I.   TIẾN TRÌNH DỰ TÒNG

Tiến trình khai tâm Kitô giáo chú  ý đến những bước tiến tuần tự từ việc huấn luyện đến việc tham gia vào mầu nhiệm cứu độ, tiến trình này đã được tài liệu của Thánh bộ Phụng tự gọi là Nghi thức khai tâm Kitô giáo dành cho người lớn mô tả một cách chính xác và có giá trị qui phạm cho những ai muốn trở thành Kitô hữu. Chúng ta cùng xem xét những yếu tố cơ bản và những thực hành trong mỗi giai đoạn.

1.    Những nguyên tắc qui phạm của Nghi thức khai tâm Kitô giáo dành cho người lớn

Những nguyên tắc chính yếu của Nghi thức khai tâm Kitô giáo của người lớn dựa trên mô hình huấn luyện Kitô hữu theo bốn điểm nhấn sau:

-   Việc loan báo Tin Mừng là việc ưu tiên cần thiết;

-   Sự liên hệ giữa việc khai tâm với cộng đoàn Kitô hữu;

-   Mối liên kết chặt chẽ và có tổ chức giữa ba bí tích khai tâm: Rửa tội, Thêm sức và Thánh Thể;

-   Sự khai dẫn vào năm phụng vụ mà trọng tâm là việc cử hành “ngày Chúa Nhật (dies dominicus)”.

Các nghi thức gia nhập Kitô giáo thích ứng với con đường thiêng liêng của người lớn. Con đường này rất đa diện, tùy thuộc vào nhiều hình thức khác nhau của ơn Chúa, tùy thuộc sự cộng tác tự do của các đương sự, tùy hoạt động của Hội thánh và hoàn cảnh thời gian cũng như văn hóa địa phương của mỗi ứng viên. Trên con đường này, ngoài thời gian tìm hiểu và trưởng thành, người dự tòng phải tiến dần từng ‘giai đoạn’ tựa những nấc thang và đòi hỏi phải trải qua ‘những thời gian’ cần thiết cho việc tìm hiểu và trưởng thành (NGKL, 5-6).

Thật vậy, việc gia nhập Kitô giáo không chỉ là một điểm đến mà là một tiến trình, trải qua ba giai đoạn được hình thành trong bốn thời (gian) liên tiếp. Chúng ta cùng xem xét ở phần dưới đây.

2.    Ba giai đoạn khai tâm Kitô giáo

Đây là ba giai đoạn quan trọng của tiến trình gia nhập Kitô giáo. Mỗi giai đoạn đều được biểu thị bằng một nghi thức phụng vụ: giai đoạn thứ nhất có nghi thức tiếp nhận người dự tòng, giai đoạn thứ hai có nghi thức tuyển chọn và giai đoạn thứ ba có việc cử hành các bí tích.

-  Giai đoạn thứ nhất là khi đương sự khởi đầu việc trở lại, muốn tòng giáo và được Hội Thánh nhận làm người dự tòng;

-  Giai đoạn thứ hai là khi đương sự đã có lòng tin khá vững, và đã gần xong thời dự tòng, được chấp nhận để tích cực chuẩn bị lãnh nhận các bí tích khai tâm Kitô giáo;

-   Giai đoạn thứ ba là khi đương sự đã được chuẩn bị chu đáo về mặt thiêng liêng để lãnh nhận các bí tích, bắt đầu đời sống Kitô hữu.

3.    Bốn thời gian dành cho việc khai tâm Kitô giáo

Bốn thời gian hay bốn giai đoạn làm thành hành trình hay tiến trình khai tâm Kitô giáo, bao gồm: thời gian tiền dự tòng, thời gian dự tòng, thời gian thanh tẩy và soi sáng, thời gian nhiệm huấn.

1)   Thời gian tiền dự tòng

Đây là thời gian khởi giảng Tin Mừng và chuẩn dự tòng. Thời gian này sẽ chấm dứt khi đương sự gia nhập bậc dự tòng (xem cử hành gia nhập dự tòng).

a)   Thời gian này kéo dài trong bao lâu?

Thời gian dành cho giai đoạn tiền dự tòng tùy thuộc vào ân sủng của Thiên Chúa và sự cộng tác của mỗi ứng viên. Vì thế không thể ấn định một cách tiên thiên cho hành trình huấn luyện này, cũng không thể ấn định trước ngày kết thúc. Trong suốt thời gian của tiến trình khai tâm Kitô giáo, nhất là trong giai đoạn đầu tiên này, cần có sự linh động, uyển chuyển, thích nghi, kiên nhẫn chờ đợi và tôn trọng tự do cũng như thời gian tăng trưởng nơi mỗi ứng viên. Ước mong là thời gian tiền dự tòng nên kéo dài một vài tháng để bảo đảm cho một chọn lựa đầy trách nhiệm, một đức tin chân thực và một sự hối cải đích thực đầu tiên.

b)   Mục đích của thời gian này là gì? Nhắm đến những ai?

Thời gian này nhằm giúp cho việc mở ra và sẵn sàng đón nhận ơn đức tin, đồng thời giúp thỉnh nhân bày tỏ khuynh hướng chọn lựa sống theo Tin Mừng.

Việc chăm sóc mục vụ hướng đến những người có thiện cảm (với đạo công giáo) nhằm cống hiến một sự đón tiếp huynh đệ chân thực, đầy nhiệt tình nhân bản, cũng như sự quan tâm đến cuộc sống và lịch sử cá nhân của mỗi người, can đảm và xác tín đề nghị sống Tin Mừng với họ, tuy nhiên cũng cần kiên trì chờ đợi. Trong giai đoạn này đòi hỏi sự chú ý đến nét văn hóa và tôn giáo của đương sự (họ đến từ đâu, thuộc thành phần nào, lối sống nào, tôn giáo nào…), để biết rõ lý do và động lực thúc đẩy họ tìm đến đạo công giáo để có cách loan báo Tin Mừng phù hợp với những mong đợi và vấn đề của họ.

c)  Ai đón tiếp? Đón tiếp như thế nào?

Đây là lần đầu tiên cộng đoàn giáo xứ được mời gọi dấn thân cho việc cổ võ một hoạt động truyền giáo xứng hợp để làm chứng đời sống Kitô hữu, để gặp gỡ những người còn ở xa đức tin tiến gần đến Đức Kitô, để cổ võ những bước đầu tiên trong đức tin của họ. Vì thế, bên cạnh sự đón tiếp cá nhân thì đây cũng là cơ hội mà cộng đoàn Kitô giáo đón tiếp người có ý định tìm hiểu đức tin. Giai đoạn này không có một nghi thức đặc biệt nào, nhưng người muốn tìm hiểu đạo sẽ được cha xứ giới thiệu trong một buổi họp của cộng đoàn, buổi họp này gồm có người đồng hành, các giáo lý viên, bạn bè hoặc người thân, một vài thành viên của giáo xứ…Người tìm hiểu được ân cần đón tiếp trong tình huynh đệ, trong bầu khí thân thiện, đối thoại và cầu nguyện. Trong lúc này cha xứ có thể giao người tìm hiểu cho giáo lý viên phụ trách việc rao giảng Tin Mừng đầu tiên.

d)  Ai là những người có trách nhiệm trong giai đoạn này?

Lộ trình huấn luyện trong thời kỳ đầu tiên của việc khai tâm Kitô giáo là sự huấn luyện cá nhân, vì thế cần thích nghi với hoàn cảnh xã hội, văn hóa và tôn giáo của từng người. Giáo lý viên và vị chủ chăn có một vị trí quan trọng trong việc gặp gỡ cá nhân này với mục đích giúp ứng viên phân định việc chọn lựa Kitô, để khích lệ, soi sáng và nâng đỡ hành trình khai tâm đức tin của họ. Cha xứ là người có nhiệm vụ và quyền hạn đầu tiên để kiểm chứng và cải chính những động lực theo đạo của người mới tìm hiểu.

Sự đồng hành của người bảo lãnh và của giáo lý viên, những buổi gặp gỡ giữa ứng viên với vị linh mục, thầy phó tế, với các gia đình Kitô hữu và với những đoàn thể, các nhóm Kitô hữu trong giáo xứ là những kinh nghiệm khác nhau và bổ sung cho nhau trong việc tăng trưởng đời sống tâm linh của người ước muốn trở thành Kitô hữu. Thật vậy, những cuộc gặp gỡ này giúp làm sáng tỏ và thúc đẩy việc chọn lựa Kitô giáo, là những cơ hội đối chiếu và đối thoại về những nội dung và cách sống theo Tin Mừng, trở thành sự nâng đỡ và khích lệ hướng đến hành trình hoán cải, trợ giúp việc khám phá Thiên Chúa trong cầu nguyện và gặp gỡ, hình thành những kinh nghiệm khởi đầu về cộng đoàn Kitô hữu. Toàn thể Dân Thiên Chúa, cùng dấn thân để hỗ trợ hành trình tìm kiếm của những người tìm hiểu thông qua việc làm chứng, việc đón tiếp và lời cầu nguyện.

e)  Đâu là những nội dung cơ bản của việc loan báo Tin Mừng đầu tiên?

Nét cơ bản của giai đoạn này là việc loan báo đầu tiên một cách rõ ràng sứ điệp cứu độ. Vì vậy, tiền dự tòng là thời gian của việc loan báo Tin Mừng, với mục đích dẫn đưa, bằng sự trợ giúp của Thánh Thần, những người chưa phải là Kitô hữu đến một đức tin chân thực đầu tiên-gắn bó với Thiên Chúa trong Đức Kitô, dẫn đến sự hoán cải tiên khởi, đến sự thấu triệt những yếu tố đầu tiên về giáo huấn Kitô giáo, đồng thời làm chín muồi ước muốn theo Chúa Kitô và ước muốn xin chịu phép Rửa một cách nghiêm túc. Đây là thời gian của việc “loan báo đầu tiên”, của việc loan báo “tin vui”, đó là loan báo về Thiên Chúa hằng sống, về Đức Kitô đã chết và sống lại và về ơn cứu độ của Người.

Trong việc loan báo đầu tiên này không thể thiếu một số nội dung cơ bản: Đức Giêsu Kitô là người thật và là Thiên Chúa thật, là Đấng mạc khải về Chúa Cha, về tình yêu và ơn cứu độ của Ngài, về tình yêu vô bờ của Ngài đối với những người bé nhỏ, người nghèo và người tội lỗi, về cái chết và sự sống lại của Ngài cho chúng ta, lời hứa ban Thánh Thần, sự hiệp thông và tình huynh đệ giữa những người gắn kết với Ngài, sự cần thiết tin tưởng vào Ngài để có sự sống đời đời. Những điều này có thể thực hiện tùy mức độ ứng viên tiếp cận với Tin Mừng như thế nào.

f)   Huấn luyện theo phương pháp nào?

Việc huấn luyện trong giai đoạn đầu tiên này là loan truyền những nội dung của việc loan báo Tin Mừng đầu tiên, điều này đòi hỏi một sự thích nghi xứng hợp với điều kiện của mỗi người: trình độ giáo dục và văn hóa, điều kiện tinh thần, những hoài nghi và định kiến. Nhất là phải phân biệt việc trình bày sứ điệp Kitô giáo theo cách mà người tìm hiểu đến từ sự vô tín, từ một tôn giáo độc thần, từ các tôn giáo khác nhau, từ những phong trào tôn giáo hay các giáo phái khác.

Cử hành gia nhập dự tòng

Chỉ khi ứng viên đã đạt đến một sự khởi đầu xứng hợp, nghĩa là có biểu hiện trưởng thành về mặt tinh thần và thể hiện một ước muốn nghiêm túc được trở nên tông đồ của Đức Kitô và có ý muốn xin chịu phép Rửa, thì người ấy mới được công khai tiếp nhận như một người dự tòng: qua nghi thức gia nhập dự tòng “những người ứng viên bày tỏ ước muốn của mình với Giáo Hội và Giáo Hội…đón nhận những người có ước muốn trở nên thành viên của mình” (NGKL, 14).

Cũng có thể ứng viên bày tỏ chọn lựa của mình với cha xứ hoặc với Giám Mục giáo phận để được ghi danh trở thành Kitô hữu, với ước muốn hoàn toàn tự do, xác định những động lực và trách nhiệm đào sâu sự huấn luyện để lãnh nhận Bí tích Rửa tội.

Trước khi cử hành nghi thức gia nhập đòi hỏi ứng viên phải hội đủ điều kiện, nghĩa là được kiểm định về những lý do chọn lựa trở thành Kitô hữu, nhất là sự trưởng thành tâm linh theo những đòi hỏi của Nghi thức gia nhập Kitô giáo dành cho người lớn. Sự thẩm định thuộc về trách nhiệm của cha xứ, với sự giúp đỡ của người bảo lãnh, giáo lý viên và các thầy phó tế. Điều này được thực hiện theo cách thức và những tiêu chuẩn cụ thể của việc đánh giá mà bộ phận chăm lo cho người dự tòng của giáo phận đề nghị.

Nghi thức gia nhập dự tòng “bao gồm việc đón tiếp các ứng viên, phụng vụ lời Chúa và giải tán” (NGKL, 72). Sau khi đón tiếp, các ứng viên nhận dấu Thánh giá trên trán và trên các giác quan, biểu tượng bảo vệ của Đức Kitô và là dấu chỉ Giáo Hội đầu tiên của sự trực thuộc Thiên Chúa. Kết thúc phần phụng vụ lời Chúa là nghi thức trao sách Tin Mừng, biểu thị lời mời gọi người dự tòng lắng nghe lời Chúa và làm theo lời chỉ dạy đó trong chính cuộc sống của mình. Nên cử hành nghi thức này giữa cộng đoàn hoặc giữa những người trong gia đình, bạn bè, giáo lý viên và các vị chủ chăn. (còn tiếp).

Md Phạm Thúy

Ban Giáo lý Tgp Tp.HCM