ĐỨC GIÊSU HÓA BÁNH
RA NHIỀU
(Luca 9,11b-17 – Mình
Máu Thánh - C)
1.- Ngữ cảnh
Truyện này được đặt vào
ngay sau phân đoạn nói về việc Đức Giêsu sai phái Nhóm Mười Hai đi rao giảng
(các ông ra đi: 9,1-6; tiểu vương Hêrôđê thắc mắc về Đức Giêsu: 9,7-9; các tông
đồ đã đi rao giảng về tường thuật của Đức Giêsu những việc đã làm: 9,10-11) và
trước lời tuyên xưng đức tin của Phêrô (9,18-21) cũng như lời tiên báo Thương
Khó lần thứ nhất cùng với các điều kiện của đời môn đệ (9,22-16).
Riêng truyện hóa bánh
ra nhiều trong TM Lc (9,12-17) thì
tương ứng với Mc 6,30-44 và Mt 14,13-21. Tác phẩm Lc không có bản văn tương ứng với truyện
hóa bánh ra nhiều lần hai ở Mc 8,1-10
và Mt 15,32-39; do đó, bề ngoài bản
văn Lc giống với Ga bởi vì Ga cũng chỉ có một
bài tường thuật về nhân bánh và cá (Ga
6,1-15).
2.- Bố cục
Bản văn có thể chia
thành bốn phần:
1) Sứ vụ của Đức
Giêsu (9,11b);
2) Các môn đệ nhận
định về vấn đề (9,12);
3) Đức Giêsu đáp trả (9,13-16):
a) lệnh thứ nhất cho Nhóm Mười Hai (c. 13),
b) lệnh thứ hai cho
Nhóm Mười Hai (cc. 14-15),
c) một hành động của
Người (c. 16);
4) Kết quả (9,17).
3.- Vài điểm chú giải
- nói với họ về Nước Thiên Chúa (11): hoặc “tiếp tục
nói với họ”, vì động từ ở thì vị-hoàn (imperfect). Tác giả Lc đã sửa Mc 6,34 (“nhiều
điều”) thành “về Nước Thiên Chúa”. Rõ ràng Lc
muốn nối phép lạ sắp kể với lời rao
giảng của Đức Giêsu về Nước Thiên Chúa.
- Nhóm Mười Hai (12): Trong bản văn
song song, Mt 14,15 và Mc 6,35 nói đến “các môn đệ” (hoi
mathêtai). Đối với Lc, Nhóm Mười
Hai tượng trưng sự nối tiếp với
- Chính anh em hãy cho họ ăn (13): Những lời Đức
Giêsu nói có thể gợi đến 2 V 4,42-44:
ở đây, một người từ Baan Salisa mang đến biếu ngôn sứ Êlisa hai mươi chiếc bánh
lúa mạch và cốm. Vị ngôn sứ bảo tiểu đồng: “Phát cho người ta ăn”. Tiểu đồng
phản đối: “Có bằng này, sao con có thể phát cho cả trăm người ăn được?”; vị
ngôn sứ đáp bằng cách nhắc lại lời của Đức Chúa (Yhwh): “Họ sẽ ăn, mà vẫn còn dư”. Nếu gợi ý này quả thực có
trong các TMNL, thì hẳn là nó có hàm
ý là Đức Giêsu đóng vai trò ngôn sứ khi hóa bánh ra nhiều.
- Đức Giêsu cầm lấy (16): Năm hành động của
Đức Giêsu được diễn tả bằng những động từ lấy nguyên văn từ Mc 6,41 (x. Mt 14,18): cầm lấy (labôn), ngước mắt lên trời
(anablepsas eis ton ouranon), dâng lời chúc tụng chúng (eulogêsen
autous), bẻ ra (kateklasen), trao cho (edidou).
Mt 14,18 cũng nói đến năm hành động ấy nhưng ở những dạng
khác. Trong Bữa tối cuối cùng theo Mc
14,22 (x. Mt 26,26), có bốn hành động
được nhắc lại: cầm lấy, chúc tụng, bẻ ra, trao cho. Ở Lc 22,19, cũng xuất hiện bốn động từ, nhưng eulogêsas (chúc
tụng) được thay thế bằng eucharistêsas (tạ ơn). Ở Lc 24,30, có ba động từ, nhưng edidou được thay thế bằng epedidou
(= ban tự ý; ban làm của hồi môn). Trong bài tường thuật cuộc nhân bánh lần hai
(Mc 8,6; Mt 15,36; x. 1 Cr 11,24)
cũng có những động từ tương tự. Những bản văn dùng eucharistêsas (tạ ơn)
phải được coi như là phản ánh một đợt muộn hơn trong truyền thống về Bí
tích Thánh Thể (eucharistia). So với
Mc 6,41, động từ này đứng một
mình, nên rất có thể có nghĩa là “chúc tụng Thiên Chúa”. Khi gắn đại từ
“chúng” (= bánh và cá) vào lời chúc tụng và việc bẻ bánh, tác giả cho hiểu rằng
hai hành vi này chính là nguyên nhân đưa tới việc hóa bánh ra nhiều.
- ngước mắt lên trời (16): Đây là một thuật
ngữ của Cựu Ước, thường có ở trong Bản LXX (St 15,5; Đnl 4,19; G 22,26; 2 Mcb 7,28).
- bẻ ra (16): Các TMNL không bao giờ nói rằng Đức Giêsu đã “nhân” bánh ra nhiều. Ta
suy ra phương diện phép lạ từ con số những người ăn và những gì còn sót lại, từ
khối lượng nhỏ bé lúc khởi đầu.
- ai nấy được no nê (17): Lc dùng echortasthêsan là động từ
của Mc 6,42. Ngài cũng dùng động từ
này trong Mối phúc 6,21 (x. 15,16; 16,21). Trong Bản LXX, động từ này thường được dùng để diễn tả lòng nhân lành
Thiên Chúa đã hứa để làm no thỏa dân Ngài (x. Tv 37,19; 81,17; 132,15).
- mười hai thúng (17): Con số “mười hai”
rõ ràng có một quy chiếu tượng trưng đến “Nhóm Mười Hai” ở c. 12: mỗi
ông mang về một thúng đầy và bây giờ có đủ lương thực để nuôi cả những
người khác nữa.
4.- Ý nghĩa của bản văn
* Sứ vụ của Đức Giêsu (11)
Sau khi mười hai tông
đồ đi giảng về và sau khi các ông đã tường thuật cho Người các công việc đã làm
(Lc 9,10), Đức Giêsu lại chìm vào trong
công việc phục vụ đám đông (9,11): Giảng về Nước Thiên Chúa và chữa lành những
ai cần được chữa. Từ đầu Tin Mừng đến đây, tác giả đã liên tục giới thiệu hai
khía cạnh này trong hoạt động của Đức Giêsu :4,31-44; 6,18; 8,1-2.
* Các môn đệ nhận định về vấn đề (12)
Lần đầu tiên trong Tin Mừng Lc, Nhóm Mười Hai lấy sáng kiến
và quan tâm đến tương quan của Đức Giêsu với đám đông. Vì trời đã xế chiều, các
ông đã nêu những nhận định và đề ra phương án giải quyết rất thực tế: đây là
nơi hoang vắng, mà người ta thì đông; do đó, tốt nhất nên giải tán đám đông để
họ tự giải quyết vấn đề nơi ăn chốn ở. Tác giả Lc nói ở 9,12 về “Nhóm Mười Hai”, trong khi ở 9,14.16, ngài thay
đổi từ vựng: Đức Giêsu ngỏ lời với các “môn đệ”. Từ ngữ “môn đệ” này rất có thể
cả ở đây cũng chỉ một nhóm đông hơn trong đó chắc chắn có Nhóm Mười Hai.
Dù sao, sáng kiến phát xuất từ Nhóm Mười Hai khi họ vừa đi giảng về và lại tháp
tùng Đức Giêsu. Qua sáng kiến này, rất có thể tác giả muốn cho thấy là, do chuyến đi truyền giáo vừa qua, các tông đồ đã nhạy cảm
hơn với các nhu cầu của dân chúng.
Ở đây, chúng ta sắp gặp
lại đề tài quen thuộc trong TM III,
đó là “các bữa ăn Đức Giêsu chia sẻ với người khác” (x. 4,16–9,6). Nay chúng ta
sắp sửa chứng kiến một phương diện mới: qua sứ mạng của Đức Giêsu là rao
giảng về Nước Thiên Chúa, Thiên Chúa đang thực hiện các lời Ngài hứa, là nuôi
dưỡng tạo thành đói khát (x. Is
25,5-6).
Cụm từ “nơi hoang vắng”
(c. 12) khiến chúng ta nhớ đến đoàn dân
* Đức Giêsu đáp trả (13-16)
Đức
Giêsu trả lời bằng hai lệnh truyền (Lc
9,13.14) và một hành động (9,16).
Do Nhóm Mười Hai đã tỏ
ra có ý thức trách nhiệm đối với dân chúng, Người trao cho một trách
nhiệm quan trọng hơn và xác nhận nhiệm vụ: “Chính anh em hãy cho họ ăn” (9,13);
chính anh em hãy nuôi dưỡng đoàn dân
Bây giờ đến hành động
quyết liệt của Đức Giêsu. Sau khi đã đọc lời chúc tụng và bẻ bánh và cá ra,
Người trao cho các môn đệ để các ông phân phát cho đám đông. Các môn đệ đã vâng
theo lệnh thứ hai của Người, nên giờ đây Đức Giêsu làm cho họ cũng có khả năng
thực hiện lệnh thứ nhất: cho đám đông ăn (so sánh 9,13 // 9,16). Các từ ngữ được
Lc dùng để mô tả hành động Đức Giêsu hóa
bánh ra nhiều (cầm lấy, dâng lời chúc tụng, bẻ ra, trao cho) thuộc về bài tường
thuật việc thiết lập Bí tích Thánh Thể (22,19) và truyện hai môn đệ Emmau
(24,30, cũng liên hệ với Bí tích Thánh Thể). Các môn đệ của Đức Giêsu sẽ phải
tiếp tục nuôi dưỡng đám đông bằng Bí tích Thánh Thể.
* Kết quả (17)
Đám đông đã được no nê
mà các mảnh vụn còn thừa đã được người ta thu lại được mười hai thúng (Lc 9,17). Trong biến cố này, Nhóm Mười
Hai, là những bạn đồng hành của Đức Giêsu, không chỉ chứng kiến việc Người làm,
mà còn được đưa vào cộng tác trực tiếp. Các ông đã nhận lệnh cho đám đông ăn
(9,13) và các ông đã được Đức Giêsu làm cho có khả năng thực hiện điều đó
(9,16). Điều đánh động chúng ta khi đến cuối truyện này là Lc không ghi lại một phản ứng nào của đám đông trước phép lạ
(ngược với Ga 6,14-15). Chính Phêrô
sẽ làm phát ngôn nhân cho họ khi tuyên xưng Đức Giêsu là “Đấng Kitô của Thiên
Chúa” (9,20).
Ta
có thể so sánh với 22,19, trong đó cũng Nhóm Mười Hai nhận bánh do Đức Giêsu
trao ban, bây giờ với lời giải thích và lệnh truyền: “Đây là Mình Thầy, hiến
trao vì anh em; anh em hãy làm việc này, mà tưởng nhớ đến Thầy”. Các ông lại
nhận và phải cho đi. Về đời sống của cộng đoàn tiên khởi, sách Cv viết: “Các tín hữu chuyên cần nghe
các tông đồ giảng dạy, luôn luôn hiệp thông với nhau, siêng năng tham dự lễ bẻ
bánh, và cầu nguyện không ngừng” (Cv
2,42). Như Simôn và các môn đệ đầu tiên vào dịp mẻ cá lạ lùng (5,4-11), Nhóm
Mười Hai cũng trải nghiệm trực tiếp về quyền lực của Đức Giêsu.
+ Kết luận
Khi
tỏ mình ra như là chúa tể ban cơm bánh, Đức Giêsu cũng tỏ mình ra như là chúa
tể ban sự sống và khuyến khích Nhóm Mười Hai tin tưởng bẻ ra và phân phát bánh
đã nhận trong Bữa Tối cuối cùng. Nhóm Mười Hai đã đề nghị giải tán đám đông và
như thế là chấm dứt sự hiện diện và kết hợp của họ với Đức Giêsu. Nhưng dân
chúng không bị buộc phải rời bỏ Đức Giêsu mới tìm được các kế sinh nhai. Đức
Giêsu có quyền năng duy trì sự hiệp nhất trong tư cách là chúa tể ban cơm bánh
và sự sống. Người có thể quy tụ lại và bảo toàn cộng đoàn vĩ đại quanh Người.
Cả điều này cũng thuộc về kinh nghiệm mà Nhóm Mười Hai vừa trải nghiệm.
5.- Gợi ý suy niệm
1. Bữa tiệc Đức Giêsu vừa chiêu đãi thật vĩ
đại. Tuy nhiên, nếu đã có kết quả ấy là bởi vì các môn đệ đã góp phần của mình
vào (lương thực: năm chiếc bánh và hai con cá; phục vụ: phân phối đám đông
thành nhóm trật tự và phát bánh với cá). Bữa tiệc này gợi đến Thánh Lễ chúng ta
dâng. Khi đó, chúng ta cũng phải góp phần nhỏ bé của mình vào để cho tất cả
được no nê. Bữa tiệc Thánh Thể lại tiên báo Bữa tiệc vĩnh cửu trên thiên quốc,
mà mỗi người chúng ta hiện đang góp phần để thực hiện, dù là phần khiêm tốn bé
nhỏ.
2. Quả thật, một Thánh Lễ mà không đưa tới hành
vi cụ thể giúp đỡ những người túng cực, để ai nấy được no đủ, thì chỉ là một
hành vi dối trá. “Những miếng vụn còn thừa thu lại được mười hai thúng” (c.
17): Bánh Thánh Thể không phải là thứ dành riêng cho những người đạo đức; đây
là một quà tặng Đức Kitô ban không bao giờ cạn kiệt. Quà tặng này sẽ tiếp tục
được phân phát cho tới ngày bắt đầu bữa tiệc vĩnh cửu, và khi đó lễ mừng sẽ
không bao giờ chấm dứt.
3. Mối bận tâm đến lương thực hằng ngày là
nguyên do khiến con người phân tán, bởi vì mỗi người sẽ phải lo làm công việc
của mình, và đôi khi cũng là nguyên nhân đưa đến những mâu thuẫn do đấu tranh
để bảo toàn sự sống và cạnh tranh về nghề nghiệp. Đức Giêsu cung cấp một bữa
tiệc: Người muốn kiến tạo đời sống cộng đoàn hợp nhất. Các môn đệ hôm nay phải
hướng về Đức Giêsu: Người đã chứng tỏ là Người có ý muốn và Người có khả năng
làm mục tử chăn dắt đoàn chiên này, quy tụ họ lại trong sự duy nhất và sự hiệp
thông, dọn cho họ một bàn tiệc và quy tụ họ lại quanh mình để sống tình
hiệp nhất cộng đoàn trong sự bình an và thân tình.
4. Khi đi tham dự Lễ Tế Tạ ơn, chúng ta tham dự
vào một cộng đoàn huynh đệ được Đức Giêsu nuôi dưỡng. Khi đó, chúng ta
hưởng sự tự do được ở với nhau trong tình thương, trong sự an bình và trong
niềm vui. Như ngày xưa với đám đông, hôm nay với các tín hữu đến tham dự thánh lễ,
không có việc làm nào cả, không có sự mệt nhọc nào cả, không có sự bân tâm nào
cả, không có sự phân biệt nào cả: mọi chuyện ấy không còn nữa, khi Đức Giêsu có
mặt.
5. Hôm nay khi đứng trước những vấn đề nan
giải, các tín hữu nhớ rằng Đức Giêsu sẽ giúp họ giải quyết, nhưng họ cũng phải
góp phần nhỏ bé vào. Khi đã đạt được kết quả, thì đừng quên rằng họ chỉ là tôi
tớ, đã biết vâng theo những lệnh truyền của Đức Giêsu và cộng tác với Người.
Nhưng con số mười hai thúng đầy gợi ý là, sau khi đã chia sẻ tiệc Thánh Thể với
những anh chị em hiện diện, bây giờ chính chúng ta cũng có thể và phải chia sẻ
lương thực cho những anh chị em không có mặt, để họ cũng được liên kết với đoàn
dân Chúa.
6. Cũng ghi nhận là tác giả Lc nối truyện này trực tiếp vào lời Đức Giêsu
tiên báo Thương Khó và với những giáo huấn của Người về việc vác thập giá hằng
ngày (9,18-27). Cử hành Bí tích Thánh Thể để tưởng nhớ Đức Giêsu (22,19) là
chia sẻ không những sứ mạng của Người (9,1-6), mà cũng còn là chia sẻ định mệnh
của Người, được tượng trưng bằng thập giá (9,18-27).
Lm PX Vũ
Phan Long, ofm