Chức Linh Mục của Anh Giáo
Vấn nạn chính trong tiến trình tìm về hiệp nhất với Giáo Hội Công Giáo của
khối Anh giáo mà chúng ta nghe nhiều trong các bài viết ngày nay là câu hỏi về
bí tích Truyền Chức Thánh mà các giám mục và linh mục Anh giáo hiện đang
có và đang thi hành chức vụ. Chúng ta cùng nhau tìm hiểu: Tại Sao Giáo Hội Công
Giáo đặt câu hỏi về Chức Thánh với Anh giáo?
Chức Linh Mục và Bí Tích Thánh Thể
Thật ra, trọng tâm không là bí tích Truyền Chức Thánh nhưng là bí
tích Thánh Thể. Theo lý luận của giáo hội Công Giáo, bí tích thánh thể
(thánh lễ) là trung tâm đời sống linh đạo của mọi Kitô hữu, và là điều kiện để
nhận ra sự hiện diện của giáo hội. Nghĩa là, bí tích thánh thể sản sinh ra giáo
hội, và giáo hội tiếp tục bảo trì qua việc cử hành bí tích thánh thể để giáo
hội trường tồn.[1]
Qua linh mục, thánh thể được tiếp tục hiện diện giữa con người. Vì thế, bí
tích Truyền Chức Thánh trở nên cần thiết và trọng tâm.[2] Với bí tích truyền chức,
giáo hội công bố sự bảo đảm tính truyền thống được Chúa Giêsu thiết lập nhằm
tiếp tục duy trì và làm sống động việc Chúa hiện diện cách cụ thể ở trần gian
qua bí tích thánh thể. Hơn nữa, sự bảo đảm tính tông truyền trong tiến
trình Truyền Chức là điều cần thiết để một tổ chức còn là Công Giáo.
Câu hỏi đặt ra là: nếu những giám mục tách ra khỏi giáo hội Công Giáo và
không được truyền chức một các Hợp Lệ (nghĩa là họ không thực sự là
những giám mục dưới cái nhìn của giáo hội Công Giáo), vậy khi họ phong chức cho
các linh mục, liệu những linh mục này có là những linh mục thực sự hay không?
Và nếu không là linh mục, làm sao có thể có Thánh Lễ (bí tích thánh thể) thực
sự được?
Nói cách khác, nếu một số các giám mục Anh giáo không là những giám mục
thực sự, chia sẻ chức Giám Mục Tông Truyền trong Giáo Hội, vậy những linh mục
được họ phong chức cũng không là những linh mục thực sự. Vì thế, các thánh lễ
do các linh mục này dâng cũng không là những Thánh Lễ thực sự.
Giáo lý Công Giáo số 1400 dạy: Các cộng đoàn giáo hội phát sinh từ cuộc
Cải Cách, đã ly khai khỏi Giáo Hội Công giáo "không còn giữ được bản chất
đích thực và nguyên vẹn của mầu nhiệm Thánh Thể, chủ yếu là vì thiếu bí tích
Truyền Chức Thánh". Vì lý do này, Giáo hội Công giáo không thể cùng với họ
cử hành bí tích Thánh Thể được. Nhưng khi các cộng đoàn này "tưởng niệm sự
chết và sự sống lại của Chúa trong Tiệc Thánh, họ đã tuyên xưng rằng sự sống
chỉ có nghĩa nhờ hiệp thông với Chúa Ki-tô và họ mong đợi ngày trở lại vinh
quang của Người."
Vì bí tích thánh thể liên quan trực tiếp đến bí tích truyền chức, nên Giáo
Hội Công Giáo đã cẩn thận suy xét quá trình hiệp nhất dựa trên bí tích truyền
chức.
Giáo Huấn của Giáo Hội Công Giáo và Chức Linh Mục Anh Giáo
Chúng ta có thể bắt đầu bằng lời phán quyết của đức giáo hoàng Leo XIII,
rằng: “chức thánh của Anh giáo là vô hiệu (invalid).”
Năm 1894 môt số những nhà lãnh đạo Anh giáo liên lạc với giáo hội Pháp và
nói đến việc hợp tác chuyên môn trong nhiều lãnh vực thần học và thánh kinh, và
những vị đại diện này cũng lên tiếng là Toà Thánh Roma đã đối xử thiên vị với
Anh giáo khi nói đến chức năng giám mục và linh mục không được giáo hội Công
Giáo công nhận. Một số các giám mục Pháp đã tường trình lên Toà Thánh ý kiến
này, và đức giáo hoàng Leo XIII đã cho mở cuộc điều tra.
Một ủy ban gồm tám người dưới quyền đức hồng y Mazzella đã nghiên cứu lịch
sử và những điều kiện liên quan đến vấn đề Chức Thánh. Sau sáu tuần, ủy ban đã
đệ trình lên cho đức giáo hoàng Leo XIII kết quả điều tra. Dựa vào kết qủa điều
tra và với ý kiến đồng nhất của tám thành viên, đức giáo hoàng Leo XIII đã đi
đến quyết dịnh qua Sắc Chỉ Apostolicae Curae được công bố ngày 18 tháng
9 năm 1896, trong đó Ngài phán quyết: “Chức thánh của Anh giáo vô hiệu.”
Từ sau phán quyết của đức giáo hoàng Leo XIII, giáo hội Công Giáo luôn thi
hành nguyên tắc là nếu một linh mục Anh giáo nào muốn gia nhập giáo hội Công
Giáo, họ phải được Phong Chức Thánh lại (vì giáo hội không công nhận chức
linh mục Anh giáo).
Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, nhất là từ sau công đồng Vatican II,
khi có nhiều người Anh giáo muốn trở về với giáo hội Công Giáo, nhiều sử gia,
nhiều thần học gia Công Giáo và Anh giáo, và nhiều giám mục Công Giáo cũng đã lên
tiếng về việc xét lại quyết định “vô hiệu” của chức thánh Anh giáo.
Nguyên nhân của những đòi hỏi này dựa trên cơ sở là giáo hội Công Giáo đã
quá khắt khe khi đánh giá những yếu tố lịch sử và bỏ qua những thay đổi quan
trọng mà những yếu tố này có thể là nguyên nhân để Chức Thánh Anh giáo được xem
là có hiệu lực. Những đòi hỏi này không nhằm chống lại lời phán quyết của đức
giáo hoàng Leo XIII nhưng muốn giáo hội Công Giáo Roma tái cứu xét vấn đề vì có
nhiều yếu tố lịch sử đã không được giáo hội quan tâm đúng mức trong quá khứ, và
những yếu tố này có cơ sở cho Chức Thánh Anh giáo được xem là có hiệu lực.
Đây cũng là tiền đề của việc Toà Thánh ban bố Tông Hiến với những chi tiết
được Thánh Bộ Tín Lý soạn thảo để đón nhận những anh em linh mục Anh giáo muốn
về hiệp nhất với giáo hội Công Giáo Roma trong tháng 10 năm 2009 vừa qua.
Lý Do Chức Thánh Anh Giáo Không Được Công Nhận
Ta bắt đầu bằng sự hiểu biết và phán quyết của giáo hội về Chức Thánh
trong các giáo phái Tin Lành trước khi nói đến Anh giáo.
Theo tín lý của giáo hội, giám mục là người kế vị các tông đồ của Chúa
Giêsu, và là người duy nhất có thể Truyền Chức cho các giám mục hay linh mục
khác. Vì thế, việc bảo đảm một giám mục trong truyền thống các Tông Đồ (tông
truyền) là điều tối cần thiết để đánh giá một giám mục hay linh mục nhận Chức
Thánh có hiệu lực hay không. Nghĩa là, nếu một giám mục được phong chức
thành sự và có hiệu lực (valid), Ngài là giám mục của giáo hội (không nhất
thiết phải là giáo hội Công Giáo, nhưng là một giám mục của giáo hội Chúa
Kitô). Vì thế, Ngài duy trì tính Tông Truyền và những yếu tố căn bản tín lý
được Chúa Giêsu thiết lập.
Ví dụ, các giám mục của Chính Thống giáo là những những giám mục thực sự,
dù các Ngài không tùng phục đức giáo hoàng, vì giáo hội Chính Thống tách rời
khỏi giáo hội Công Giáo từ 1054. Nhưng trước khi tách rời khỏi Công Giáo, những
giám mục này thực sự được phong chức có hiệu lực, vì thế, các Ngài tiếp tục
phong chức cho những giám mục của giáo hội các Ngài, và những giám mục mới này
vẫn được coi là Có Hiệu Lực và Thành Sự (hay nói đơn giản là giám mục thực sự).
Theo cách thức đó, các giám mục Chính Thống vẫn tiếp tục truyền thống các
Tông Đồ. Do dó, những linh mục Chính Thống được phong chức là những linh mục Có
Hiệu Lực và Thành Sự (hay nói đơn giả là linh mục thực sự). Vì thế, những thánh
lễ các do các linh mục Chính Thống dâng là những thánh lễ Có Hiệu Lực (thánh lễ
thực sự). Vì lý do này, những linh mục Chính Thống khi hiệp nhất với giáo hội
Công Giáo không cần được Phong Chức lại (vì theo giáo lý Công Giáo, bí
tích Chức Thánh cũng như bí tích thanh tẩy, chỉ được lãnh nhận một lần trong
đời và có dấu ấn suốt đời; cử hành bí tích hai lần cho một người là Phạm
Thánh.)[3]
Với các giáo phái Tin Lành, từ thời Cải Cách (thế kỷ 16) về sau, giáo hội
Công Giáo không công nhận những Chức Thánh trong các giáo phái này vì họ
đã công khai từ chối vai trò giáo huấn của giáo hội, và không chấp nhận vài
nghi thức và lời dạy cúa giáo hội về chức giám mục và linh mục.
Về tín lý, một số giáo phái công nhận vai trò của những người làm công tác
mục vụ từ thời các Tông Đồ, nhưng loại bỏ chức năng giám mục và chỉ hoạt động
với chức năng tư tế (hay Việt Nam ta hay gọi là Mục Sư) và phó tế mà họ tìm
thấy trong Tân ước mà thôi. Một số giáo phái khác công nhận chức năng giám mục
nhưng từ chối nền tảng thần học của chức năng này, và thay đổi nghi thức để hợp
với những cải cách thần học của họ. Với họ, chức năng tư tế cộng đồng (nghiã là
mọi người đều có thể làm mục sư/ linh mục) là nền tảng thần học.
Về nghi thức, họ xem việc đặt tay trong lễ Truyền Chức là biểu tượng
đơn giản hơn là ý nghĩa thần học truyền thống như giáo hội Công Giáo giảng dạy.
Vì những quan điểm này hoàn toàn khác với giáo huấn của Công Giáo nên giáo
hội Công Giáo không công nhận những chức thánh (giám mục, mục sư/ linh mục, phó
tế) này của các giáo phái Tin Lành.
Trường hợp của Anh giáo thì không hoàn toàn như vậy. Khi ly khai với giáo
hội Công Giáo (mà nguyên nhân là chính trị hơn là tín lý), Anh giáo thời kỳ đó
vẫn có những giám mục thực sự của giáo hội, nghĩa là những vị này được phong
chức có hiệu lực và thành sự. Vì thế, nếu các ngài phong chức cho một giám mục
khác, vị giám mục đó cũng là một giám mục có hiệu lực.
Trong thời kỳ đầu của Anh giáo, khi vua Henry VIII còn sống, tổng giám mục
Canterburry là Thomas Cranmer (người được Henry VIII chỉ định) vẫn giữ nguyên
những công thức trong nghi lễ của các phụng vụ và phong chức của giáo hội Công
Giáo, dù ông là người ủng hộ chủ trương của giáo phái Luther và Calvin, và tán
đồng viêc thay đổi những tín lý của giáo hội Công Giáo cho thích hợp với hoàn
cảnh nước Anh.[4]
Sau khi Henry VIII chết (năm 1547), Cranmer được tự do hơn để sứa đổi thần
học và diễn dịch thần học hợp với giáo hội Anh, cụ thể nhất là các bí tích và
chức linh mục.
Lúc Henry VIII chết năm 1547, Edward I lên ngôi nhưng chỉ mới 9 tuổi, vì
thế một Hội Đồng Cố Vấn được chọn để cai trị đất nước. Hội Đồng này theo Cải
Cách Tin Lành và tìm mọi cách ngăn cản ảnh hưởng trở lại với giáo hội Công
Giáo. Trong hoàn cảnh này, Cranmer xuất bản cuốn Sách Nguyện Chung (Book of
Common Prayer) năm 1550 và 1552, trong đó ông sửa đổi nghi thức phong chức mới,
loại bỏ chức nhỏ (minor orders) để hợp với Tân Ước hơn, gồm có phó tế, linh mục
và giám mục. Dù giữ lại nghi thức đặt tay trong nghi lễ Truyền Chức linh
mục, Cranmer loại bỏ những câu có liên hệ đến tính hy sinh của chức năng linh
mục hay của thánh lễ, xoá những đoạn có liên quan đến linh mục là người dâng
Thánh Lễ (thay vào đó bằng Chúa Giêsu là vị Thượng Tế duy nhất, và cộng đoàn là
những người thực sự dâng lễ còn linh mục chỉ là người hướng dẫn), và không nói
đến việc xức dầu trong nghi thức phong chức linh mục. Chính những thay đổi này
đã làm cho vấn đề Chức Thánh của Anh giáo phải được xét lại.[5]
Edward I chết năm 1553 lúc mới 15 tuổi. Với sự hướng dẫn của những người cố
vấn chống giáo hội Công Giáo, ông chỉ định người bà con là công nương Jane Grey
lên ngôi và loại bỏ hai người chị em cùng cha khác mẹ là Mary (Công Giáo) và
Elizabeth (Tin Lành). Nhưng Lady Jane Grey chỉ làm nữ hoàng được 9 ngày, Hội
Đồng Cố Vấn Quốc Gia đã quyết định đưa Mary I làm nữ hoàng, vì bà là con vua
Henry VIII. Chính Mary I đã làm mọi cách để đem nước Anh trở lại với giáo hội
Công Giáo Roma trong 5 năm bà cai trị. Sau Mary I, Elizabeth lên ngôi và bà ủng
hộ việc theo chủ trương cải cách Tin Lành và tách rời khỏi giáo hội Công Giáo
Roma.
Dưới thời Edward, hai yếu tố chính làm cho Chức Thánh của Anh giáo bị đặt
nghi vấn là: (1) công thức dùng để phong chức giáo hội và linh mục được thay
đổi, và (2) có giám mục đã được phong chức không đúng theo những tiêu chuẩn của
giáo hội Công Giáo.
Trường Hợp Cụ Thể
Nữ hoàng Elizabeth I lên ngôi và muốn tách nước Anh khỏi ảnh hưởng của giáo
hội Công Giáo, và theo Cải Cách Tin Lành. Bà muốn chọn Matthew Parker, người
được bà tin tưởng, làm tổng giám mục của Canterbury. Bà muốn dùng Parker để xây
dựng một hàng giáo phẩm ở Anh theo đường lối Cải Cách và dưới quyền điều khiển
của bà. Nghĩa là, nếu Parker được làm giám mục, thì Parker có thể tiếp tục Truyền
Chức giám mục cho những giám mục khác. Điều quan trọng là làm thế nào tìm
được các vị giám mục thực sự để truyền chức cho Parker.
Lúc bấy giờ không một vị giám mục Công Giáo nào, cho dù không đồng ý với
Toà Thánh về những quyền hành chính trị, muốn đứng ra phong chức cho Parker.
Elizabeth I đã nhờ cậy đến bốn vị giám mục trong đó có ba vị (William Barlow,
John Scory, và Miles Coverdale) là những người bị nữ hoàng Mary I cách chức vì
công khai theo Cải Cách Tin Lành, và John Hodgkins, một giám mục phản bội giáo
hội Công Giáo và chạy theo những biến đổi của xã hội.
Ngày 17 tháng 12 năm 1559, tại nguyện đường ở Lambeth, Matthew Parker được
truyền chức giám mục theo nghi thức Edward, nghĩa là nghi thức đã sửa đổi, và
không còn mang nội dung và nghi thức Công Giáo nữa.
Ba ngày sau khi được truyền chức, Parker đã truyền chức cho bốn giám mục
khác của giáo hội Anh quốc. Từ đó, đa số những giám mục trong Anh giáo được
truyền chức bởi những giám mục đến từ nhóm này.
Câu hỏi là: liệu Chức Thánh của Parker có hiệu lực và thành sự
không? Đây cũng chính là nguyên nhân của những tranh luận xoay quanh tính hiệu
lực của Chức Thánh Anh giáo.
Leo XIII và Chức Thánh của Anh giáo
Với Sắc Chỉ Apostolicae Curae, đức giáo hoàng Leo XIII phán quyết là
“Chức Thánh của Anh giáo vô hiệu.”
Nguyên tắc được dùng là: để một bí tích được thành sự và có hiệu lực, giáo
hội đòi hỏi Mô Thức Hữu Hiệu (valid form) và một Chất Thể Hữu Hiệu (Valid
Matter).[6] Bên cạnh hai yếu tố này, Chủ
Ý (intention) là điều quan trọng.
Trong Sắc Chỉ Apostolicae Curae, đức giáo hoàng Leo XIII lý luận
rằng chúng ta không thấy được Chủ Ý (suy nghĩ) của con người. Vì
thế, chúng ta đánh giá việc làm của họ qua hình thức bên ngoài. Qua hình thức
và chất thể, chúng ta phán đoán Chủ Ý của người ban các bí tích.
Trong trường hợp Anh giáo, họ tự ý thay đổi một vài lời trong nghi thức Truyền
Chức, nhất là ý nghĩa Hy Sinh của thánh lễ, và chức năng của linh mục.[7] Vậy khi dùng một công thức
khác với công thức được giáo hội cộng nhận, Leo XIII phán quyết là những các
giám mục Anh giáo đã không nhận cùng một bí tích được giáo hội Công Giáo Roma
hiểu.[8] Nghĩa là, những Chức Thánh này không có hiệu
lực.
Điều khó khăn là không phải nghi thức này được luôn dùng trong mọi lễ nghi
phong chức giám mục của Anh giáo, mà chỉ xảy ra trong khoản thời kỳ từ thời
Edward cho đến thời Charles II (khoảng năm 1552 đến 1662). Dù chỉ một vài giám
mục được phong chức Vô Hiệu (không thực sự là giám mục theo tiêu chuẩn giáo hội
Công Giáo Roma), nhưng khi các Ngài tham dự lễ phong chức cho các giám mục khác
trong lịch sử, làm thế nào để phân định chính xác Ai là người
được vị Giám Mục nào phong chức?
Nói cách khác, 500 năm lịch sử của Anh giáo đã không cho phép các sử gia đi
vào chi tiết để tìm hiểu cặn kẻ Ai là Giám Mục Thực Sự và Ai
là không. Vì thế, phán quyết của đức giáo hoàng Leo XIII là chung cho mọi giám
mục và linh mục của Anh giáo cho đến ngày nay.[9]
Kết Luận
Giáo hội Công Giáo Roma luôn trân trọng truyền thống sống đạo của Anh giáo,
và vui mừng đón nhận những thành viên muốn tìm về hiệp nhất với giáo hội Công
Giáo Roma. Tuy nhiên, vì lịch sử đã chứng minh là Chức Thánh của Anh
giáo không thực sự tiếp tục truyền thống của giáo hội từ thời các Tông Đồ qua
nhưng cố tình thay đổi nghi thức Truyền Chức, giáo hội Công Giáo Roma đã
không công nhận chức giám mục và linh mục của Anh giáo.
Dù vậy, giáo hội Công Giáo luôn tạo điều kiện dễ dàng để những linh mục Anh
giáo, sau khi hiệp nhất với giáo hội Công Giáo Roma, nếu muốn tiếp tục thi hành
chức vụ linh mục, cũng được giúp đỡ để tiếp tục mục vụ cho những người tín hữu
Anh giáo gia nhập giáo hội Công Giáo.
[1] Thánh Iraneaus dạy rằng Thánh Thể thiết lập Giáo Hội, và Giáo Hội tiếp tục
bí tích thánh thể. Tư tưởng này được lặp lại nhiều lần trong tông thư John Paul
II, Ecclesia de Eucharistia (17 April 2003), 1: AAS 95 (2003), 433.
[2] Chức thánh được nhắc đến trong giáo
hội gồm chức Giám mục, Linh mục và Phó tế. Trong bài này, vì nội dung liên hệ
trực tiếp đến bí tích Thanh thể nên chức thánh được nhấn mạnh ở đây là chức
Giám mục vá chức Linh mục.
[3] Ví thế, những ứng viên đã lãnh nhận
bí tích thanh tẩy ở những giáo phái Tin Lành, khi gia nhập giáo hội Công Giáo,
họ không được Rửa Tội lại, mà chỉ được mời đón nhận bí tích thếm sức và thánh
thể như một bước trọn vẹn gia nhập giáo hội Công Giáo.
[4] George H. Tavard. A Review of
Anglican Orders: The Problem and the Solution. (Collegeville: Liturgical
Press, 1990) 19
[5] Nghi thức phong chức này được gọi
là Edwardine Order. Xem George H. Tavard. A Review of Anglican Orders, 24.
[6] Ví dụ, bí tích thanh tẩy (rửa tội)
cần có Mô thức Hữu Hiệu là công thức: Cha-Con-Thánh Thần; và Chất Thể Hữu Hiệu
là Nước. Nếu rửa tội mà không có Nước hay đọc không đúng công thức
Cha-Con-Thánh Thần thì bí tích đó vô hiệu.
[7] Apostolicae Curae, nos. 12
và 13
[8] George H. Tavard. A Review of
Anglican Orders, 103; và Apostolicae Curae nos. 31, 33
[9] Apostolicae Curae, 26
Lm. Matthew Nguyễn Khắc Hy