Bài
10 :
PHỤNG VỤ THÁNH THỂ
“Bí tích Thánh Thể
hoàn tất tiến trình khai tâm…(đồng
thời) là nguồn mạch và tột đỉnh của
đời sống Kitô hữu”
(GLHTCG 1322.1324)
Bí tích Thánh
Thể là dấu chỉ Chúa Giêsu đã lập để tiếp tục hy lễ thập giá và để ban Mình Máu
Người dưới hình bánh rượu làm của nuôi thiêng liêng cho con người.
“Eucharistia” là tiếng Hy Lạp có nghĩa : “tạ ơn”. Những
Kitô hữu tiên khởi đã dùng từ này để chỉ Bí tích Thánh Thể. Việc cử hành mầu
nhiệm Chúa Giêsu chịu chết và sống lại vào mỗi ngày Chúa Nhật đối với các Kitô
hữu tiên khởi là một nghi lễ ‘tưởng niệm và tạ ơn’. Các bí tích khác chuyển
ơn cứu độ, trong khi đó Bí tích Thánh Thể ban cho chúng ta chính Chúa là nguồn
ơn cứu độ.
I. THIẾT LẬP BÍ
TÍCH THÁNH THỂ
Chúa Giêsu đã
thiết lập Thánh Thể trong khung cảnh một bữa ăn. Bữa ăn là một nơi người ta có
thể dễ dàng ngồi sát bên nhau, trao đổi lời nói và tâm tình, gạt bỏ mọi chuyện
để sống cho nhau : ‘Trời đánh còn tránh bữa ăn’ là như vậy.
Đức Giêsu chọn
lễ Vượt Qua để thực hiện điều Người báo trước là ban Mình và Máu Người làm của
ăn nuôi sống linh hồn các môn đệ (Lc 22,7-20; Mt 16,17-29; Mc 14,12-25; 1Cr 11,23-26;). Vào cuối
tiệc, Đức Giêsu làm một cử chỉ báo trước hy tế thập giá mà Người sẽ dâng ngày
hôm sau bằng cách cầm lấy bánh và rượu biến đổi thành Thịt và Máu Người làm lễ
vật dâng lên Chúa Cha, rồi bẻ ra phân chia cho các môn đệ. Như thế Đức Giêsu
muốn để lại cho Hội Thánh một hy tế hữu hình vì bản tính con người cần như vậy.
Hy tế đẫm máu đã được thực hiện một lần duy nhất trên thập giá sẽ được cử hành
luôn mãi, đem lại ơn cứu độ cho con người.
Ngày nay, Chúa
Giêsu vẫn còn ‘ao ước’ mừng lễ Vượt qua này với chúng ta. Bí tích Thánh
Thể là ‘lời hứa’ về bữa tiệc cuối cùng khi Chúa trở lại trong vinh quang
ngày tận thế. Lời hứa này, Đức Giêsu đã bắt đầu thực hiện mỗi ngày trong Thánh
Lễ để tưởng niệm cuộc Tử Nạn và Phục Sinh của Người, để bảo đảm sự sống đời đời
cho những ai tiếp rước Mình và Máu Chúa với đức tin và lòng mến. Người truyền
cho các môn đệ cử hành bí tích này cho đến tận thế để nhớ đến việc được giải
thoát khỏi tội lỗi. Việc tưởng niệm cái chết và sự sống lại của Chúa Giêsu bao
gồm cả quá khứ, hiện tại và tương lai, bởi vì từ khi Chúa Giêsu sống lại toàn
thắng sự chết và tội lỗi thì Nước Trời đã hiện diện giữa chúng ta. Hơn 20 thế
kỷ nay, Hội Thánh sống bằng sự hiện diện của Chúa Giêsu trong Bí tích Thánh
Thể, khi an vui cũng như khi thử thách, và Hội Thánh còn ăn Bánh cực thánh và
uống Chén cứu độ này cho đến ngày Chúa Kitô trở lại.
“Trong bữa tiệc sau hết, vào đêm
bị nộp, Đấng Cứu Chuộc chúng ta đã thiết lập Hy Tế Tạ Ơn bằng Mình và Máu
Người, để nhờ đó, Hy Tế Khổ Giá kéo dài qua các thời đại cho tới khi Người lại
đến, và cũng để ủy thác cho Hiền Thê yêu quý của Người là Hội Thánh tưởng nhớ
sự chết và phục sinh của Người : đây là bí tích tình yêu, dấu chỉ hiệp nhất,
mối dây bác ái, bữa tiệc Vượt Qua. Trong tiệc này, chúng ta nhận được Chúa Kitô
làm của ăn, được tràn đầy ân sủng và được bảo đảm vinh quang tương lai” (PV 47).
II. CHÚA KITÔ HIỆN DIỆN TRONG THÁNH THỂ
- “Đức Giêsu
Kitô, Đấng đã chết, đã sống lại và đang ngự bên hữu Thiên Chúa mà chuyển cầu
cho chúng ta” (Rm
8,34). Tuy nhiên, đối với Hội Thánh,
Người vẫn hiện diện dưới nhiều hình thức : Lời Chúa, kinh nguyện, người
nghèo, Phụng Vụ, bí tích, thừa tác viên... nhưng đặc biệt là trong Thánh
Thể dưới hình bánh và rượu. Khi linh mục cầm lấy bánh rượu, đọc lời Truyền Phép
thì không phải Chúa Giêsu đến thay thế bánh rượu nhưng chính bánh rượu
đã biến đổi thành Thịt Máu Chúa. Linh mục đọc lời Truyền Phép nhưng hiệu
quả và ân sủng là do quyền năng Chúa Thánh Thần. Chính lời “Này là Mình
Thầy...” biến đổi lễ vật thành chính Chúa Kitô.
- Chúa Kitô
hiện diện trong Thánh Thể bao lâu hình bánh rượu còn tồn tại. Chúa Kitô hiện
diện trọn vẹn trong hình bánh hoặc hình rượu, và trong bất cứ phần nhỏ bé nào
cũng có trọn vẹn Chúa Kitô.
“Cách thức Đức Kitô hiện diện
dưới hai hình Thánh Thể là cách độc nhất vô nhị. Người đặt Bí tích Thánh Thể
trên mọi bí tích để trở nên ‘như sự trọn hảo của đời sống thiêng liêng và
cùng đích của mọi bí tích’ (Tôma Aquinô, Tổng luận Thần học
3,73,3). Trong
bí tích cực thánh, ‘có sự hiện diện đích thực, thực sự và bản thể của Mình
và Máu Đức Kitô, cùng với linh hồn và thiên tính của Người, nghĩa là Đức Kitô
trọn vẹn’ (CĐ Trentô, DS 1651). ‘Sự hiện diện này được gọi là ‘thực sự’,
không có nghĩa là Đức Kitô không hiện diện thực sự trong những cách khác ;
nhưng đây là cách hiện diện đầy đủ nhất vì là sự hiện diện bản thể, và nơi đây
có Đức Kitô, vừa là Thiên Chúa vừa là con người, hiện diện trọn vẹn’ (MF 39)” (GLHTCG
1374)
- Hội Thánh
còn bảo quản Mình Thánh Chúa trong Nhà Tạm để cho các tín hữu tôn thờ, hầu có
sẵn Thánh Thể cho các bệnh nhân và những người vắng mặt không dự lễ.
III.
HIỆU QUẢ VIỆC ĐÓN NHẬN THÁNH THỂ
Chúa Giêsu khẩn
thiết mời gọi chúng ta đón rước Người trong Bí tích Thánh Thể : “Thật, Tôi
bảo thật các ông : nếu các ông không ăn Thịt và uống Máu Con Người, các ông
không có sự sống nơi mình” (Ga,53). Để chuẩn bị cho
giây phút cực trọng này, chúng ta phải xét mình (1Cr
11,27-29), ai biết mình đang mắc tội trọng thì phải lãnh nhận Bí tích Giao Hòa (Giải
Tội)
trước khi rước lễ, phải giữ chay Thánh Thể (kiêng ăn uống trước
một giờ), và khiêm tốn xin Chúa biến đổi tâm hồn mình cho xứng đáng (Mt
8,8).
- Việc rước lễ
giúp tăng triển sự hiệp thông với Chúa Kitô. Sự hiệp nhất với Chúa Giêsu đã bắt đầu trong Thánh Tẩy, nay đạt tới
đỉnh cao trong Thánh Thể qua việc tiếp rước Mình Thánh Chúa. Như của ăn vật
chất mang lại sự sống cho thân xác thế nào, thì việc rước lễ cũng đem lại sự
sống kỳ diệu cho đời sống thiêng liêng như vậy. Một khi đã hiệp nhất với Chúa
Giêsu, đời sống tâm linh của chúng ta trở nên vững mạnh, giúp vượt thắng xa
lánh tội lỗi.
- Sự hiệp nhất
với Chúa Giêsu trong Thánh Thể đưa tới sự hiệp nhất giữa các tín hữu với nhau, làm nên Hội Thánh (1Cr 10,16-17).Trong Bí tích Thánh Thể, chúng
ta được mời gọi trở thành một thân thể duy nhất mà Đức Kitô là Đầu, còn chúng
ta là chi thể, vì cùng chia sẻ một tấm bánh là thân mình Chúa Giêsu.
- Bí tích
Thánh Thể là một bảo chứng chắc chắn cho vinh quang Nước Trời sau này, cho việc phục sinh thân xác cát bụi của
chúng ta.
IV. Ý NGHĨA
PHỤNG VỤ THÁNH THỂ
Cử hành Thánh
Thể hay phụng vụ Thánh Lễ là một, vì bí tích Thánh Thể được cử hành trong thánh
lễ. Thánh lễ là việc Chúa Giêsu dâng mình cho Chúa Cha qua hy tế thập giá để
hòa giải và kêu cầu ơn cứu độ cho nhân loại.
1) Thánh Thể – hy tế tạ ơn
Thánh lễ hay cử
hành Thánh Thể là hy tế tạ ơn của Chúa Kitô dâng lên Chúa Cha, và cũng là lời
chúc tụng mà Hội Thánh dâng lên Thiên Chúa để tỏ lòng tri ân vì mọi điều thiện
hảo Người đã thực hiện qua công trình sáng tạo, cứu chuộc và thánh hóa. Bí tích
Thánh Thể tụ họp các tín hữu thành cộng đoàn và làm thành Hội Thánh. Chính vì
thế, Hội Thánh đòi buộc các tín hữu phải tích cực tham dự thánh lễ Chúa Nhật.
2)Thánh Thể – hy tế tưởng niệm :
Thánh Thể là
một hy tế vì là lễ tưởng niệm cuộc Vượt Qua của Đức Kitô, và là hy tế độc nhất
và độc hữu của Chúa Giêsu đã được dâng một lần thay cho tất cả. Tất cả những
hành vi cử chỉ của Đức Giêsu Kitô, xét về nhân tính, đã diễn ra và đã trôi vào
quá khứ nên chúng không bao giờ làm lại nữa và cũng chẳng bao giờ có thể làm
lại được, ngoài việc tưởng niệm. Tuy nhiên, Đức Giêsu cũng là Thiên Chúa nên
hành động của Chúa Giêsu luôn luôn là hiện tại, không có quá khứ và cũng chẳng
có tương lai. Vì thế, qua cử hành Phụng vụ, hành vi dâng lễ của Chúa Giêsu ngày
xưa bây giờ đi vào không gian và thời gian của ta cách mầu nhiệm. Tưởng niệm
không chỉ là nhớ lại những biến cố đã qua, mà còn là loan báo những kỳ công
Thiên Chúa đã thực hiện cho loài người, vì khi cử hành Phụng Vụ, những biến cố
này hiện diện sống động giữa cộng đoàn.
“Bí tích Thánh Thể tưởng niệm
cuộc Vượt qua của Đức Kitô, hiện tại hóa và dâng tiến cách bí tích hy tế duy
nhất của Người trong Phụng Vụ của Hội Thánh là Thân Thể Người. Trong các kinh
nguyện Thánh Thể và phần hiến thánh, bao giờ cũng có một kinh Tưởng Niệm” (GLHTCG
1362).
3) Thánh Thể – hy tế
hiện diện
Thánh Lễ là sự
hiện diện của Đức Kitô ở trong hành vi cứu độ duy nhất là hy lễ thập giá ngày
xưa trở thành một thực tại ở trong đời sống chúng ta. Thánh lễ không thể là một
hy tế mới, một hy tế nữa, một hy tế làm lại lần thứ hai, thứ ba, thứ 100 sau hy
tế đã dâng thời Philatô. Có hàng triệu thánh lễ nhưng vẫn chỉ là một hy lễ độc
nhất đã dâng, bây giờ đi vào đời sống chúng ta. Tóm lại, Thánh lễ là một hy tế
vì hiện tại hóa hy tế thập giá, vì tưởng niệm và ban phát hiệu quả của hy tế
thập giá.
“Hy tế thập giá và hy tế Thánh
Thể chỉ là một. Lễ vật duy nhất là Đức Kitô, xưa chính Người dâng trên thập
giá, nay được dâng lên nhờ thừa tác vụ linh mục. Chỉ khác biệt ở cách dâng :
“Vì trong hy lễ thần linh được cử hành trong thánh lễ, chính Đức Kitô, Đấng đã
một lần dâng mình bằng cách đổ máu trên bàn thờ thập giá, cũng hiện diện và
được sát tế mà không đổ máu, nên hy tế này thực sự có giá trị đền tội” (GLHTCG 1367).
Trong đêm bị nộp, Chúa Giêsu đã làm một cử chỉ
bẻ bánh báo trước hy lễ thập giá. Việc tưởng niệm đi trước biến cố này làm cho
cái chết thực sự hiện diện trên bàn thờ trong một biểu tượng: Bánh bẻ ra
chính là thân thể bị hủy tế vì ta, và rượu trong chén chính là Máu Chúa Giêsu
đổ ra làm lễ hy sinh Thánh Thể, nhờ đó hy sinh thập giá được tiếp tục qua mọi
thời đại cho tới khi Người đến.
4) Thánh Thể – hy tế của Hội
Thánh.
Hy tế của Đức
Kitô hiện diện trên bàn thờ đem lại cho muôn thế hệ Kitô hữu khả năng được kết
hợp với lễ dâng của Người. Toàn thể Hội Thánh kết hiệp với Chúa Kitô trong việc
hiến dâng và chuyển cầu. Kinh Nguyện Thánh Thể có nhắc tới vai trò của Đức
Maria và các thánh như là những trung gian chuyển cầu. Thực ra, chỉ có một Đấng
Trung Gian duy nhất là Đức Giêsu, còn tất cả đều là tham dự vào chức vụ trung
gian của Người.
Trong Kinh
Nguyện Thánh Thể, ngoài việc tạ ơn, chúng ta còn xin ơn, cầu cho Đức Giáo
Hoàng, Đức Giám Mục... Không phải chỉ những tín hữu còn tại thế, mà cả những
người đã qua đời, dù đã được hưởng Mặt Chúa hay chưa cũng được kết hợp với hy
tế của Chúa Kitô.
“Chúng
ta tin rằng các linh hồn sẽ được hưởng nhiều ơn ích nếu chúng ta cầu cho họ khi
Đức Kitô, Chiên Hy Tế cực thánh cực trọng đang hiện diện…Khi khẩn cầu cho những
người đã an giấc, dù họ còn là tội nhân, chúng ta đã dâng lên Thiên Chúa chính Đức
Kitô, Đấng đã hiến mình vì tội lỗi chúng ta, để Người giao hòa họ và chúng ta
với Thiên Chúa, Đấng yêu thương con người”
(T. Syrilô, GM Giêrusalem).
V. MỤC VỤ GIÁO
LÝ
1* Tấm bánh bẻ
ra :
Lời Truyền Phép
của linh mục biến đổi bánh và rượu thành Thánh Thể, và cũng là lời mời gọi mỗi
tín hữu hãy làm như Chúa đã làm. Đó là hiến thân mình làm của lễ dâng tiến
Thiên Chúa, làm tấm bánh bẻ ra cho mọi người hưởng dùng. Đó là ‘bẻ
mình’ cho tha nhân để trở thành kẻ ‘bị ăn’ trong thánh lễ cuộc đời.
2* Tham dự
thánh lễ :
Thánh lễ không
chỉ là tưởng niệm mà còn là hiện tại hóa hy tế Thánh Thể. Nếu chỉ là tưởng niệm
thì hàng năm chỉ cần tham dự thánh lễ Tuần Thánh là đủ, nhưng không, cái chết
và sự sống lại của Chúa đang đi vào cuộc sống của tôi hôm nay một cách mầu
nhiệm qua việc Hội Thánh cử hành Thánh Thể. Tham dự thánh lễ là đang dự phần
vào hy tế của Chúa và đang đón nhận sức sống từ bàn tiệc Thánh Thể, chứ không
phải chỉ dành ít phút để tưởng nhớ.
3* Biến đổi nhờ
Thánh Thể :
Không có một
cử hành phụng vụ nào có một vị trí quan trọng và trở nên đỉnh cao của đời sống
tín hữu bằng Thánh Lễ. Thánh lễ là nguồn sức mạnh cho đời sống Kitô hữu vì sự
hiện diện của Chúa biến đổi chúng ta nên con người mới. Chúa hiện diện bằng
nhiều cách nhưng không có cách nào đầy đủ ý nghĩa cho bằng Thánh Thể. Rước Lễ
để được trở nên đồng hình đồng dạng với Chúa Kitô, để các hành động của
chúng ta mang đậm dấu ấn của Chúa Thánh Thần, như lời khẳng định của thánh
Phaolô : “Tôi sống nhưng không phải là tôi mà là Chúa Kitô sống trong tôi” (Gl 2,20).
4* Lễ vật dâng
Chúa :
Đời sống Kitô
hữu chính là chất liệu của thánh lễ. Thánh lễ không phải là những nghi thức
không ăn nhập gì với đời thường, trái lại, những gì chúng ta đang sống sẽ vừa
được nuôi dưỡng, vừa mang giá trị đích thức nhờ việc siêng năng tham dự thánh
lễ. Trong Thánh lễ chúng ta nghe Chúa nói “Hãy nhận lấy mà ăn ! ... Hãy làm
việc này mà nhớ đến Thầy”. Hãy làm như Chúa đã làm, nghĩa là đến lượt chúng
ta cũng hãy nói với người anh chị em của mình rằng : “Hãy nhận lấy mà ăn !”.
Chấp cho người khác ‘ăn mình’ đi, đặc biệt là những người không tử tế
với mình. Một người mẹ tham dự thánh lễ theo cách đó rồi ra về với biết bao
công việc bề bộn, lặt vặt, nhưng không tầm thường chút nào vì bà đã chấp nhận
trở thành kẻ ‘bị ăn’ trong ‘bữa ăn của Chúa’. Một giáo lý viên
làm như Chúa đã làm trong thánh lễ sẽ không bực bội vì những học sinh biếng
nhác, sẽ không ngại khổ vì ‘vừa mang việc nhà vừa gánh việc Chúa’. Một
linh mục cử hành Thánh Thể có thể nói : “Buổi sáng trong thánh lễ, tôi là tư
tế, Chúa Giêsu là lễ vật ; còn suốt ngày sống, Chúa Giêsu là tư tế và tôi là lễ
vật” (P. Olivaint).
TÓM LƯỢC :
1* H. Bí tích
Thánh Thể là gì ?
-T. Bí tích Thánh Thể là
dấu chỉ Chúa Giêsu đã lập để tiếp tục hy lễ thập giá và để ban Mình Máu Người
dưới hình bánh rượu làm của nuôi thiêng liêng cho con người.
2* H. Chúa
Kitô thiết lập Bí tích Thánh Thể khi nào ?
-T. Chúa Kitô thiết lập Bí
tích Thánh Thể trong một bữa ăn của lễ Vượt Qua như một dấu chỉ báo trước hy tế
Ngài sẽ dâng ngày hôm sau, và mãi mãi trở thành lưong thực thiêng liêng nuôi
sống người tín hữu.
3* H. Chúa
Kitô hiện diện thế nào trong Bí tích Thánh thể ?
-T. Chúa Kitô hiện diện
thực sự theo bản thể, vừa là người vừa là Chúa, trong Bí tích Thánh Thể bao lâu
hình bánh và rượu vẫn còn tồn tại.
4* H. Rước Lễ
mang lại cho ta những ơn ích gì ?
-T. Rước Lễ mang lại cho
ta ơn hiệp nhất với Chúa Kitô mỗi lúc một tăng triển về sự sống thiêng liêng
cùng với các Kitô hữu khác để đạt tới sự sống đời đời.
5* H. Phụng vụ
Thánh Thể mang ý nghĩa gì ?
-T. Phụng vụ Thánh thể là
một hy tế tạ ơn của Chúa Kitô dâng lên Chúa Cha, và cũng là hy tế của Hội Thánh
vì sự hiện diện thực sự của Chúa Kitô trong tư cách là Đầu của Hội Thánh khi
Hội Thánh tưởng niệm và hiện tại hóa mầu nhiệm Vượt Qua của Chúa Kitô trong
thánh lễ.
CẦU NGUYỆN :
Lạy Cha, chúng con cảm tạ
Cha, vì Vườn Nho thánh thiện của Đavít, tôi tớ Cha mà Cha đã cho chúng con biết
nhờ Đức Giêsu ,Tôi Tớ Cha. Chúc tụng Cha đến muôn đời !
Như chiếc bánh bẻ ra, được
làm bằng những hạt lúa miến từ các núi đồi, và được kết hợp lại để trở thành
một. Cũng thế, xin Cha hãy quy tụ Hội Thánh từ các miền xa xăm trên địa cầu,
vào trong vương Quốc của Cha. Vinh hiển và uy quyền thuộc về Cha mãi mãi đến
muôn đời, nhờ Đức Giêsu Kitô ! Didaché IX, 2-4