người. Đó cũng là cuộc đối thoại phục vụ
ơn cứu độ (Đức Phaolô VI, Evangelii Nuntiandi 75-79; Vatican II, GS 92; Đức
Gioan Phaolô II, Ecclesia in
- Cuộc đối thoại với
các tôn giáo sẽ giúp Giáo Hội tại Việt
- Trong cuộc đối
thoại với anh chị em không tôn giáo, Giáo Hội nhìn nhận những nỗ lực và thiện
chí của họ trong việc phục vụ công ích. Các tín hữu cũng nên ý thức phần trách
nhiệm của mình trước hiện tượng dửng dưng, tục hóa, duy vật…, vì nhiều khi
chúng ta “đã che giấu hơn là bày tỏ khuôn mặt đích thực của Thiên Chúa và tôn
giáo” (Vatican II, GS 19). Đồng thời, với sự hiền hòa và lòng kính trọng, người
Công giáo “sẵn sàng trả lời cho bất cứ ai chất vấn về niềm hy vọng của mình” (1 Pr 3,15),
thẳng thắn trình bày quan điểm của Giáo Hội trước các vấn đề nhân sinh; nếu
cần, sẵn sàng chấp nhận đau khổ để làm chứng cho chân lý Tin Mừng. Ngoài ra,
qua cuộc đối thoại chân thành và thẳng thắn, Giáo Hội cũng có thể nhận ra hoạt
động mầu nhiệm của Chúa Thánh Thần trong tâm hồn con người, và học được cách
thế trình bày niềm tin của mình cho con người ngày nay. (TC 2011, số 42)
Từ những yêu cầu
trên, cần nhìn lại và canh tân đường hướng dạy giáo lý tại Việt
- Nhấn mạnh mục tiêu
việc Dạy Giáo lý là đào tạo người Kitô hữu, chứ không dừng lại ở việc chuẩn bị
lãnh nhận các bí tích (Xưng tội, Rước lễ, Thêm sức, Hôn phối). Bởi thế, cần có
một chương trình Giáo lý xuyên suốt theo tuổi từ thiếu nhi cho đến người lớn.
Lâu nay, đa số các giáo xứ chỉ dừng lại ở các lớp giáo lý cho thiếu nhi chứ
chưa quan tâm đến các lớp giáo lý cho người lớn (ngoại trừ các lớp dự tòng và
dự bị hôn nhân). Tuy nhiên hiện nay ở nhiều nơi, sau khi Thêm sức, các em nghỉ
học giáo lý. Lý do là phải đi học thêm. Thực ra nguyên nhân chính không phải do
các em mà là do chính phụ huynh của các em. Riêng các lớp dự tòng, nhiều trường
hợp trở lại là để lấy vợ lấy chồng có đạo. Bởi vậy, có nhiều người học giáo lý
theo kiểu đối phó. Cưới xong, họ không còn quan tâm gì đến đạo. Đây là một thực
tế mà những người có trách nhiệm cần phải suy nghĩ để tìm ra phương hướng giải
quyết.
- Nội dung giáo lý
cần nhắm đào tạo về nhiều mặt: đức tin, nhân bản, cầu nguyện, đời sống tâm
linh, Kinh Thánh, lòng nhiệt thành truyền giáo, lòng yêu mến Hội Thánh v.v...
Cần đưa vào chương trình giáo lý một nền tu đức (linh đạo) phù hợp với người
giáo dân Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay khi người tín hữu Việt Nam
đang phải đối mặt với các trào lưu tục hoá: chủ nghĩa hưởng thụ, tôn thờ tiền
bạc, vật chất, tôn thờ sự thành công, chủ nghĩa vô thần thực tiễn, dửng dưng
tôn giáo, chủ nghĩa tương đối v.v... Dường như lâu nay các Giáo lý viên mới
nhắm tới việc truyền thụ kiến thức giáo lý là chính còn những mặt khác chưa
quan tâm đủ, kể cả các lớp giáo lý dự tòng. Có lẽ chúng ta mới đào tạo một tầng
lớp Kitô hữu “giữ đạo” chứ chưa “sống đạo”. Giáo sư Nguyễn Khắc Dương có một
nhận xét như sau: “Hình như người Công giáo VN chỉ mới có lòng sùng đạo, có thể
là quảng đại, sẵn sàng hy sinh tài sản, thì giờ, sức lực, nhưng mới chỉ là giữ
đạo chứ chưa thể hiện đạo, nghĩa là chỉ đạt nặng về phụng tự và luân lý, giữ
luật chứ ít thấy có một đời sống nội tâm thiêng liêng sâu sắc. (“Quia respexit
humilitatem meam”, Thế Tâm, 1997, tr.176).
- Ngoài phần học hỏi
lịch sử Hội Thánh Công giáo toàn cầu và tại Việt Nam, cần có thêm phần giúp
hiểu biết niềm tin những anh chị em chung quanh mình như Phật giáo, Cao Đài,
Hoà Hảo, Hồi giáo, đạo Hiếu v.v… để có thể nhận ra những yếu tố mạc khải tiềm
ẩn trong các niềm tin này, nhờ đó có thể đi vào việc đối thoại tôn giáo trong
sự hiểu biết lẫn nhau và cộng tác với nhau trong việc phục vụ hạnh phúc đích
thực của con người. “Khi giáo dục theo chiều hướng truyền giáo này, việc dạy
giáo lý sẽ hình thành cuộc đối thoại liên tôn, có thể mang lại cho người tín
hữu khả năng hiệp thông một cách có hiệu quả với những người thuộc các tôn giáo
khác (x. EN 53 và RM 55-57). Việc dạy giáo lý phải cho thấy rằng mối liên hệ
của Hội Thánh với những tôn giáo ngoài Kitô giáo, trước hết là mối liên hệ về
nguồn gốc và định mệnh chung của loài người, cũng như mối liên hệ của rất nhiều
“hạt giống Lời Chúa” đã được Ngài đặt để vào các tôn giáo này. Việc dạy giáo lý
cũng sẽ giúp để biết dung hòa và đồng thời biết phân biệt: “sự loan báo Đức
Kitô” và “sự đối thoại liên tôn”. Hai yếu tố này, mặc dầu liên kết mật thiết,
nhưng không được lẫn lộn cũng như không được coi là tương đương. Thực vậy,
“việc đối thoại không miễn trừ cho việc rao giảng Tin Mừng” (DGC 86b).
- Cũng cần giúp
người giáo dân xem lại những việc đạo đức bình dân để có thể diễn tả đức tin
Kitô giáo cách chân thực, sống động và phù hợp với văn hoá Việt
KẾT LUẬN
Trên đây chỉ là một
vài suy nghĩ thô thiển xin được đóng góp với đại hội để giúp suy nghĩ thêm về
phương hướng Dạy Giáo lý cho Hội Thánh Việt
____________________________________
Chữ viết tắt:
- CEC: Catechismus Catholicae Ecclesiae
(Sách Giáo lý của Hội Thánh Công giáo), 1992. Bản dịch của Uỷ Ban Giáo lý Đức
tin, Hội Đồng Giám Mục Việt
- ChL: ĐGH Gioan Phaolô II, Tông huấn Christifideles Laici
(Tông huấn Người Kitô hữu Giáo dân), 1988
- CT: ĐGH Gioan Phaolô II, Tông huấn Catechesi Tradendae
(Tông huấn Dạy Giáo lý), 1979
- DGC: Thánh bộ Giáo sĩ, Directorium Catechisticum Generale (Hướng
dẫn Tổng quát việc Dạy Giáo lý), 1997
- EN: ĐGH Phaolô VI, Thông điệp Evangelii Nuntiandi
(Thông điệp Loan báo Tin Mừng), 1975
- GCM: Bộ Truyền giảng Phúc Âm cho các Dân tộc, Hướng dẫn các giáo lý
viên, 1993
- RM: ĐGH Gioan Phaolô II, Thông điệp Redemptoris missio
(Thông điệp Sứ vụ Đấng Cứu Độ)
- TC 2011: Hội Đồng Giám Mục Việt
-