(Mátthêu 21,33-43 – CN
XXVII TN - A)
1.- Ngữ cảnh
Tác giả Mátthêu
đặt bài dụ ngôn này giữa dụ ngôn Hai người con (Mt 21,28-32) và dụ ngôn Bữa
tiệc hoàng gia (Mt 22,1-14), trong ngữ cảnh lịch sử và văn chương là
các xung đột ngày càng trầm trọng giữa Đức Giêsu và các thủ lãnh dân Israel (x.
các chương Mt 21, 22 và23). Sau khi đã nhấn mạnh rằng những người thu
thuế và các cô gái điếm, giống như người con bướng bỉnh rồi ngoan ngoãn trong
bài dụ ngôn, đã đón tiếp ý muốn của Chúa Cha được biểu lộ trong lời rao giảng
của Gioan Tẩy Giả và của Đức Giêsu (trong khi những người Pharisêu và các thủ
lãnh của dân đã từ khước), Đức Giêsu xác định trong một dụ ngôn thứ hai thế nào
là tiếp đón Người Con. Người lấy lại đề tài “nói” và “làm” (cc. 28-31) và đề
tài cây vả không ra trái (cc. 19-20) để kêu gọi các thủ lãnh thêm một lần nữa,
bằng cách làm cho họ hiểu rằng giờ phút cung cấp hoa trái (cc. 34 và 41) đã
đến, giờ phút quyết liệt khi mà Thiên Chúa yêu cầu cây nho của Ngài tính sổ.
2.- Bố cục
Bài này có thể chia làm
hai phần:
1) Dụ ngôn những tá
điền sát nhân: Hành động của dân Chúa (21,33-41):
- giới thiệu hoàn cảnh:
Vườn nho của ông chủ (c. 33),
- các tá điền sát nhân
(cc. 34-39):
. giết
các đầy tớ (cc. 34-36),
. giết
người con (cc. 37-39).
- cách xử sự của ông
chủ (cc. 40-41);
2) Kết luận từ dụ ngôn:
Hành động của Thiên Chúa (21,42-43):
- đối với Đức Kitô (c.
42),
- đối với dân Chúa (c.
43).
3.- Vài điểm chú giải
- Chung quanh vườn, ông rào giậu; trong vườn,
ông khoét bồn đạp nho (33): Ở đây cũng như trong Is 5, tác giả liệt kê ra
những công việc ông chủ làm cho vườn nho nhằm nêu bật tình yêu cũng như quyền
tuyệt đối của ông trên vườn nho. Nó thuộc về ông bởi vì ông đã tạo ra nó từ
đầu. Tháp canh là để bảo vệ nó, nhất là vào mùa hái trái. Bồn đạp nho là để
trích chất cốt của nho. Các chi tiết nêu rõ sự tương phản giữa tình yêu của ông
chủ đối với vườn nho của ông và sự độc ác của các tá điền không cho ông hưởng
hoa trái của công sức chăm sóc của ông.
- Gần đến mùa hái nho (34): Mùa hái nho
có lẽ gợi đến thời điểm quyết liệt, lúc mà Thiên Chúa yêu cầu dân Ngài phải
tính sổ. Nếu dịch sát câu này là “Khi mùa hái nho đã đến gần”, chúng ta
gặp lại cùng một động từ như Gioan Tẩy Giả và Đức Giêsu đã dùng (x. 3,2 và
4,17). Vậy dường như Mt muốn ám chỉ rằng thời điểm tính sổ trùng vào
thời điểm Gioan Tẩy Giả và Đức Giêsu xuất hiện. Do lời rao giảng của hai vị sứ
giả đó của Thiên Chúa, bây giờ
- Bọn tá điền ... đánh người này, giết người
kia, ném đá người nọ (35): Có một sự tiệm tiến trong cách sử dụng các động
từ: quan hệ giữa ông chủ và các tá điền các lúc càng trở nên xấu hơn. Việc ném
đá các ngôn sứ là một đề tài truyền thống trong Do Thái giáo và Kitô giáo tiên
khởi (x. 2 Sb 24,21; Dt 11,37; nhất là Mt 23,37; Lc
13,34).
- Ông lại sai (36): Nếu tác giả Mt
nói đến lần sai phái thứ hai này có lẽ vì ông muốn ám chỉ đến việc truyền thống
Do Thái phân chia các ngôn sứ ra các ngôn sứ trước và các ngôn sứ sau.
- Sau cùng (37): Công thức này có ý nói
rằng đối với các tá điền, đây là cơ hội cuối cùng để họ có thể hoán cải.
- Đứa thừa tự đây rồi! Nào ta giết quách nó
đi (38): Theo ba Tin Mừng Nhất Lãm, các tá điền tức khắc nhận ra người
thừa tự (Dt 1,2; Rm 8,17). Tội ác của họ không phải là hậu
quả của một sự lầm lẫn bi đát, hoặc của một tình trạng thiếu lòng tin nơi Vị sứ
giả: Họ hành động với ý thức hoàn toàn về mức độ trầm trọng của hoàn cảnh. Họ
đã từ khước Thiên Chúa nơi bản thân Đấng Ngài sai đến.
- Quẳng ra bên ngoài vườn nho (39): Chi
tiết này ám chỉ đến việc Đức Giêsu bị giết chết bên ngoài tường thành
Giêrusalem.
- Tảng đá thợ xây nhà loại bỏ lại trở nên
... (42): “Loại bỏ” (apodokimazô) là một động từ chuyên môn để nói
về việc một người có thẩm quyền tuyên bố một đồng bạc là vô giá trị vì bị coi
là giả mạo. “Lại trở nên” là một thái bị động thay tên Thiên Chúa, nên có nghĩa
là: “Thiên Chúa đã làm cho lại trở nên”. Đây là một hành vi tuyệt vời của Thiên
Chúa toàn năng.
- một dân (43): Từ ngữ này ở số đơn nên
không thể có nghĩa là “các dân nước” tức là “các dân ngoại”, nhưng có nghĩa là
một tập thể đang được thành lập và phát triển: ta có thể nghĩ đến “Dân thánh”
trong Xh 19,6. Dân thánh được tạo thành bởi tất cả những ai mang hoa
trái của Nước Trời, nghĩa là những người đón tiếp Người Con và làm thành dân
mới của Thiên Chúa quanh Người Con ấy (x. Rm 9,25; 1 Pr
2,10).
4.- Ý nghĩa của bản văn
Đức
Giêsu kể cho các đối thủ của Người một câu truyện khác.
* Dụ ngôn những tá điền sát
nhân: Hành động của dân Chúa (33-41)
Trong một bài ca với giọng cảm động, ngôn sứ
Isaia đã ví dân
Các câu đầu của bài dụ ngôn Đức Giêsu kể được
trực tiếp vay mượn từ bản văn trên. Nhưng bài ca của Isaia chỉ là một
khởi điểm mà thôi, câu truyện được kể trong dụ ngôn được triển khai theo một
chiều hướng khác. Ý tưởng căn bản vẫn còn đó:
Dân
Vườn nho đã được giao
cho các tá điền để họ mang lại hoa trái. Các hoa trái của vườn nho trong dụ
ngôn là những hoa trái của Nước Thiên Chúa trong thực tế. Các tá điền là “dân
Thiên Chúa”. Dân đầu đã thất bại, họ đã không mang lại hoa trái, họ đã làm cho
ông chủ hoàn toàn thất vọng. Một dân khác sẽ được nhận lấy vườn nho, nghĩa là
Nước Thiên Chúa; dân này sẽ không làm cho ông chủ phải thất vọng, họ sẽ mang
lại hoa trái mà dâng cho Thiên Chúa. Các hoa trái ấy là sự công chính vượt xa
sự công chính của các kinh sư và Pharisêu (Mt 5,20).
Câu 40 bắt đầu với một
quy chiếu về thời gian. Ông chủ trở về; chúng ta sắp được thấy chuyện gì xảy
ra. Tác giả lại dùng Isaia (5,3-4) mà thách thức các thính giả bằng một
câu hỏi để phán đoán. Câu trả thật rõ ràng: “Ông sẽ tru diệt bọn chúng” (c.
41). Vườn nho sẽ được giao cho những tá điền khác. Các nhà lãnh đạo
* Kết luận từ dụ ngôn: Hành động của Thiên Chúa
(42-43)
Sự từ khước của dân cũ
đã tới cao điểm khi họ giết Người Con; còn dân mới sẽ được thiết lập trong máu
Đức Giêsu, máu Giao ước (26,28). Đức Giêsu hỏi bằng giọng châm biếm: “Các ông
chưa bao giờ đọc câu này sao?” (c. 42). Dĩ nhiên các đối thủ của Người phải
biết nhờ Kinh Thánh. Nhưng nay Kinh Thánh trở thành một tòa án phúc thẩm trong
cuộc tranh luận với các nhà lãnh đạo Do Thái. Các Kitô hữu xác tín rằng Kinh
Thánh làm chứng về Đức Kitô. Câu trích kia lấy từ Tv 117,22-23 theo Bản
LXX nói một cách bóng bảy về một tảng đá: tảng đá bị loại vì vô giá trị lại trở
thành đá tảng góc tường nâng đỡ cả tòa nhà. Giáo Hội thấy đây là hình ảnh báo
trước điều huyền diệu Thiên Chúa thực hiện: Đấng Mêsia bị loại trừ đã trở nên
Đức Chúa khi sống lại từ trong kẻ chết (Cv 4,11; 1 Pr 2,7).
Trên cái nền đen tối
này với việc kết án
+ Kết luận
Dụ
ngôn Những tá điền sát nhân này đã có trong TM Mc, trong đó vườn
nho là biểu tượng truyền thống để gọi Israel, nên câu truyện có ý nghĩa biểu
tượng (Mc 12,1-12; Mt 21,33-43; x. Is 5,1-10). Tác giả Mt
đã nêu bật khía cạnh lịch sử cứu độ của câu truyện này. Thời kairos,
thời phán xét, đã gần kề (21,34.40). Các nhà lãnh đạo Do Thái hiểu rõ là Đức
Giêsu nói về họ.
Dụ
ngôn này cho chúng ta hiểu rõ cách tác giả giải thích sự chống đối đang nhắm
vào Đức Giêsu. Sự loại trừ Người phải chịu ở trong cùng chiều hướng với tình
cảnh của các ngôn sứ. Bởi vì Đức Giêsu là sứ giả cuối cùng và cao quý nhất của
Thiên Chúa, vì là Con Thiên Chúa, hậu quả của việc loại trừ Người sẽ rất tàn
khốc. Đối với tác giả, xác tín này đã được xác nhận trong những cuộc tàn phá
Giêrusalem vào năm 70. Ngài cũng thấy được các dấu vết của chương trình cứu độ
của Thiên Chúa ngay giữa lòng bi kịch: Nếu
Vị
trí của các Kitô hữu là ở đó. Sứ điệp của Thiên Chúa hôm nay đang được gửi đến
cho họ, và Thiên Chúa cũng đang chờ đợi họ đáp lại.
5.- Gợi ý suy niệm
1. Thiên Chúa đã tạo dựng loài người với tình
yêu thương âu yếm sâu xa. Trong nhân loại này, Ngài đã chọn ra một nhóm người
mang những lời Ngài hứa, họ có nhiệm vụ làm cho Ngài hiện diện giữa nhân loại.
Ngài đã ân cần nuôi dưỡng, chăm sóc họ, và sai họ đi làm chứng về tình thương
của Ngài. Đáng tiếc, thay vì sản sinh những hoa quả ngon ngọt của lòng trung
thành và của sự bình an, họ đã tạo ra sự hận thù, ghen ghét, bạo lực.
2. Thiên Chúa tiếp tục phái các sứ giả đến: Ngài ân cần và kiên trì
tìm cách cứu lấy dân Ngài. “Dân” đây cũng có thể là một tập thể như giáo xứ,
gia đình hay những cá nhân (mỗi người trong chúng ta). Trong thực tế, Thiên
Chúa chỉ dừng lại khi cái chết đến đóng ấn trên một cuộc đời vĩnh viễn từ khước
tình yêu của Ngài.
3. Tội nặng nhất của các tá điền là từ chối đón
tiếp các ngôn sứ và Người Con mà Chúa
Cha sai phái đến. Tuy nhiên, Đức Giêsu cho biết tội ấy bắt nguồn từ chỗ họ muốn
chiếm lấy vườn nho. Mỗi lần chúng ta muốn coi Nước Thiên Chúa là chuyện riêng
của chúng ta, mỗi lần chúng ta nhắm một thành công tưởng như là để phụng sự
Thiên Chúa nhưng thật ra là để thỏa mãn nhu cầu chúng ta là tỏ ra mình quan
trọng, là tạo một ảnh hưởng, khi đó chúng ta đang chiếm hữu vườn nho của Thiên
Chúa, bởi vì thật ra chúng ta đang phục vụ chính mình dưới cái vỏ bề ngoài là
sự tận tụy và sự đạo đức.
4. Không có gì có thể ngăn chặn hành động uy
quyền của Thiên Chúa trong thế giới. Bởi vì Thiên Chúa đủ quyền năng để đưa mọi
chuyện (kể cả điều ác) vào việc thực hiện các kế hoạch của Ngài. Trong đời sống
chúng ta, nếu chúng ta sẵn sàng dâng cho Thiên Chúa tất cả những gì làm nên con
người chúng ta, tất cả những gì chúng ta có, Thiên Chúa sẽ có thể làm những
điều kỳ diệu xuyên qua chúng ta. Trong lịch sử các thánh, Thiên Chúa đã tỏ ra
thích dùng những giới hạn của con người để thực hiện những chương trình vĩ đại
trong Giáo Hội.
Lm PX Vũ Phan Long, ofm