Chúa Nhật XXVII Thường
Niên A
Sự Lạ Nơi Mắt Chúng
Ta
Mt 21:33-46: 33 "Các ông hãy nghe ví dụ khác: người
kia là địa chủ: ông đã trồng một vườn nho; xung quanh ông rào giậu; bên trong
ông khoét bồn đạp nho, và xây một tháp canh, đoạn ông cho tá điền trưng vườn
nho, rồi trẩy đi xa. 34 Khi đã gần mùa trái, ông sai tôi tớ ông đến với các tá
điền để thu hoạch trái trăng. 35 Các tá điền túm lấy tôi tới của ông, kẻ thì bị
chúng đánh đập, người thì bị chúng giết đi, kẻ lại bị chúng ném đá. 36 Ông lại
sai thêm tôi tớ đông hơn trước, nhưng chúng cũng xử với họ như thế. Họ tìm
phương bắt Ngài, nhưng lại sợ dân chúng, vì dân chúng coi Ngài như thế. 37 Sau
cùng ông sai đến với chúng, người con của ông, mà rằng: "Chúng sẽ kính nể
con ta". 38 Nhưng các tá điền vừa thấy người con thì nói với nhau: "Kẻ
thừa tự đó mau giết quách nó đi và ta sẽ có cả cơ nghiệp". 39 Chúng túm lấy
người con, lôi ra bên ngoài vườn nho mà giết đi.
40 "Vậy khi chủ vườn nho đến thì ông sẽ xử thế nào với
những tá điền ấy?" 41 Họ đáp: "Ác giả ác báo, ông sẽ tru diệt chúng
và để vườn nho lại cho cho những tá điền khác trưng, những người sẽ nộp trái
trăng cho ông đúng thời đúng buổi". 42 Và Ðức Yêsu nói với họ: "Các
ông đã không bao giờ đọc trong Sách sao: Viên đá thợ xây thì thải, thì lại
thành "Ðỉnh góc". Sự đã xảy ra đó bởi Chúa. Thật là sự lạ nơi mắt
chúng ta! 43 "Bởi đó tôi bảo các ông: Nước Thiên Chúa sẽ cất khởi các ông
và sẽ được ban cho một dân làm ra hoa quả”. 44 [Ai ngã nhằm đá ấy thì sẽ nhừ tử,
và đá kia lăn nhằm ai, thì sẽ nghiền tán người ấy".] 45 Nghe các ví dụ của
Ngài, các thượng đế và Biệt phái hiểu là Ngài nhắm đến họ. 46 Họ tìm phương bắt
Ngài, nhưng lại sợ dân chúng, vì dân chúng coi Ngài như một tiên tri.
Dụ ngôn nầy được cả ba tin mừng nhất lãm
ghi lại (Mt 21:33-43; Mc 12:1-12; Lc 20:9-19), và chỉ Matthêô thêm dụ ngôn “hai
người con” vào giữa tranh luận về quyền bính của Chúa Giêsu và dụ ngôn nầy. Đây
là một trong ba dụ ngôn Chúa Giêsu nói trong đền thờ Giêrusalem (21:28-32,
21:33-46, 22:1-10). Những người đứng nghe Ngài là các thượng tế, kinh sư, niên
trưởng và Pharisêô. Khung cảnh “trong đền thờ” Giêrusalem (21:12.14.15.23) là cái
chốt quan trọng giúp hiểu được những vấn đề được đặt ra trong chương nầy. Giêrusalem
tượng trưng cho dân tộc và Nước Thiên Chúa (x. Isa. 2:2–3; 40:4; Luke 21:24). Và đền thờ là
biểu tượng hữu hình sự hiện diện của Thiên Chúa. Việc nêu rõ các thượng tế,
kinh sư, Pharisêô, niên trưởng “trong đền thờ” biện minh cho quyền lãnh đạo tôn
giáo của họ. Bởi đó, họ đến như người có qưyền tra vấn Chúa Giêsu Kitô về “quyền
giảng dạy” của Ngài; dĩ nhiên là trong đền thờ (21: 23-27). Phần Chúa Giêsu, Ngài
kể ra hai dụ ngôn “Hai người con” và “Tá điền vườn nho” nhằm cho họ thấy họ đã
hành xử như thế nào với quyền lãnh đạo tôn giáo nầy.
Đoạn 21:33-46 có
thể được chia thành hai phần: Dụ ngôn Tá điền vườn nho (21:33-39) và Áp dụng dụ
ngôn (21:41-46). “Nghe” và “dụ ngôn” đóng khung đoạn nầy (cc. 33.45).
Dụ ngôn Tá điền vườn nho
(cc. 33-39)
Trình thuật nầy
gồm: - Khung cảnh của dụ ngôn là vườn nho (c. 33), - Chủ sai các tôi tớ đi và họ
bị ngược đãi (cc. 34- 39). Phần nầy gồm ba lần sai đi và ba lần đáp trả: - Lần
đầu tiên, Chủ nhân sai các tôi tớ đi, các tá điền đánh đập, giết, ném đá họ
(cc. 34-35), - Lần nữa, chủ nhân sai thêm nhiều tôi tớ khác, các tá điền cũng đối
xử với họ như vậy (c. 36), - Sau cùng, chủ nhân sai Con của ông đến, các tá điền
lôi người con nầy ra ngoài vườn nho và giết đi (cc. 37-39).
Thêm một lần nữa,
Chúa Giêsu dùng dụ ngôn để nói với các nhà lãnh đạo do thái. Lần nầy, Ngài mở đầu
dụ ngôn bằng mệnh lệnh “Hãy nghe đây!” (x. 13:18), không chỉ để kéo sự chú ý mà
còn vì tính nghiệm trọng của nội dung dụ ngôn (cc. 28-32).
“Một người làm
một vườn nho…” (c. 33). Dụ ngôn tá điền vườn nho của Matthêô rất gần với bài ca
vườn nho trong Is 5:1-7. Dụ ngôn bắt đầu bằng mô tả ông chủ lập một vườn nho.
“Vườn nho” (Heb. kerem, Gk. ampelōn) trong nông nghiệp ngày xưa của
Dụ ngôn rất giàu các chi tiết ẩn dụ. Vườn nho tượng trưng cho dân
Chủ đi xa và
khi đến “mùa hoa quả”, chủ vườn sai các tôi tớ đến với các tá điền để thu phần
hoa trái thuộc về ông (c. 34). Kỳ hạn thu hoạch chừng 5 năm sau khi trồng (x.
Lv 19:23-25). Dụ ngôn nhắc đến “trái/quả”, karpos,
đến 3 lần (cc. 34.41.43) cho thấy việc thu hoạch hoa trái vào đúng kỳ hạn là rất
quan trọng đối với Thiên Chúa. Động từ “gần đến”, engizō, qui chiếu về Nước Trời đang đến (x. 3:2; 4:17; 10:7). Và cụm
từ “gần đến kỳ hạn thời hoa trái” ám chỉ thời cánh chung đang đến. Mọi sự sẽ được
quyết định cách dứt khoát khi đến “thời hoa trái”, kaios tōn karpōn (c. 34) - phân biệt với kairos tou therismos, “thời thu hoạch” (13:30). Ngay đầu tin mừng
Matthêô đã kêu gọi “Hãy sinh hoa trái xứng với lòng sám hối” (3:8), và khi “thời
hoa trái” đến, cây nào không sinh quả, sẽ bị chặt đi và quăng vào lữa (3:19). Vậy
khi chủ vườn sai tôi tớ đi thu hoạch hoa trái là “thời hoa trái” đã đến. Cây vả
trong đoạn trước không sinh trái, nên đã bị chúc dữ và chết khô ngay (21:19). Các
tá điền không nộp hoa quả cho chủ, chủ sẽ lấy vườn nho đi khỏi tay họ và giao vườn
nho cho các tá điền khác (c. 41); ở đây thánh sử không nói cây nho có sinh trái
hay không, mà chỉ cho thấy là chủ vườn không thu được gì cả vào thời hoa quả, và
nguyên nhân chính là do các tá điền.
Dụ ngôn nói đến
ba lần chủ vườn sai người của ông đến. Động từ apostellō, “sai
đi/đến” gắn liền với sứ vụ: Thiên Chúa sai Con Một của Ngài đến (15:24; 21:37),
Chúa Giêsu sai các môn đệ đi (10:5.16.40; 11:10; 13:41; 21:34). Cả ba lần các tá
điền đã đáp lại bằng bạo lực và giết chết các tôi tớ của Thiên Chúa (Mt 5:12;
23:31.34, đặc biệt 23:37; 1Thes 2:15; Dt 11:37), Zacharia bị ném đá (2 Niên sử
24:21), Stêphanô Cv 7:59).
Sau cùng chủ vườn nho quyết định sai con của ông đến (Dt 1:1-2; Mt 10:
40; 15:24). Ngài là Đức Giêsu Kitô, Con Thiên Chúa (3:17; 11:27; 17:5). Động từ
entrepomai, có nghĩa là “nể trọng” một người (x. Lc 18:2; Dt 12:9). Với
hai lần dùng tĩnh từ sở hữu “con của ông”, “con của tôi” (c. 37), Matthêô để
cho thấy là chủ vườn nho nghĩ rằng vì ông mà con ông sẽ được kính nể. Nhưng
các tá điền đã không kính nể (11:19; 12:24), mà còn âm mưu giết người con thừa
tự ấy để chiếm đoạt gia sản (16:21;
17:23; 26:4). Ngài đã bị giết và treo trên thập giá ngoài thành Giêrusalem,
“ngoài vườn nho” (c. 39; 27:32; Ga 19:20; Dt 13:12). Đến đây khuôn mặt ẩn dụ của
“các tá điền” đã trở nên rõ ràng. Họ là những người lãnh đạo tôn giáo
Áp dụng dụ ngôn (cc. 40-46)
Sang phần hai, Matthêô bắt đầu bằng một câu
hỏi “Vậy khi chủ vườn nho đến, ông sẽ đối xử thế nào với những tá điền ấy”. Ông
bây giờ được gọi là kyrios, “Chúa”.
(c. 40). Phần nầy sẽ trình bày phản ứng của chủ vườn nho. Các tá điền đã không
chiếm được vườn nho như họ nghĩ, “Chúng ta sẽ có cả cơ nghiệp” (c. 38). Chủ vườn
sẽ lấy vườn nho lại và giao cho các tá điền khác để nộp hoa trái đúng thời (c.
41). Đoạn nầy cũng đồng thời trình bày việc lạ lùng Thiên Chúa thực hiện làlàm
cho Người Con của Ngài bị giết thành “Đá góc” (c. 42.44). Phần nầy có bố cục như
sau: - Câu hỏi nhập đề (c. 40); - Việc làm của Chúa (cc. 41.44); - Phản ứng tiêu
cực của các lãnh đạo tôn giáo (cc. 45-46).
Các câu 41-44 nói về việc Chúa sẽ làm có cấu
trúc như sau: a-b-a’-b’:
a- Giao vườn
nho cho những tá điền khác - để nộp hoa trái, karpos, cho Ngài (c. 41)
b- Viên đá, lithos, bị loại bỏ… lại thành “Đá góc”
(c. 42)
a’-
Giao Nước trời cho một dân tộc - để
sinh hoa trái, karpos, cho Nước Trời
(c. 43)
b’- Ai ngã nhằm viên đá, lithos, sẽ bị tan tành…( c.44).
Cấu trúc nầy cho thấy:
1 - Vườn nho chính là Nước Trời, những tá điền khác là
một dân tộc khác, không còn là Israel nữa, và điều Thiên Chúa luôn luôn đòi hỏi
là hoa trái, karpos, mà dân tộc mới nầy
phải làm nẩy sinh và giao nộp cho Ngài đúng thời.
2- “Viên đá” chính là Chúa Giêsu Kitô. Câu trích dẫn
thánh vịnh 117:22 nầy được Chúa Giêsu nói cách trọng khể khi tên của Ngài “Giêsu”
được nêu lên ở câu 42. Ngài ám chỉ về chính mình. Có hai nghịch lý ở đây là “Viên
đá bị loại bỏ” lại trở nên “Đá góc” trên đó ngôi nhà Hội Thánh mới sẽ được xây
dựng lên (x. 16:16; 26:61; 27:40; Ga 2:19-21), và những người đã loại bỏ viên đá
sẽ bị tan tành khi rơi trên viên đá nầy (x. Rom 9:33; 1 Ph 2:7-8)
Như thế, trong khi các tôi tớ và con của chủ vườn bị
giết, apokteinō, (cc. 35.38.39), còn
những tá điền lại bị hủy diệt, apollumi,
(c. 41). Ý nghĩa của hai động từ nầy rất khác biệt nhau như chúng ta thấy
trong 10:28: apokteinō là chỉ giết được thân xác, không giết được linh hồn; apollumi là hủy diệt cả hồn lẫn xác
(22:27). Thiên Chúa không chỉ có thể “hủy diệt”, mà còn cứu được những người đã
bị hủy diệt (x. 10:6; 15:24; 18:14); còn các Pharisêô đã tìm cách hủy diệt Ngài
(12:14), nhưng họ chỉ có thể giết Ngài.
Cuối cùng là phản ứng tiêu cực của các thượng
tế và Pharisêô (cc. 45-46). Hai hạn từ “nghe” và “dụ ngôn” (c. 45) đóng khung lại
đoạn nầy. Tuy nhiên so với lúc đầu Matthêô đã thêm “các thượng tế và Pharisêô”
(xem c. 23), và thay đổi “dụ ngôn” thành “các dụ ngôn”, số nhiều. Sự thay đổi nầy
ngụ ý là Chúa Giêsu đã nói hai dụ ngôn “Hai người con” và “Tá điền vườn nho” với
các nhà lãnh đạo Israel, trong đó có cả Pharisêô (x. 27:62). Qua hai dụ ngôn nầy,
Chúa Giêsu đã trả lời cho họ câu hỏi về quyền giảng dạy của Ngài (c. 23). Ngài
là Con Thiên Chúa được sai đến, và sẽ bị giết (26:63. 65-66; 27:40.43). Và đây là lần đầu tiên và duy nhất Chúa Giêsu Kitô loan báo trực
tiếp cho những người sẽ giết Ngài cuộc khổ nạn và phục sinh của Ngài; ba lần
trước đây Ngài chỉ nói riêng cho các môn đệ (16:21; 17:22-23; 20:18-19). Các
thượng tế và Pharisêô hiểu rõ là Ngài nói về họ, nhưng “sợ dân chúng” đã cản trở
họ thực hiện việc họ muốn lúc nầy (c. 46).
Thiên Chúa mạnh mẽ và quyền năng hơn con
người. Chính Ngài quyết định số phận cho Con của Ngài là Đức Giêsu Kitô. Khi tìm
cách loại bỏ Người Con nầy ra khỏi lòng mình, con người liều mình đánh mất đặc
quyền làm con Thiên Chúa.