Kitô hữu Ả rập tại Israel: đi tìm căn tính
CTS
News – Sống căn tính tứ diện ra sao khi vừa là Ả rập, Palestin, vừa là Kitô
hữu và công dân Israel? Đây là thách đố hằng ngày đặt ra cho 120 ngàn người
Kitô hữu Ả rập sống tại Israel. Cha Rafiq Khoury thuộc Tòa thượng phụ Latinh
Giêrusalem đưa ra vài gợi ý cho hướng giải đáp vấn đề này.
Trong
khuôn khổ biên giới năm 1948 của quốc gia Israel (không kể Đông Giêrusalem) có
khoảng 120 ngàn người Kitô hữu, đủ mọi hệ phái. Phần đông sống tại Galilê, nơi
những người công giáo Hy Lạp chiếm đa số, nhưng cũng có sự hiện diện đáng kể
của các Giáo Hội khác (chủ yếu là Latinh, Maronite, Chính thống Hy Lạp).
Các
Kitô hữu này không phải là kiều dân nhập cư mà người ta không biết từ đâu đến
hay đến bằng cách nào, nhưng họ đã ở đây ngay từ buổi đầu Kitô giáo, căn tính
của họ và của vùng đất này gắn chặt với nhau. Họ là những Kitô hữu Ả Rập, những
người Palestin, sống trong quốc gia Israel. Nhưng sự việc không phải đơn giản
như thế.
Từ
khi thành lập quốc gia Israel, họ ở trong một tình thế mới và chạm trán với
thực tại mới mà chưa hề được chuẩn bị để đương đầu. Câu hỏi về căn tính của họ
được đặt ra theo một cách thức mới: Chúng ta là ai? Sự có mặt của chúng
ta ở đây và lúc này – vừa là Ả Rập, vừa là Palestin, lại vừa là Kitô hữu sống ở
Israel – có ý nghĩa gì? Làm thế nào để hòa hợp các yếu tố khác nhau này trong
căn tính của mình? Yếu tố nào là ưu tiên?... Rõ ràng là những câu hỏi này làm
cho các Kitô hữu bối rối, hoang mang, mất hướng ; họ không biết mình
là ai nữa.
Họ
đúng là người Ả Rập, nhưng đã bị bứng rễ khỏi nền văn hóa và dân tộc từ khi
quốc gia Israel được khai sinh. Họ cũng là người Palestin nhưng sự kiện bị tách
khỏi đồng hương của họ bằng ranh giới 1948 đặt họ vào tình huống bối rối.
Họ
là Kitô hữu, nhưng Kitô giáo lại không đủ để xác định căn tính vốn có của họ. Họ
sống trong quốc gia Israel, nhưng làm sao họ có thể đồng nhất với chủ nghĩa Do
Thái vốn coi Israel là quốc gia Do Thái của riêng người Do thái? Làm sao họ
thích nghi được với tình trạng bị coi là công dân hạng hai, nếu không muốn nói
là công dân hạng ba, chỉ vì họ là thiểu số? Họ có phải là công dân Israel
không? Nhưng là loại công dân nào? Làm sao dung hòa được sự kiện họ là công dân
Israel, trong khi vẫn là người Kitô hữu Ả Rập Palestin? Sống giữa môi trường đa
nguyên như thế, người Kitô hữu phải coi mình như người nào? Như những người Do
thái Israel mà họ cảm thấy rất khác biệt ư? Như tín đồ Hồi giáo mà họ chia sẻ
cùng một ngôn ngữ và văn hóa nhưng lại khác biệt niềm tin ư? Rất nhiều câu hỏi
và những câu hỏi này không hề mang tính lí thuyết. Mà là những câu hỏi hiện
sinh buộc phải có thái độ chọn lựa cụ thể.
Có
vẻ như họ phải đối mặt với vòng tròn có bốn cạnh. Nên người ta có thể hiểu họ
bị rối loạn, lạc lối giữa các yếu tố khác nhau trong căn tính của mình.
Các
câu hỏi thì vô số, lời đáp cũng thế. Có người coi mình trước hết là người Ả
rập, người khác lại coi mình là người Palestin nhưng lại mang hộ chiếu Israel
mà mình không hề lựa chọn, người khác nữa chỉ đơn giản coi mình là Kitô hữu,
chẳng có quốc gia hay văn hóa nào (nhưng lại này sinh câu hỏi khác: loại Kitô
hữu nào? Chính thống hay Công giáo hy lạp? Latinh hay Maronite? Và như vậy có ý
nghĩa gì?), cuối cùng là những người Israel, họ chẳng muốn nghe ai cả. Nhưng dù
muốn hay không những giải pháp này (mang tính lí thuyết hay thực hành) cũng làm
họ bị vong thân cách nào đó.
Đối
với quốc gia Israel, họ do dự giữa việc từ khước hoàn toàn (đây không phải quốc
gia của chúng ta) hay đồng hóa hoàn toàn (chúng ta hãy thực tế !) Nhưng rõ
ràng những thái độ ấy không chắc chắn. Những thách đố của thực tế cuộc sống
thường xuyên đưa họ đến khủng hoảng. Liệu có một con đường thứ ba giữa việc từ
khước hoàn toàn và đồng hóa hoàn toàn hay không? Có lẽ là có, nhưng con đường
ấy là gì và như thế nào?
Một
giải pháp khả dĩ chấp nhận được chắc phải cần đến ánh sáng đức tin. Nhưng ở đây
cũng vậy, một câu hỏi khác được đặt ra: Đức tin nào? Rõ ràng là một đức tin
mang tính xã hội thuần túy không thể giúp người Kitô hữu suy tư về căn tính của
mình cùng với những chọn lựa. Nhưng đức tin của các Kitô hữu này mới chỉ là một
thực tại xã hội (tất nhiên không vơ đũa cả nắm). Đó chưa phải là đức tin của cá
nhân hay của Giáo Hội.
Thực
tại này đặt chúng ta trước một câu hỏi căn bản về mục vụ: Phải làm gì để các
Kitô hữu này có thể biến một đức tin mang tính xã hội thành đức tin của cá nhân
và của Giáo Hội? Câu hỏi này thật quan trọng và chúng ta tự hỏi các Giáo Hội
khác nhau ý thức thực tế này đến mức nào và do đó đáp ứng được đến mức nào. Như
thế chúng ta thấy rằng vấn đề căn tính đụng chạm đến nhiều vấn đề khác cũng
quan trọng không kém. Hơn nữa, các Kitô hữu chạy đến Giáo Hội của mình để có
câu trả lời cho vấn nạn về căn tính. Nhưng các Giáo Hội này cũng bối rối và
chẳng có đề xuất rõ ràng và thẳng thắn hay định hướng cụ thể cho tín hữu của
mình.
Hãy
trở lại với khái niệm đức tin (“theo ánh sáng đức tin”). Đức tin giúp các Kitô
hữu sống trong quốc gia Israel khám phá lại chính mình, hay ít nhất là giúp tìm
ra những lối suy nghĩ để thoát khỏi bế tắc. Thực vậy, khái niệm đức tin
giúp họ dung hòa các yếu tố khác nhau trong căn tính của mình. Chính vì thế mà
họ chấp nhận sự kiện mình là người Ả Rập với một căn tính về văn hóa và dân tộc
mà họ không thể tránh được. Họ cũng là người Palestin, là thành phần của cộng
đồng dân tộc Palestin với đặc tính riêng của mình. Ở đây cũng vậy, yếu tố này không
thể lẩn tránh được. Họ cũng là Kitô hữu, và ý thức rằng Chúa Kitô không tách họ
ra khỏi thực tế của xã hội, cũng như xã hội không được tách họ ra khỏi Đức Kitô
của họ.
Nhưng,
trong trường hợp đó, làm sao dung hòa tất cả những điều ấy với quốc tịch Israel
của họ, quốc tịch họ đã không chọn cho mình và khi mang quốc tịch này họ thấy
mình ở trong thế đối lập, âm thầm hoặc công khai.
Phải
nói rằng đối với họ vấn đề không phải là đấu tranh để được bình quyền với các
công dân Do Thái Israel, nhưng là đấu tranh để sự hiện diện của họ – cùng với
mọi công dân Ả Rập khác của quốc gia Israel – được khẳng định trong chính bản
chất của quốc gia này, để Israel thực sự là một quốc gia, không phải chỉ của
một phần mà là của mọi công dân.
Nhưng
chúng ta lại gặp một câu hỏi khác: quốc gia Israel tự định nghĩa mình như thế
nào? Đây là quốc gia của riêng người Do Thái hay của mọi người? Rõ ràng là
Israel ngày càng hướng đến một chọn lựa độc đoán, tức là một quốc gia cho người
Do Thái. Chính vì lí do này mà nó đối xử với những ai không phải là Do Thái như
những thực thể tách biệt, không có căn tính quốc gia rõ ràng (divide et
impera).
Thế
thì nếu những người Do Thái của quốc gia Israel được mời gọi tự định nghĩa về
mình khởi đi từ thực tế này, thì các Kitô hữu – cũng như những người Ả rập khác
của quốc gia Israel – cũng được mời gọi tự định nghĩa về mình như thế. Chính
trong bối cảnh này mà họ có thể ra khỏi bốn cạnh của vòng tròn, vì thiện ích
của mọi người... Nhưng còn lâu lắm chúng ta mới đạt được điều ấy.
Vì
tất cả những lí do ấy, các Kitô hữu sống ở bên trong quốc gia Isarel đáng được
chúng ta thông cảm, nâng đỡ và yêu mến.
Lm.
Rafiq Khoury
HTD chuyển dịch.