Năm đức
tin với thánh Tôma (bài 23): Xin đừng để chúng con sa chước cám dỗ
(daminhvn.net) Monday, 11 March
2013 10:23
Năm đức tin với thánh Tôma (bài 23)
Xin đừng để chúng con sa chước cám dỗ
Phan Tấn Thành
Lời cầu xin thứ sáu trong kinh Lạy Cha đã
gây ra nhiều cuộc tranh luận trong lịch sử thần học. Bản dịch tiếng Việt tương đối “hiền” bởi vì chỉ xin Chúa đừng để chúng
ta sa chước cám dỗ, nhưng nguyên bản của Tin mừng
Matthêu thì nói “mạnh” hơn: “Xin đừng dẫn
vào (hay đưa vào)
chước cám dỗ”. Chẳng lẽ Chúa lại “cám dỗ” chúng ta, nghĩa là
xúi chúng ta phạm tội, chống lại Ngài? Không thể được, bởi vì Thiên Chúa
không thể nào cám dỗ chúng ta (x. Gc 1,1-3).
Để trả lời cho vấn nạn ấy, các giáo phụ đã giải thích rằng “peirasmos” trong tiếng Hy-lạp không chỉ
có nghĩa là “cám dỗ” nhưng còn “thử thách”: Thiên Chúa thử thách lòng trung
thành của các tôi tớ. Luôn tiện cũng nên biết là,theo ông Lê Gia (Tiếng nói nôm na, TPHCM 1999), “cám” do
chữ “cảm” là động lòng, “dỗ” do chữ “dụ” là rủ rê, dẫn dắt, lừa dối; cám dỗ là
làm cho rung động trong lòng mà rủ rê họ theo mình (trang 73). “Thử” là xem
xét, lựa chọn; còn “thách” (do chữ “thích”) là đúng với, hợp với; thử thách là
xem xét thử coi có đúng không (trang 1204 và 1094).
Trong bài huấn giáo lần này, thánh Tôma giải thích ba điểm:
1/ Cám dỗ là gì? Nên hiểu là “thử thách”, theo hai nghĩa: a) Thử thách để chứng tỏ khả
năng làm điều tốt (điều này Chúa đã làm nơi các thánh); b) Thử thách để chứng
tỏ khả năng thắng sự dữ: điều này thực sự là “cám dỗ”. Chúa
không thể nào làm điều này.Vậy thì ai làm? Câu trả lời là: xác thịt, ma
quỷ, thế gian.
2/ Ai cám dỗ? Thánh Tôma phân tích hoạt động của “ba thù” vừa kể: xác thịt, ma quỷ,
thế gian. Có lẽ điều đáng để ý là ma quỷ, bởi vì cơn cám dỗ
của nó thường bị trá hình là điều tốt.
3/ Làm thế nào thoát được chước cám dỗ? Nhờ lời cầu nguyện, ngõ hầu đừng chiều theo
chước cám dỗ. Chúa ban ơn thánh để ta chống được chước cám dỗ, và đặc biệt nhờ
ơn soi sáng thông hiểu để ta biết điều phải làm. Tư tưởng này
dẫn đến sự liên kết với ơn “thâm hiểu” và chân phúc dành cho kẻ có tâm hồn
trong trắng.
Có
những người đã phạm tội, rồi sau đó họ mong ước được ơn tha thứ, vì thế họ
đithú tội và thống hối, nhưng họ lại không cố gắng hết mình để khỏi tái
phạm.Làm như thế là không hợp lý, bởi vì một đàng họ khóc lóc về những tội đã
phạm, đàng khác họ lại tích lũy thêm sự khóc lóc khi trở lại con đường tội lỗi.
Thật vậy, Isaia đã viết: “Hãy rửa cho
sạch, tẩy cho hết, và vứt bỏ tội ác của các ngươi cho khỏi chướng mắt Ta. Đừng
làm điều ác nữa, nhưng hãy học làm điều lành” (Is 1, 16). Vì vậy
trong lời cầu xin trước đây, Đức Kitô đã dạy chúng ta hãy cầu xin ơn tha thứ
tội lỗi, còn trong lời cầu xin này, Người dạy chúng ta hãy cầu xin ơn tránh xa
tội lỗi, nghĩa là đừng bị dẫn vào chước cám dỗ, kẻo chúng ta sẽ rơi vào tội
lỗi, bằng lời cầu : “Xin chớ để chúng con
sa chước cám dỗ”.
Liên
quan đến lời cầu xin này, có ba câu hỏi được đặt lên: 1/Cám dỗ là gì ?2/ Con
người bị cám dỗ vì đâu và do ai? 3/ Làm thế nào thoát khỏi cám dỗ ?
Cám
dỗ là gì ?
Cám
dỗ chẳng qua cũng chỉ là dò xét hay thử thách; vì thế cám dỗ ai có nghĩa là thử
luyện nhân đức của người ấy. Điều này có thể thực hiện bằng hai cách, dựa theo
hai sự đòi hỏi của nhân đức, đó là: làm điều tốt và tránh điều xấu, như lời thánh
vịnh : “hãy làm lành lánh dữ”
(Tv 34, 15). Vì thế, nhân đức của một người sẽ bị thử thách lúc thì xét nhưđiều
tốt phải làm,lúc thì xét như điều xấu phải tránh.
1/
Trong trường hợp thứ nhất, bạn chịu thử thách để xem bạn có sẵn sàng làm điều
tốt không; và nếu bạn sẵn sàng làm điều tốt thì chứng tỏ rằng nhân đức của bạn
thật lớn. Đó cũng là cách thức mà Thiên Chúa đôi khi dùng để thử thách con
người. Không phải Thiên Chúa không biết nhân đức của người đó, nhưng Ngài muốn
làm như thế để cho mọi người nhận biết nhân đức của người ấy và trở nên gương
lành cho họ.Vì mục tiêu đó mà Thiên Chúa đã thử thách ông Abraham và ông Gióp. Cũng
vì ý định ấy mà Thiên Chúa thường gửi thử thách gian truân đến những người công
chính; ngõ hâu nhờ sự kiên trì chịu đựng những nỗi gian truân, nhân đức của họ
sẽ được tỏ lộ và họ thăng tiến trên đường nhân đức. Ông Môsê đã nói với dân
Dothái thế này: “Thiên Chúa của anh em đã
thử thách anh em cho biết anh em có yêu mến Đức Chúa, Thiên Chúa của anh em,
hết lòng hết dạ không.”(Đnl 13, 4).Như vậy Chúa thử thách (“cám
dỗ”) để kích thích điều tốt.
2/
Cách thứ hai để thử thách nhân đức của một người là xúi giục làm điều xấu. Nếu
họ chống cự mãnh liệt và không đồng tình với điều xấu đó, thì đó là bằng chứng
của một nhân đức lớn, còn nếu họ bị khuất phục bởi chước cám dỗ thì rõ ràng là
nhân đức của họ không ra gì. Tuy nhiênThiên Chúa chẳng bao giờ thử thách theo
kiểu này, bởi lẽ, như thánh Giacôbê đã nói, Thiên Chúa không xúi giục ai làm
điều xấu (Gc 1,13).
Con
người bị cám dỗ vì đâu và do ai?
Con
người bị cám dỗ làm điều xấu bởi ba cách: 1/ bởi xác thịt, 2/ bởi ma quỷ, 3/
bởi thế gian.
1/
Con người bị cám dỗ bởi xác thịt bằng hai cách.
Trước
hết, xác thịt kích thích làm điều xấu, bởi vì nó đi tìm những khoái lạc, cách
riêng các khoái lạc xác thịt mà thường là tội lỗi, bởi vì một khi đã chiều theo
chúng thì con người chểnh mảng những việc tinh thần. Thánh Giacôbê đã viết: “mỗi người bị cám dỗdo dục vọng của mình lôi cuốn,
rồi dục vọng cưu mang và đẻ ra tội lỗi” (Gc 1, 14-15).
Thứ
đến, xác thịt cám dỗ bằng làm cho con người xao lãng điều tốt. Thật vậy, bản
chất của tinh thần là vui thích với những chuyện thiêng liêng; nhưng xác thịt
nặng nề thì cản trở tinh thần, bởi vì “thân
xác hư nát này khiến cho linh hồn ra nặng” (Kn 9, 15), và thánh
Phaolô viết trong thư gửi tín hữu Rôma: “Theo
con người nội tâm, tôi vui thích vì luật của Thiên Chúa; nhưng trong các chi
thể của tôi, tôi lại thấy một luật khác: luật này chiến đấu chống lại luật của
lý trí và giam hãm tôi trong luật của tội là luật vẫn nằm sẵn trong các chi thể
tôi” (Rm 7, 22-23). Sự cám dỗ xác thịt có sức mạnh khôn lường, bởi
vì kẻ thù của ta, tức là xác thịt, thì hợp nhất với ta, và như ông Boêthius đã
nói : “không có điều tệ hại nào nguy hiểm hơn cho bằng kẻ nội thù”[1].
Đối
lại với xác thịt, ta cần phải tỉnh thức: “Anh
em hãy canh thức và cầu nguyện, để khỏi lâm vào cơn cám dỗ” (Mt 26,
41).
2/
Ma quỷ cám dỗ cực kỳ ác độc
Thật
vậy, sau khi thân xác đã bị khuất phục, thì một kẻ thù khác nổi lên, đó chính
là ma quỷ, và chúng ta cũng cần phải chiến đấu một cách mãnh liệt . Thánh
Phaolô đã nói : “Chúng ta chiến đấu không
phải với phàm nhân, nhưng là với những quyền lực thần thiêng, với những bậc
thống trị thế giới tối tăm này, với những thần linh quái ác chốn trời cao”
(Ep 6, 12). Chính vì lý do này, ma quỷ được đặt tên là “kẻ cám dỗ” (Mt 4,3; 1
Tx 3,5).
Ma
quỷ tỏ ra rất mưu mẹo khôn khéo khi cám dỗ. Giống như một vị tướng tài ba cầm
quân đánh chiếm vây hãm một thành trì, ma quỷ quan sát những điểm yếu của người
mà nó muốn tấn công, và nó cám dỗ người ấy ở vị trí mà sức phòng thủ yếu ớt hơn
cả. Vì vậy, sau khi con người đã chế ngự được thân xác, thì ma quỷ sẽ cám dỗ họ
ở những nết hư tật xấu, tựa như giận hờn, kiêu ngạo, và những nết xấu khác. Thánh
Phêrô đã viết: “Ma quỷ, thù địch của anh
em, như sư tử gầm thét, rảo quanh tìm mồi cắn xé” (1 P 5, 8).
Khi
cám dỗ, ma quỷ sử dụng một “chiến thuật đôi”. Trước tiên, nó không vội vàng cho
đương sự một điều gì xấu, nhưng hắn đưa ra một điều có vẻ tốt, để bắt đầu lừa
họ tử bỏ ý định ban đầu, và dần dẫn dễ dắt họ đến chỗ phạm tội. Thánh Phaolô
cũng đã từng cảnh báo các tín hữu Côrintô : “Lạ
gì đâu! Vì chính Xa-tan cũng đội lốt thiên thần sáng láng!” (2 Cor
11, 14).Một khi đã dẫn đưa người đó đến phạm tội thì ma quỷ lại trói buộc họ
vào tội lỗi, và ngăn cản không để họ thoátkhỏi. Tóm lại, ma quỷ thực hiện hai
việc: thứ nhất là ma quỷ lừa phỉnh con người, và thứ hai là ma quỷ giam hãm
người bị lừa dối đó trong tội lỗi.
3/
Kẻ cám dỗ thứ ba là thế gian, bằng hai cách.
Thứ
nhất, thế gian cám dỗ chúng ta bằng lòng ham muốn những của cải vật chất cách thái
quá và vô độ, như thánh Phaolô đã viết: “Cội
rễ sinh ra mọi điều ác là lòng ham muốn tiền bạc” (1 Tm 6, 10).
Cách
thứ hai, thế gian dùng những kẻ bách hại và các bạo chúa để cám dỗ chúng ta
bằng cách gieo vào lòng sự sợ hãi, vì thế sách Gióp có lời chép : “Cả chúng tôi nữa cũng bị tối tăm phủ lấp”
(G 37, 19), và thánh Phaolô viết thêm: “những
ai muốn sống đạo đức trong Đức Ki-tô Giê-su, đều sẽ bị bắt bớ” (2
Tm 3, 12). Tuy nhiên Đức Giêsu đã trấn an các môn đệ : “Anh em đừng sợ những kẻ giết thân xác mà không giết
được linh hồn” (Mt 10, 28).
Làm
thế nào thoát khỏi cám dỗ ?
Chúng
ta đã biết cám dỗ là gì, và cũng đã hiểu con người bị cám dỗ cách nào và bởi
ai; bây giờ, chúng ta thử xét xem bằng cách nào con người được giải thoát khỏi
những cám dỗ ?
Về điểm này, cần lưu ý rằng Đức Giêsu Kitô dạy chúng ta cầu xin không
phải là khỏi bị cám dỗ, nhưng là xin những ơn trợ giúp để chúng ta không ngã
theo vào chước cám dỗ . Thật vậy,
khi vượt thắng và chế ngự các cám dỗ, thì con người sẽ nhận được triều thiên
chiến thắng bất hoại (xc. 1 Cor 9, 25; 1 P 5, 4). Vì vậy thánh Giacôbê đã
khuyên: “Anh em hãy tự cho mình là được
chan chứa niềm vui khi gặp thử thách trăm chiều” (Gc 1, 2). Sách
Huấn Ca cũngthêm : “Con
ơi, nếu con muốn dấn thân phụng sự Đức Chúa, thì con hãy chuẩn bị tâm hồn để
đón chịu thử thách” (Hc 2, 1). Đó là lý do vì sao chúng ta được dạy
hãy cầu xin cho khỏi sa chước cám dỗ, nghĩa là đừng
thuận theo nó; và thánh Phaolô đã bình luận: “Không một thử thách nào đã xảy ra cho anh em mà lại vượt quá sức loài
người. Thiên Chúa là Đấng trung tín: Người sẽ không để anh em
bị thử thách quá sức; nhưng khi để anh em bị thử thách, Người sẽ cho kết thúc
tốt đẹp, để anh em có sức chịu đựng” (1 Cor 10,
13). Thực vậy, chịu cám dỗ là chuyện thường tình của con
người; thuận theo chước cám dỗ mới là của ma quỷ.
Nhưng có người phản bác rằng: phải chăng Thiên Chúa dẫn ta vào chước cám
dỗ, bởi vì lời kinh nói rằng “xin chớ dẫn chúng con vào chước cám dỗ”?
Xin trả lời thế này.Cần hiểu “Chúa dẫn vào chước cám dỗ” theo nghĩa là Chúa cho phép nó xảy ra, khi rút lại ơn thánh
tại vì những tội lỗi đã phạm trước đây. Một khi ta đã mất ơn
Chúa thì dễ rơi vào tội lỗi. Vì lý do ấy, chúng ta cùng thưa với Chúa
như vịnh gia: “Xin đừng sa thải con lúc
tuổi đà xế bóng, chớ bỏ rơi khi sức lực suy tàn” (Tv 70, 9).
Trái lại, Thiên Chúa nâng đỡ con người để khỏi sa
chước cám dỗ nhờ nhiệt tình của đức mến. Đức mến dù có ít ao đi nữa, thì cũng
đủ để phòng ngừa chúng ta khỏi bất kỳ tội lỗi nào, như sách Diễm Ca có lời chép : “Nước lũ không
dập tắt nổi tình yêu” (Dc 8, 7). Cũng vậy, Thiên Chúa nâng đỡ chúng
ta bằng ánh sáng của sự thông hiểu, nhờ đó chúng ta hiểu biết điều cần phải chu toàn. Thật vậy,nhà hiền triết
Aristốt đã nói : “Mọi tội nhân đều là kẻ
ngu muội”. Xét vì Chúa đã hứa qua miệng các ngôn sứ rằng “Ta sẽ làm cho con nên khôn ngoan, Ta sẽ chỉ cho
ngươi con đường phải theo” (Tv 31,8), cho nên vua Đavit đã xin Chúa
ban ơn ấy: “Lạy Chúa là Thiên Chúa của
con, xin đoái nhìn và thương đáp lại, toả ánh sáng cho đôi mắt rạng ngời, để
con khỏi ngủ giấc ngàn thu; để kẻ thù con không thể nói: "Ta đã thắng nó
rồi," và đối thủ không được mừng vui vì thấy con gục ngã” (Tv
12, 4-5).
Chúng ta nhận được những điều ấy nhờ Ơn Thâm hiểu, nhờ đó nếu không
chiều chước cám dỗ, thì chúng ta giữ được tâm hồn trong trắng, và được chúc
phúc như được viết trong Tin Mừng Matthêu : “Phúc thay ai có tâm hồn trong sạch, vì họ sẽ được
nhìn thấy Thiên Chúa” (Mt 5, 8).Nhờ vậy Đức Kitô sẽ dẫn chúng ta sẽ
đạt tới sự hưởng kiến Thiên Chúa.
[1] De consolatione philosophiae III,5.